مصر با ایران چه خواهد بود

جلب حمایت مصر به عنوان یك عضو شورای حكام آژانس بین المللی انرژی هسته ای می تواند به تعدیل بخشی از نگرانیهای ایران درمورد تصمیم گیرییهای آژانس بین المللی انرژی هسته ای درخصوص برنامه ی هسته ای اش كمك كند

جلب حمایت مصر به عنوان یك عضو شورای حكام آژانس بین المللی انرژی هسته ای می تواند به تعدیل بخشی از نگرانیهای ایران درمورد تصمیم گیرییهای آژانس بین المللی انرژی هسته ای درخصوص برنامه ی هسته ای اش كمك كند. در عین حال نگاهی به پیشینه ی روابط دو كشور كه سالهاست با یكدیگر روابط دیپلماتیك ندارند موضع گیری مصر در قبال برنامه ی هسته ای ایران و میزان حمایت از آن را روشن تر می سازد.

مناسبات سیاسی دو كشور مصر و ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به دلیل امضای قرارداد كمپ دیوید توسط مصر (سادات) در سال ۱۹۷۹ قطع شد و با پذیرش شاه سابق از سوی مصر، روابط فیمابین متشنج تر گردید. در جریان جنگ ایران و عراق مصر جانب عراق را گرفت و مبارك كه بعد از ترور سادات به ریاست جمهوری مصر رسیده بود در بهبود روابطش با عراق تلاش نمود و تا بدانجا پیش رفت كه با تمام قوا در كنار عراق ایستاد. مبارك تلاش فزاینده و همه جانبه ای را آغاز كرد تا از این موقعیت پیش آمده كمال استفاده را كرده و دوباره جای پایی برای خود در بین اعراب پیدا كند. این امر نهایتاًُ برخی از كشورهای عرب تحریم كننده مصر (پس از امضای كمپ دیوید) را به سمت شكست تحریم علیه مصر كشاند. بی شك كمكهای گسترده ی نظامی و تسلیحاتی مصر به عراق و حضور نیروهای مصری دوشادوش عراقیها در جنگ علیه ایران، عامل منفی و تأثیرگذار بر روابط دو كشور بوده است.

همزمان با ادعای امارات متحده بر سر مالكیت سه جزیره ی ایرانی، مصر از امارات حمایت نمود و حتی مواضعی تندتر از امارات در قبال ایران اتخاذ نمود.

نزدیكی ایران به سودان به خصوص پس از به قدرت رسیدن عمر البشیر و حمایتهای ایران از این كشور در قالب كمكهای سیاسی، اقتصادی و مالی باعث شد مصر كه سودان را جز خاك خود می داند و اختلافات اساسی سرزمینی و ایدئولوژیكی با آن دارد، علیه ایران دست به واكنش بزند. سودان از گروه اسلامگرای مصری حمایت می كند و مصر دلیل این حمایت را در جمهوری اسلامی ایران می بیند. ضمن آنكه ادعای مصر مبنی بر ارتباط گروه اسلامگرای مصر (اخوان المسلمین) با ایران از زمینه های تیرگی روابط دو كشور محسوب می شود. با پیروزی اصلاح طلبان در ایران (در خرداد ۱۳۷۶) مصر سعی كرد تا روابط پایداری را با ایران پی ریزی كنند ولی هم به واسطه ی مخالفتهای داخلی و هم مخالفتهای اسراییل و آمریكا، هنوز به موفقیت قابل محسوسی دست نیافته است.

در كنار این پیشینه توجه به جایگاه ممتاز ایران و مسائل مربوط به آن در محافل خبری و سیاسی جهان عرب نیز حایز اهمیت است. جوامع عربی، تحولات ایران و تعامل آن با محیط پیرامونی به ویژه روابط ایران با غرب و آمریكا را به طور مستمر پی گیری می كنند. از این رو مسئله ی هسته ای ایران نیز مورد توجه ویژه ی این كشورها قرار گرفته است و مصر به خاطر جایگاه منطقه ای و نقش بازیگری اش در منطقه ی خاورمیانه و جهان عرب پیشاپیش كشورهای عربی كه به پی گیری اوضاع ایران اهتمام فراوانی می ورزند، قرار گرفته است.

با وجود موانع موجود بر سر راه نزدیكی دو كشور، مصر هیچ گاه به مخالفت علنی با برنامه ی هسته ای ایران نپرداخته است. به ویژه آنكه ایران و مصر در زمینه ی عضویت در ان.پی.تی همكاریهای نسبتاً خوبی با یكدیگر داشته اند. موضع ایران و مصر درخصوص ان.پی.تی به یكدیگر بسیار نزدیك شد و دو كشور از حامیان اصلی طرح پاكسازی منطقه خاورمیانه از سلاحهای كشتار جمعی و اتمی شدند زیرا به اعتقاد قاهره و تهران، اسراییل دارای زرادخانه ی هسته ای و حدود ۲۰۰ كلاهك اتمی بوده و هنوز عضو پیمان منع گسترش سلاحهای هسته ای نشده است.

با وجود اینكه مسئله ی اسراییل، مصر را نسبت به جانبداری از برنامه ی هسته ای ایران تاحدودی ترغیب می نماید به طوری كه این كشور فعلاً درمورد برنامه ی هسته ای ایران احساس خطر نمی كند اما باید به این نكات نیز توجه داشت كه مصر عضو ان.پی.تی است و از طرفی دیگر حسنی مبارك اكنون اصلی ترین متحد آمریكا در جهان عرب محسوب می گردد و علی رغم مخالفت با برنامه ی هسته ای اسراییل همواره با سیاستهای خاورمیانه ای آمریكا نیز همراه بوده است. به این ترتیب می توان گفت مصر در صورت عبور ایران از آستانه ی هسته ای، خود را با روندهای بین المللی هماهنگ كرده و در پی واكنش كشورهای منطقه به مخالفت با برنامه ی هسته ای ایران می پردازد.

مصر از این طریق به دو هدف خود دست می یابد. اول اینكه نقش واسطه گری خود با آمریكا را حفظ می كند و دوم با القاء این موضوع كه دیگر عضویت در ان.پی.تی سودی برای اعضایش دربرندارد، با تجدید نظر ان.پی.تی فشار بر برنامه ی هسته ای ایران و اسراییل را به یك اندازه برای متقاعد كردن آمریكا جهت برچیدن تأسیسات هسته ای اسراییل و ایران وارد می آورد.

به این ترتیب:

۱- با نزدیكی جلسه ی شورای حكام آژانس بین المللی انرژی هسته ای كسب حمایت مصر به عنوان عضو این شورا می تواند نگرانی ایران درخصوص تصمیم گیری آژانس در قبال برنامه ی هسته ای اش را كاهش دهد.

۲- مخالفت مصر با برنامه ی هسته ای اسراییل و حمایت از خاورمیانه ی عاری از سلاحهای كشتار جمعی و هسته ای می تواند ایران را در كسب حمایت این كشور كمك كند، ضمن آنكه مواضع نزدیك قاهره به واشنگتن می تواند به تعدیل اقدامات شدید علیه ایران بینجامد.

۳- چنانچه ایران نتواند جامعه ی جهانی را درمورد صلح آمیز بودن برنامه ی هسته ای اش متقاعد كند، مصر در كنار جهان عرب و آمریكا در منطقه به مخالفت با برنامه ی هسته ای ایران خواهد پرداخت.

زهرا رضایی