باز تعریف جنگ سرد

حمله به عراق و افغانستان و تحولات خاورمیانه پس از دهه ۹۰ میلادی از مختصات شكل جدید قدرت در این مقطع است

پس از جنگ جهانی دوم، جهان شاهد شكل گیری دو قطب سیاسی، نظامی وایدئولوژیك بود كه این صورت بندی قدرت تا فروپاشی شوروی ادامه داشت.

اما رقابت تنگاتنگ بین دو ابرقدرت از این موضوع حكایت داشت كه بزودی یكی از این دو بر مزار دیگری مرثیه خواهد سرود. لذا پس از فروپاشی شوروی، تصویر دیگری از روابط قدرت در عرصه بین المللی پدیدار شد كه دولتمردان آمریكایی آن را نظم نوین جهانی با رویكرد «آمریكا محوری» نامیدند.

در این مقطع نظم نوین، آمریكا یكه تاز عرصه بازیهای قدرت در دنیا و مركز ثقل تصمیمات در جهان شد. روسیه نیز به عنوان میراث دار شوروی سابق وارد تعاملات بین المللی گردید و نظم جدید را با دیده تردید نگریست. نظام تك قطبی آمریكا پیش از فروپاشی شوروی سابق به عنوان نظم غالب مطرح شد اما یكجانبه گرایی ایالات متحده جز تشدید بحرانها، ارمغان دیگری برای جامعه جهانی به همراه نداشت.

حمله به عراق و افغانستان و تحولات خاورمیانه پس از دهه ۹۰ میلادی از مختصات شكل جدید قدرت در این مقطع است.اما در هفته های اخیر سخنان پوتین آغازگر فصل نوینی در مناسبات جهانی است. بعد از طرح اوپك گازی توسط مقام معظم رهبری، سخنان قاطعانه و شفاف پوتین در كنفرانس امنیتی مونیخ، سفر وی به منطقه و واكنشهای فعالان روسیه نسبت به استقرار موشكهای آمریكا در چك و لهستان، همگی مؤید فعال شدن سیاستهای مسكو است.

سیاستمداران كاخ كرملین بار دیگر خواهان نقش آفرینی در سیاستهای جهانی هستند تا با كنار گذاشتن انزوا، مسؤولیت بیشتری را در جغرافیای سیاسی جهان پذیرا شوند. در این میان، به نظر می رسد، مهمترین مبانی تصمیمات جدید دولتمردان روسی در سه عنوان كلی خلاصه می شود:

۱) توجه به فناوری و سرمایه گذاری در حوزه های صنعتی بخصوص انرژی هسته ای كه می تواند دستاوردهای سیاسی و اقتصادی را برای این كشور به ارمغان آورد. سفر اخیر پوتین به خاورمیانه هم نظر برخی تحلیلگران را معطوف به خواسته اعراب برای عقد قراردادهای هسته ای كرده است.

۲) روسیه به عنوان دارنده ۴۰درصد گاز جهان كه حائز مقام اول در جهان است، می تواند با ایجاد یك تشكل گازی كه از سوی رهبری ایران پیشنهاد شد، دارای برتریهای اقتصادی و سیاسی شود. بویژه اگر پیوند استراتژیك در عرصه داد و ستد گاز بین كریدور خلیج فارس و روسیه برقرار شود، مهمترین قطب گازی در جهان شكل خواهد گرفت كه ۸۰ درصد گاز دنیا را در اختیار خواهد داشت. این كشور از این منظر نیز فرصت افزایش توان چانه زنی و تأثیرگذاری در تعاملات منطقه ای و جهانی را به دست خواهد آورد.

۳) امروزه كشورها با پیوندهای استراتژیك نظامی، قدرت خویش را تعریف می نمایند روسها در حوزه امنیتی هم آماده ارایه نظم جدیدی در حوزه قفقاز و خلیج فارس هستند كه در صورت تحقق این ترتیبات امنیتی با محوریت روسیه، بار دیگر فصل نوینی از تعاملات بین المللی شكل می گیرد.

بدین ترتیب مجموعه این تحولات، روسها را برآن می دارد تأسیسات خارجی فعالی را در مناسبات جهانی پیگیری كنند.

اكنون بیش از هر زمان دیگری به نظر می رسد در آینده شاهد شكل گیری محور شرق با مركزیت روسیه كه می تواند با اقمار خویش و حوزه های نفوذ جدید، محدودیتهایی را برای آمریكا ایجاد كند، باشیم كه این صف بندی جدید قدرت می تواند باز تعریف «جنگ سرد» نیز باشد.

عباس سعادتی