تشابه سخنان خاتمی و روحانی در سازمان ملل

در شهریور ماه ۱۳۷۷ سید محمد خاتمی رئیس جمهور وقت اسلامی ایران در حالی به نشست سازمان ملل رفت که اعلام کرده بود که می خواهد پیام رسان صلح برای ملت های جهان باشد

در شهریور ماه ۱۳۷۷ سید‌محمد خاتمی رئیس‌جمهور وقت اسلامی ایران در حالی به نشست سازمان ملل رفت که اعلام کرده بود که می‌خواهد پیام رسان صلح برای ملت‌های جهان باشد . ۱۵ سال پس از آن زمان این بار دکتر حسن روحانی با هدف اعلام اینکه ملت ایران با هرگونه خشونت و افراط مخالف است راهی نیویورک شد. نظر به اهمیت سخنان مطرح شده توسط آقایان خاتمی و روحانی در مقر سازمان ملل، این مقاله به بررسی سخنرانی‌های دو رئیس‌جمهور می‌پردازد . برای این منظور پیش فرضهای سخنان خاتمی و روحانی تبیین و بررسی خواهد شد . لازم به ذکر است در تحلیل گفتمان پیش‌فرض‌ها، افکار قالبی و پیشداوری‌ها، زیرساخت استدلال و استنتاج نویسنده یا گوینده را شکل می‌دهند. بنابراین شناخت پیش‌فرض‌ها، تحلیل‌گر را قادر می‌سازد به لایه‌های زیرین یا اهداف واقعی صاحب اثر (در اینجا سید‌محمد خاتمی و حسن روحانی ) پی ببرد . واکاوی اولین سخنرانی خاتمی و روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل نشان می‌دهد حداقل در ۸ مورد پیش‌‌فرض‌های گفتمانی سید‌محمد خاتمی و حسن روحانی با یکدیگر مشابه بوده است .

۱-‌ نگاه امیدوارانه به آینده

هر دو رئیس‌جمهور به این نکته اشاره کردند که آینده بشریت روشن است . خاتمی سیر تاریخ را به سوی آزادی دانست و اعلام کرد تاریخ شاهد شکوهمندی حق و فعلیت یافتن عدالت خواهد بود و این سخن را می‌توان بیان دیگری از نظریه دینی معروف مهدویت دانست. حسن روحانی هم اشاره می‌کند علی‌رغم همه مشکلات، من عمیقاً به آینده امیدوارم. وی همچنین تاکید می‌کند اعتدال، آینده جهان را درخشان خواهد کرد چرا که این باور مشترک از همه ادیان آسمانی نشأت می‌گیرد که جهان را سرانجامی نیکوست و روشن .

۲-‌ ضرورت حاکم شدن رابطه احترام آمیز در مناسبات بین‌المللی

هر دو رئیس‌جمهور بر ضرورت حاکم شدن روابط احترام آمیز در مناسبات بین‌المللی تاکید کردند . سید‌محمد خاتمی عنوان می‌کند رشد افکار عمومی غرب در جهت پذیرش رابطه صلح‌آمیز بر پایه احترام متقابل است‌. وی همچنین یکی از اصول انقلاب اسلامی را گسترش روابط با دیگر کشورها بر پایه احترام تحلیل می‌کند‌. حسن روحانی در این خصوص به تفصیل بیشتر سخن می‌گوید‌. در این چارچوب رئیس‌جمهور روحانی بیان می‌کند که هیچ پرونده و موضوعی نیست که با احترام متقابل قابل حل نباشد. وی در تشریح راه حل پرونده هسته‌ای ایران هم ضرورت احترام و همکاری بین‌المللی را اجتناب‌ناپذیر ارزیابی می‌کند . روحانی در خصوص مناسبات با آمریکا هم عنوان می‌کند که اختلافات با این کشور در چارچوب موضع برابر، احترام متقابل و اصول مسلم شناخته شده بین‌المللی قابل مدیریت است .

۳-‌ صلح

صلح از اصلی‌ترین کلید واژه‌های هر دو رئیس‌جمهور بوده است . یکی از پیش‌فرض‌های گفتمانی سید‌محمد خاتمی این بوده است که در دنیای کنونی از صلح واقعی مبتنی بر عدالت کمتر اثر وجود دارد .خاتمی در همین راستا تاکید می‌کند جمهوری اسلامی ایران به اقتضای مبانی اعتقادی و مایه‌های تمدن دیرپای خود، خواستار جهانی سرشار از صلح و آرامش است. حسن روحانی نیز در گفتمان خود وزن فراوانی به کلید واژه صلح می‌دهد . روحانی که پیشنهاد خود به سازمان ملل متحد را «ائتلاف برای صلح » اعلام می‌کند با اشاره به اینکه باید افقی گشود که درآن به جای جنگ‌، درسراسرجهان بهتردیده شود موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران را حمایت از صلح مبتنی بر دموکراسی و صندوق رأی در همه جای جهان اعلام می‌کند .

۴-‌ اشاره به موقعیت استراتژیک ایران و تمجید از ایرانیان

هم سید‌محمد خاتمی و هم حسن روحانی در سخنان خود تلاش کردند تصویری مثبت از ایرانیان ارائه دهند و بر موقعیت استراتژیک ایران تاکید کنند . سید محمد خاتمی ایرانیان را ملتی بزرگ و پرآوازه که از ده‌ها قرن پیش صاحب ‌تمدن بوده و دارای غنای فرهنگی و انسانی می‌باشند تعریف می‌کند . وی تاکید می‌کند مردم ایران پیشتاز تاسیس جامعه مدنی و نظام مشروطیت در شرق جهان بوده و از طلایه‌داران مبارزه با استعمار و منادی استقلال بوده اند . حسن روحانی هم ایران را لنگرگاه ثبات در دریای ناآرامی‌های منطقه‌ای قلمداد می‌کند و تاکید می‌کند ایران نه فقط تهدید نیست، بلکه پیوسته منادی صلحِ عادلانه و امنیت همه جانبه بوده است.

۵-‌ اشاره به گفته‌های رهبر انقلاب

هر دو رئیس‌جمهور در سخنان خود اشاراتی به دیدگاه‌های رهبر انقلاب هم داشتند‌. خاتمی‌ به دیدگاه رهبری مبنی بر اینکه کشورهای اسلامی به نمایندگی از یک میلیارد و چند صد میلیون نفوس باید دارای یک کرسی دایم در شورای امنیت سازمان ملل متحد شوند اشاره می‌کند‌. روحانی هم در بحث مساله هسته‌ای ایران بیان می‌کند حق طبیعی، قانونی و مسلم ایران، به فرموده رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، ساده‌ترین راه حل این موضوع است. لازم به ذکر است سید محمد خاتمی در سخنان خود از امام خمینی (ره) هم نام می‌برد .

۶-‌ فلسطین

اشاره به مساله فلسطین از دیگر موضوعات مشترکی بود که در سخنرانی دو رئیس‌جمهور مورد اشاره قرار گرفت . سید‌محمد خاتمی بیان می‌کند که فاجعه‌های ننگینی که در فلسطین اتفاق افتاده است چهره انسانی این قرن را سیاه کرده است‌. خاتمی با اشاره به اینکه ‌حق همه فلسطینیان برای حاکمیت بر سرزمین آبا و اجدادیشان باید به رسمیت شناخته شود تاکید می‌کند فلسطین خانه فلسطینیان ( اعم ازمسلمان و مسیحی و یهودی ) است نه‌ آزمایشگاه هوس‌های خشونت‌آمیز صهیونیست‌ها‌. حسن روحانی‌، اما‌، در گفتمان خود ضمن پرهیز از بکار بردن واژه صهیونیست، وضعیت حاکم بر مردم فلسطین را یک خشونت ساختاری بیان می‌کند و با تاکید بر اینکه سرزمین فلسطین در اشغال است بیان می‌کند که حقوق اولیه فلسطینیان به طور فاجعه باری نقض می‌شود.

۷-‌ تروریسم

واژه تروریسم دیگر محور مشترک سخنان خاتمی و روحانی بوده است‌. سید‌محمد خاتمی تروریسم را محصول نومیدی و پوچ‌انگاری تعریف و اشاره می‌کند‌ در جهانی که بر مدار قهر و غلبه می‌چرخد‌، مبارزه جدی با تروریسم از حد حرف و شعار جلوتر نخواهد رفت . وی همچنین تاکید می‌کند مبارزه واقعی با تروریسم باید همراه با مبارزه برای عدالت باشد‌. حسن روحانی هم در نفی تروریسم سخن می‌گوید . روحانی تروریسم را اوج افراط و خشونت و بلائی خشن، فراگیر و فرامرزی تعریف می‌کند . توجه به این نکته ضروری است که در ساختار گفتمانی خاتمی کلید واژه عدالت نقش محوری ایفا می‌کند و لذا در اشاره به تروریسم هم خاتمی موضوع را از دریچه عدالت بررسی می‌کند . اما روحانی که خشونت و افراط را در کانون گفتمان قرار داده است تروریسم را از این دریچه نقد می‌کند . در این جا ذکر این نکته هم ضروری است که هم سید‌محمد خاتمی‌و هم حسن روحانی به این موضوع اشاره کردند که ایران از جمله کشورهایی است که قربانی تروریسم بوده است . خاتمی تاکید می‌کند انقلاب ایران بزرگترین قربانی تروریسم این پدیده شوم و نفرت انگیز قرن بیستم بوده است . حسن روحانی هم به ترور دانشمندان هسته ای ایران اشاره می‌کند و این سوال را مطرح می‌کند که آنها به چه جرمی ترور شدند؟

۸- نفی خشونت‌، زور و نظامی‌گری

نقد خشونت و نظامی‌گری هم یکی دیگر از پیش‌فرض‌های مشترک گفتمانی خاتمی و روحانی در اولین سخنان خود در سازمان ملل بوده است‌. سید‌محمد خاتمی بیان می‌کند که حکومت‌های سرکوبگر فرهنگ خشونت را در جامعه حکم فرما کرده و مخالفان خود را به استفاده از زور و خشونت تشویق می‌کنند . وی همچنین تاکید می‌کند قرن گذشته شاهد ‌جلوه خشونت و انسان آزاری استعمار قدیم و بیداد‌ی بوده است . حسن روحانی هم در نکوهش خشونت به دفعات سخن گفت . وی خشونت و افراط را در یک چارچوب به کار می‌گیرد و تاکید می‌کند در جهان امروز بیم نهادینه شدن خشونت و افراطی‌گری وجود دارد . روحانی خشونت‌های دولتی و غیردولتی وخشونتِ راهبردی‌ را بسیار خطرناک و تنش‌آفرین ارزیابی می‌کند و تاکید می‌کند نظامی‌گری و استفاده از ابزارهای نظامی و خشن برای انقیاد دیگران، نمونه ناکارآمدی از تداوم کنش‌های کهنه در شرایط نوین است .

نتیجه‌گیری :

در سخنان بیان شده توسط سید‌محمد خاتمی و حسن روحانی در سازمان ملل، کلید واژه‌های مشترک‌، پیش فرض‌های گفتمانی مشابه همراه با وجوه کانونی نزدیک به یکدیگر قابل تشخیص است . با این وصف می‌توان عنوان کرد گفتمان اصلاح‌طلبانه سید‌محمد خاتمی و گفتمان اعتدال‌گرایانه حسن روحانی که به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران در اجلاس عمومی سازمان ملل متحد بیان شده‌اند دارای وجوه مشترک فراوانی هستند و می‌توان جهت‌گیری و رویکرد این دو را یکسان ارزیابی کرد .

نویسنده : روزبه کردونی