جایگاه جناح بندی ها در سیما

اگر بخواهیم برنامه های صدا و سیما را در دوره مدیریت آقای ضرغامی نقد کنیم, اولین نکته یی که باید به آن اشاره داشت, این است که نمی توان نحوه مدیریت آقای ضرغامی را در تمامی موارد به طور کامل تایید کرد چرا که همان طور که مدیریت وی دارای نقاط قوتی بوده, از نقاط ضعفی نیز برخوردار بوده است

اگر بخواهیم برنامه های صدا و سیما را در دوره مدیریت آقای ضرغامی نقد کنیم، اولین نکته یی که باید به آن اشاره داشت، این است که نمی توان نحوه مدیریت آقای ضرغامی را در تمامی موارد به طور کامل تایید کرد چرا که همان طور که مدیریت وی دارای نقاط قوتی بوده، از نقاط ضعفی نیز برخوردار بوده است. محتوای حکم اخیر مقام معظم رهبری در تمدید حکم ریاست صدا و سیما نیز به گونه یی حکایت از این ضعف ها دارد. ایشان خواستار توجه ویژه به اخلاق، دین، امید و آگاهی در برنامه های آتی صدا و سیما شده اند.

معتقدم هر کدام از این چهار وجه می تواند اساس نوعی آسیب شناسی در مورد عملکرد صدا و سیما قرار گیرد. با نگاهی به برنامه های پنج سال گذشته آقای ضرغامی می توان گفت ایشان تا چه اندازه گام های شایسته یی در جهت رعایت این موارد برداشته است. آنچه اکنون می توان به آن اشاره کرد، این است که همان گونه که حیات انسانی- اجتماعی حیاتی یکپارچه است، برنامه های سیاسی- اجتماعی رسانه ملی نیز باید با نگاهی یکپارچه مورد ارزیابی قرار گیرد. این طور نیست که به برنامه های اخلاقی اشاره کنیم و آنها را در برنامه های اجرایی خود قرار دهیم اما برای مثال نسبت به بی اخلاقی در سیاست یا اقتصاد و... بی تفاوت باشیم یا در ارتقای آگاهی تنها به یک وجه بسنده کنیم و از سایر وجوه غفلت کنیم.

در یک نگاه منصفانه می توان گفت بسیاری از برنامه های سیاسی- انتخاباتی موفق نبوده است چرا که به طور آشکار به صورت جناحی عمل شده و برخلاف سیاق آقای لاریجانی در زمان ریاستش بر صدا و سیما که تمامی سیاست های دولت آقای خاتمی مورد ارزیابی انتقادی قرار می گرفت، در زمان آقای ضرغامی شاهد برنامه های انتقادی پررنگی از سیاست های اقتصادی، فرهنگی و... دولت نبودیم و حتی در بسیاری موارد ابزار هژمونی و استیلای فرهنگی دولت نیز قرار می گرفت. به عقیده من حتی برنامه هایی که در خصوص ایجاد امید و انگیزه تهیه و پخش می شود نیز بیشتر وجوه ابزاری را به خود اختصاص داده است. این چیزی نیست که مخاطبان از صدا و سیما توقع دارند. به هر حال همان طور که به نقاط ضعف صدا و سیما و آقای ضرغامی اشاره شد، در اینجا لازم به ذکر است که نباید یکطرفه به قاضی رفت و از نقاط قوت غافل شد چرا که آقای ضرغامی دارای قابلیت های فراوان و تیزهوشی خاصی است. بنابراین مطمئناً متوجه فرمایشات مقام معظم رهبری نیز شده است و امیدوارانه توصیه ها و فرمایشات ایشان را در جهت تغییر رویکردهای صدا و سیما به کار خواهد گرفت.

مسلماً آقای ضرغامی می تواند تحقق بخش فرمایشات مقام معظم رهبری باشد. اما چرا شاهد این تیزهوشی در برنامه های ایشان نیستیم، سوالی است که آقای ضرغامی باید پاسخگو باشد. اما به عقیده من این مطلب یا به مصلحت گرایی و منش محافظه کارانه یا عدم التزام به دلالت های عملی کلام و گفته های شفاهی ایشان برمی گردد. این عدم هماهنگی بین کلام و عمل باعث ایجاد نوعی شکاف چشمگیر شده است. یکی از نقاط قوت صدا و سیما، ساخت برنامه هایی با تکیه بر آرشیو موجود بوده است. به عقیده من در برنامه هایی که رنگی از تاریخ داشته و برخی اتفاقات و ملاحظات تاریخی را دربرگرفته، خوب عمل کرده است و تاثیرات آن را به خوبی می توان تا مدت ها در جامعه مشاهده کرد. در حال حاضر نیز آنچه دیده می شود، عدم نوعی هماهنگی و هارمونی در برخی از برنامه ها است. به این ترتیب زمانی که به برخی مناسبات و واقعیت های تاریخی می رسیم، می توان عملکرد خوب صدا و سیما را به وضوح مشاهده کرد اما هنگامی که بحث مباحث مهم روز پیش می آید، شاهد تغییر رویکردها و فاصله گیری از واقعیت ها و غلبه گرایشات جناحی می شویم. انتظار می رود در هر دو زمینه به خوبی عمل کند. نباید این طور باشد که بحث های مطرح و مهم روز در مقابل جناح بندی های سیاسی رنگ ببازد.

این تدبیر درست نیست که در تاریخ بی طرف باشیم اما در مقابل سوژه روز نوعی جهت گیری مشهود داشته باشیم. آنچه باید به آن توجه کرد، این است که مباحث روز بسیار سرنوشت ساز هستند و اگر در بیان این مباحث نوعی جهت گیری خاص دیده شود، جفایی بزرگ هم در حق مردم و هم در حق جناح های سیاسی شده است. به عقیده من جامعه یی که قصد تک روی داشته باشد، سالم به مقصد نخواهد رسید. خیلی از حقایق قبل از تضارب آرا شکل می گیرد چرا که تضارب آرا باعث نشاط در جامعه می شود و اگر هر کسی حق داشته باشد نظرات خود را به خوبی مطرح کند و مطمئن باشد که نظرات وی بازتاب خواهد داشت، در این صورت گرایش به رسانه های بیگانه تقلیل پیدا خواهد کرد.

یکی از مواردی که باعث می شود مردم به سمت ماهواره ها و رادیوهای بیگانه گرایش پیدا کنند و اخبار و اطلاعات را از صدا و سیما دریافت نکنند، همین موضع گیری های خاص است.به طور کلی می توان گفت برنامه های سیاسی و انتخاباتی دوران ریاست آقای ضرغامی موفق نبوده است اما مطلقاً نمی شود به عدم موفقیت ایشان اشاره کرد و نقاط مثبت را به طور کلی نادیده گرفت. اکنون نیز تایید مطلقی از سوی رهبری معظم انقلاب در ارتباط با برنامه های صدا و سیما صورت نگرفته است و این نشان از برخی کاستی ها دارد.

باید به این مطلب اشاره کرد که این طور به نظر می رسد که صدا و سیما در خصوص برنامه های فرهنگی و هنری نیز به رفتارگرایی بسنده کرده، به طوری که نگاه های محتوایی، کیفی و مخصوصاً معناگرایانه کمتر دیده می شود. از سوی دیگر وقتی نخبگان حذف می شوند یا نادیده گرفته می شوند، نوعی توده گرایی باب می شود که این توده گرایی آثاری را در پی دارد. به عقیده من صدا و سیما در باب کردن بخشی از این توده گرایی در جامعه دخیل بوده است. مخاطبان جمهوری اسلامی هم عام و هم خاص است و باید هم رضایت عام و هم رضایت خاص را جلب کرد و از فاصله حرف تا عمل کاست.

عماد افروغ

رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس هفتم