معجزه بعد از ۳۰ سال

«هشت و نیم» اولین فیلمی بود که از فدریکو فلینی دیدم ۱۸ سال بیشتر نداشتم و از تماشای آن اصلاً خوشم نیامد به واقع از آن متنفر شدم شاید در آن سن برای من, آن فیلم بهترین انتخاب نبود

«هشت و نیم» اولین فیلمی بود که از فدریکو فلینی دیدم. ۱۸ سال بیشتر نداشتم و از تماشای آن اصلاً خوشم نیامد. به واقع از آن متنفر شدم. شاید در آن سن برای من، آن فیلم بهترین انتخاب نبود. فیلم به لحاظ بصری فوق العاده بود و من خوب این مساله را متوجه شده بودم ولی مشکل اینجا بود که در عوض از خیلی چیزهای دیگرش سر در نیاوردم. چند سال بعد « جاده» را دیدم. از آن بیشتر خوشم آمد اما پایانش گیج و آشفته ام کرد. ببینید؛ همراه شدن و خو کردن به فیلم های فلینی مدتی زمان می برد. برای من این اتفاق با تماشای «آمارکورد» و «ولگردها» افتاد. پس از دیدن این فیلم کم کم احساس کردم به طرز مرموز و عجیبی افسون شده ام. شدیداً با آنها ارتباط برقرار کردم.

پس از مدتی حس می کردم دارد چیزی در درونم شکل می گیرد. هشت سال قبل که نسخه مرمت شده «شب های کابیریا» را در نیویورک نشان دادند، به همراه همسرم مدتی در صف ایستادم تا امکان تماشایش را در « لینکن سنتر» از دست ندهم. خب فیلم کاری با من کرد که نمی توانم توصیفش کنم. با تمام وجود از خود بی خود و مسحور آن شدم. «شب های کابیریا» - بهترین فیلمی که در آن سال دیدم- بی اندازه مفرح و جذاب و شگفت انگیز بود. این روزها فیلم های زیادی می بینید که از نظر بصری قوی و مجاب کننده اند اما درونمایه و اساس روان شناختی بچگانه و خامی دارند. این اثر فلینی برای من مثل یک رمان بود. یک رمان کوتاه. یک رمان کوتاه بی نظیر و چیره دستانه. فلینی هیچ گاه آن نشانه ها و رفتارهای توفانی و آتشین ایتالیایی ها را با خودش نداشت. بخصوص در «شب های کابیریا» این شور و حال خیلی آرام و با طمانینه به تصویر کشیده شده است. وقتی که از سینما بیرون آمدم احساس کردم که برای دو ساعت در کلیسا به سر برده ام.

حالا ۳۰ سال بعد از تماشای فلینی من دیگر به کیش او درآمده بودم. روح فیلمی که بعد ها ساختم- عشق ورزی و سیگار و همین حساسیت و آسیب پذیری و مضحک بودن توامانش واقعاً از دنیای فلینی می آید. «عشق ورزی و سیگار» روایت سرخوشانه و موزیکال زندگی مردی از طبقه کارگر است که چندان به اصول زندگی و سر و همسرش پایبند نیست. در یک صحنه می بینیم که نهالی از ریشه درآمده محکم به صورت این مرد می خورد و در نمایی دیگر گروهی از زن های حامله در خیابان به آوازخوانی و پایکوبی مشغولند. این همان دردناکی و مسخرگی توامانی است که به آن اشاره کردم. « شب های کابیریا» بی اندازه مدیون و تحت تاثیر بازی همسر فلینی-جولیتا ماسینا - است.

با آن حضور زنده و پرشور و آن چشم های گرد و برجسته اش. با وجود اینکه فلینی در قصه ظالمانه اش تمامی امید ها و خوشی های کابیریا را بر باد می دهد، با این حال کابیریا در مواجهه با هر بحران می کوشد تا با نشاط و روحیه یک مبارز سختکوش از کنار آن بگذرد و با بی اعتنایی زندگی اش را از سر بگیرد. او کسی است که دوام می آورد و همچنان باقی می ماند. کسی با او برخورد طبیعی نخواهد داشت. آدمی است ساده دل و در عین حال بی اندازه پیچیده. این پیچیدگی در پایان فیلم به اوج خودش می رسد. در آنجا مردی که کابیریا عاشقش شده، او را تهدید می کند و دارایی اش را از چنگش در می آورد. کابیریای پریشان حال از دور صدای سازهای یک گروه موسیقی را می شنود. به سمت دوربین برمی گردد. به رغم آن واقعه دردناک لبخند می زند. این پایان، یکی از بهترین پایان بند هایی بوده است که من در عمر دیده ام. ثبت این لحظه حزن آور و بعد به سرعت برق حال و هوا را عوض کردن. چنین چیزی معجزه است.

● فیلم شناسی جان تورتورو؛

▪ بازیگر؛ گاو خشمگین (۱۹۸۰)، زیستن و مردن در لس آنجلس (۱۹۸۵)، هانا و خواهرانش

(۱۹۸۶)، رنگ پول (۱۹۸۶)، سیسیلی ها (۱۹۸۷)، کار درست رو انجام بده (۱۹۸۹)، تقاطع میلر (۱۹۹۰)، بارتون فینک (۱۹۹۱)، لبوفسکی بزرگ (۱۹۹۸)، قماربازها (۱۹۹۸)، تابستان سام ( ۱۹۹۹)، ای برادر تو کجایی (۲۰۰۰)، پنجره مخفی (۲۰۰۴) شبان خوب / سربه راه ( ۲۰۰۶)، باد (۲۰۰۷) و...

▪ کارگردان و فیلمنامه نویس و تهیه کننده؛ مک (۱۹۹۲)، لو میناتا (۱۹۹۸) و عشق ورزی و سیگار (۲۰۰۵)

جان تورتورو

ترجمه؛ حامد صرافی زاده