مخارج مسجد

اگر چیزی را بر مسجد وقف كنند و مصرفی برای آن مشخص نكرده باشند,منافع آن در تعمیر,نور,فرش و اجرت خادم مصرف می شود و اگر چیزی اضافه آمد به امام جماعت مسجد داده می شود

● موقوفات

۱) اگر چیزی را بر مسجد وقف كنند و مصرفی‏برای آن مشخص نكرده باشند،منافع آن در تعمیر،نور،فرش و اجرت خادم مصرف می‏شود و اگر چیزی‏اضافه آمد به امام جماعت مسجد داده می‏شود (۱) .

۲) س:زمینی است وقف مسجد كه متصل به آن‏است،آیا با نظر متولی شرعی می‏توانیم مقداری اززمین موقوفه را به همان مسجد اضافه و جزو آن قراردهیم؟

ج-اگر وقف مسجد است كه باید عوائد آن‏صرف مسجد شود،اضافه كردن آن به‏مسجد جایز نیست (۲) .

بر فرض عدم جواز آیا با نظر متولی جایز است‏مقداری از همان زمین برای دستشویی و یا كتابخانه‏استفاده شود.

ج-حكم مساله قبل را دارد (۳) .

۳) س:در كنار یك مسجد كوچك،به فاصله ۸متری زمینی به مساحت ۱۲۰۰ متر برای مسجد وقف‏گردیده است،آیا می‏شود در این زمین سالن سخنرانی‏و منزل خادم و وضوخانه و حجراتی برای تحصیل وچند مغازه برای هزینه مسجد درست كرد یا نه؟

ج-تابع نحوه وقف است.اگر زمین،وقف‏شده كه از عوائد آن صرف احتیاجات‏مسجد شود، تصرفات مزبوره جایز نیست،مگر آنكه زمین را با صلاحدید وقف از متولی شرعی برای تصرفات مزبوره اجاره‏كنند (۴) .

۴) س:مسجدی است كه دارای موقوفاتی‏می‏باشد،اما نمی‏دانیم و روشن نیست كه این موقوفات‏برای شخص امام جماعت مسجد است‏یا این كه برای‏مخارج مسجد؟در صورتی كه مردم مخارج مسجد راتامین كنند و مسجد از این نظر كمبودی نداشته باشد،آیا امام جماعت می‏تواند از این موقوفه استفاده كرده ومصرف نماید؟

ج-اگر معلوم نیست كه وقف بر خصوص‏امام جماعت‏شده یا وقف بر چیزی شده كه‏شامل امام جماعت هم باشد،نمی‏تواندبگیرد (۵) .

۵) س:منزلی را وقف كرده برای مسجد،درضمن وقف شرط كرده كه مادام العمر خود در آن سكونت كند،آیا صحیح است؟

ج-اگر مدت معین ذكر كند تا از جهل‏خارج شود مانعی ندارد و عدم ترتب‏احكام مسجد در مدت مذكور مانع ندارد،چون احكام مربوط به مسجدی است كه‏مسلوب المنفعه(از بین رفتن منفعت)نباشد (۶) .

آیت‏الله اراكی قدس‏سره

۶) س:مسجدی بوده در خیابان واقع شده وموقوفات برای مسجد هست كه منافعش صرف مسجدبشود آیا متعذر المصرف است و منافع موقوفه را درجای اقرب فالاقرب باید مصرف شود؟

ج-با فرض عدم امكان اعاده مسجد حكم‏متعذر المصرف را دارد كه باید در مسجدنزدیكتر،از باب‏«الاقرب فالاقرب‏»صرف‏شود (۷) .

آیت‏الله اراكی قدس‏سره

۷) س:مسجدی در اثر زلزله خراب شده و اهالی آن به دو كیلومتری نقل مكان كرده‏اند و مسجدجدیدی ساخته‏اند.مسجد اول موقوفاتی دارد كه بایدصرف تعمیراتش شود،آیا در مسجد دیگر می‏توان‏استفاده كرد؟

ج-لازم است كه همان مسجد مخروبه راتعمیر و مرمت كنند و در بعض مواقع‏مناسب جلسات عزاداری و اقامه جماعت‏را در آن مسجد برپا كنند تا مسجد متروك‏نشود (۸) .

▪ اجاره موقوفات مسجد

۸) س:زمین موقوفه مخروبه‏ای،قبلا مستراح‏بوده سالهای متمادی مخروبه مانده و از انتفاع خارج‏شده،شخصی از متولی شرعی شفاها اجازه می‏گیرد وطبقه پایین آن را مستراح و وضوخانه ساخته و فوقانی‏آن را به خرج خود چند مغازه می‏سازد و متولی آن شفاها تشویق و ترغیب بر آن نموده؟آیا كسی دیگرحق اعتراض دارد؟و آیا متولی می‏تواند بگوید:اعیان‏را طبق نظر من وقف نمایید؟یا اعیان ملك سازنده‏است و فقط كرایه زمین مخروبه موقوفه را باید بدهد؟

اگر كسی پیدا شود مخارج اعیانی آن را بپردازد كه‏سازنده واگذار به وقف نماید نسبت‏به وجه سرقفلی كه‏سازنده گرفته چه صورت دارد؟

ج-اگر متولی شرعی با مراعات صلاح‏وقف اجاره داده كه شخص برای خودش‏ساختمان كند و اجاره زمین را بپردازد،صاحب ساختمان،اجاره زمین را ضامن است‏و زمین در حالی كه ساختمان روی آن است‏ملاحظه می‏شود،نه مخروبه (۹) .

۹) س:مدتی است كه در یكی از مساجد امام‏جماعت هستم و اطلاعی از كیفیت وقف این مسجدندارم.با توجه به اینكه مسجد مذكور از حیث تامین مخارج خود مشكلات فراوانی دارد، آیا جایز است زیرزمین مسجد را برای كاری كه در شان مسجد باشداجاره داد؟

ج-اگر زیر زمین عنوان مسجد نداشته‏باشد و جزئی از متعلقات مورد نیاز مسجدنباشد، اشكال ندارد (۱۰) .

آیت‏الله خامنه‏ای دامت‏بركاته

▪ صرف زكات در مسجد

۱۰) یكی از مصارف زكات‏«سبیل الله‏»است،یعنی كاری كه منفعت عمومی دینی دارد یا نفعش به‏عموم مسلمانان می‏رسد،یا برای اسلام مفید است،كه‏از جمله آنها ساخت و تعمیر و سایر مخارج ضروری‏مسجد است،پس زكات اموال را می‏توان در مسجدخرج كرد (۱۱) .

۱۱) س:در قسمتی از صحن یك مسجد،با پول‏زكات،اتاقی به عنوان كتابخانه مسجد ساخته شده،آیا این عمل جایز است‏یا خیر؟و در صورت عدم جواز آیالازم است آن را خراب نموده و به صحن مبدل سازند؟

و در هر صورت تصرف در زكات چه صورتی دارد؟آیامجزی است‏یا موجب ضمان بر متلف و بر ذمه‏«من‏تجب علیه‏»است و ملزم به اداء می‏باشد؟

ج-محل ساختن كتابخانه اگر مسجد نبوده‏و تغییر وقف محسوب نشده است،اشكال‏ندارد و ضامن نیست،در غیر این صورت‏عمل مزبور جایز نبوده است و كسی كه‏متصدی عمل مزبور شده باید محل را ازآن ساختمان تفریغ نماید و پول زكات را كه‏در آن ساختمان صرف كرده ضامن است (۱۲) .

۱۲) س:مسجدی است كه نیاز مبرم به‏تعمیرات كلی دارد،آیا از زكات فطره می‏شود صرف آن‏كرد؟

ج-بهتر است فطره را به مصرف فقرای محل رسانند ولی در مسجد و مانند آن نیز مانعی ندارد (۱۳) .

آیت‏الله فاضل‏لنكرانی دامت‏بركاته

۱۳) س:در صورت وجود فقراء زكات تا چه‏مقدار زكات مال خود را بدون رعایت اصناف‏مستحقین می‏تواند صرف در ساختمان مسجد،درمحل نماید؟

ج-با بودن فقراء،تمام زكات را هم‏می‏تواند صرف مسجد كند،لاكن بهتر آن‏است كه مقداری به فقراء بدهد و مقداری‏صرف مسجد نماید (۱۴) .

آیت‏الله گلپایگانی قدس‏سره

▪ صرف خمس در مسجد

۱۴) چون نصف خمس اموال باید به سادات فقیردارای شرایط(شرایط سیدی كه به او خمس داده می‏شود در توضیح المسائل‏بحث مصرف خمس آمده است.) داده شود و نصف دیگر آن كه سهم امام‏زمان(عج)است،در زمان غیبت‏باید به مجتهد جامع الشرایط داده شود،بنابر این خمس مال را بدون اجازه‏مجتهد جامع الشرایط نمی‏توان در مسجد خرج كرد واگر كسی بدون اجازه خرج كند،كفایت از پرداخت‏خمس نمی‏كند (۱۵) .

▪ كمكهای مردمی

۱۵) س:آیا در بناء مسجدهای سنی‏هامی‏توانیم كمك بكنیم یا خیر؟

ج-بلی در بناء مسجد می‏توانید كمك‏كنید (۱۶) .

آیت‏الله گلپایگانی قدس‏سره

۱۶) س:اگر كسی برای مسجدی نذر كرده باشدكه هرگاه پولی داشتم مثلا مسجد را سفید كنم و قبل ازشروع آن شخص،شخص دیگری آمد و مسجد راسفید كرد،آیا می‏شود آن پول را به مصرف دیگری‏در همان مسجد جهت زیلو و غیره برساند یا خیر؟

ج-در فرض مذكور موضوع نذر منتفی‏شده چیزی بر او واجب نیست و اگربخواهد تبرعا مبلغی را كه نذر كرده صرف‏زیلو و جهات دیگر مسجد نماید مختار وماجور است (۱۷) .

آیت‏الله گلپایگانی قدس‏سره

۱۷) س:كسی كه متصدی و مسئول صندوق‏جمع اعانات برای ساختمان حرم امام یا حسینیه یامسجدی می‏باشد آیا می‏تواند با وجوهی كه مؤمنین درصندوق ریخته‏اند با اطمینان ربح صد در صد خرید وفروش كند و همچنین كسی كه وجوه سهم مبارك‏امام علیه السلام نزد او جمع شده با اطمینان به سود و حفظ‏اصل مال می‏تواند با پول تجارت كند یا نه؟

ج-اگر وكالت مؤمنین به مسئول صندوق‏شامل این نحو معاملات باشد،مانعی‏ندارد،ولی اگر علم به رضا به تنهایی كافی‏نیست.و در مورد سهم مبارك امام علیه السلام اگر مجتهد صلاح بداند و اجازه بدهد و به‏مصلحت‏باشد مانعی ندارد (۱۸) .

آیت‏الله اراكی قدس‏سره

۱۸) س:خادم مسجدی میان دو نماز،پول به‏عنوان كمك برای مسجد جمع می‏كند،آیا می‏شود آن‏را به امام جماعت‏یا سخنران داد و یا در جهات دیگرمصرف كرد؟

ج-اگر مقصود پول دهندگان كمك به‏مخارج مربوط به مسجد باشد مانعی‏ندارد (۱۹) .

آیت‏الله فاضل‏لنكرانی دامت‏بركاته

پی‏نوشتها:

۱) تحریر الوسیله،ج ۲،كتاب الوقف،ص ۷۴،م ۵۶.

۳- و ۲) همان،ص ۳۵۹،س ۶۱.

۴) استفتاآت،ج ۲،ص ۳۵۸،س ۵۸.

۵) استفتاآت،ج ۲،ص ۳۵۰ س ۳۹.

۶) استفتاآت،ص ۱۴۷،س ۱۹.

۷) همان،ص ۱۴۹،س ۲۵.

۸) جامع المسائل،ج ۱،ص ۸۷،س ۲۷۳.

۹) استفتاآت،ج ۲،ص ۳۷۶،س ۱۰۳.

۱۰) اجوبهٔ الاستفتائات،ج ۱،ص ۱۲۸،س ۴۲۷.

۱۱) توضیح المسائل،م ۱۹۲۵،هفتم.

۱۲) استفتاآت،ج ۱،ص ۳۴۴،س ۱۵.

۱۳) جامع المسائل،ج ۱،ص ۸۸،س ۲۸۰.

۱۴) مجمع المسائل،ج ۱،ص ۱۴۷،س ۷۷.

۱۵) توضیح المسائل،م ۱۸۳۴.

۱۶) مجمع المسائل،ج ۱،ص ۱۵۷،س ۱۱۷.

۱۷) مجمع المسائل،ج ۲،ص ۳۲۶،س ۹۲۷.

۱۸) استفتاآت،ص ۵۲۷،س ۲۱.

۱۹) جامع المسائل،ج ۱،ص ۹۱،س ۲۹۲.