سنگ شناسی سنگ های آذرین

سنگ های آذرین بیرونی هستند که از ماگما های آندزیتی بازیک تولید می شوند ماگما های آندزیتی معمولاً از آتشفشان های استراتوولکان به صورت گدازه با دمای بین نهصد تا هزاروصددرجه ی سانتیگراد خارج می شوند

۱) آندزیت

سنگ‌های آذرین بیرونی هستند که از ماگما‌های آندزیتی ( بازیک ) تولید می‌شوند. ماگما‌های آندزیتی معمولاً از آتشفشان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های استراتوولکان به صورت گدازه با دمای بین نهصد تا هزاروصددرجه‌ی سانتیگراد خارج می‌شوند و می‌توانند منطقه‌ای در حدود چندین کیلومتر را بپوشانند. این ماگماها می‌توانند فوران‌های انفجاری بسیار قوی همراه با مقدار زیادی مواد پیروکلاستیک تولید نمایند .

آندزیت‌ها سنگ‌های دانه‌ریز و تقریباً روشن می‌باشند که کانی‌ها اصلی سازنده‌ی آنها( پلاژیوکلاز، پیروکسن، آمفیبول و بیوتیت ) در زمینه‌ای خاکستری رنگ تا سیاه قرار گرفته است . آندزیت‌ها به دلیل مقاومت‌زیاد در مقابل عوامل جوی درساختمان‌‌سازی به عنوان سنگ‌نما بکار برده می‌شوند .

۲) بازالت ( سیاه سنگ):

یک سنگ سخت و سیاه و دانه ریز ولکانیکی با کمتر ازپنجاه و دو درصدسیلیس است. بافت سنگ‌های بازالت می‌تواند حفره‌دار و یا متراکم ماگماهای سازنده این سنگها به دلیل باشد. کم بودن میزانSiO۲ ،ویسکوزیته‌کمی دارند. به همین دلیل گدازه‌های بازالتی بر روی زمین می‌توانند سطحی تا حدودبیست کیلومتر را بپوشاند.

بازالت‌ها که معادل بیرونی گابرو به شمار می‌روند فراوانترین سنگ آذرین بیرونی در پوسته اقیانوس‌ها هستند در صورتی که ماگمای بازالتی در زیر آب فوران نمایند اشکال ویژه‌ای را که به گدازه‌های بالشتی(Pillow lava) معروفند ایجاد می‌‌کند. وجود این اشکال در توالی‌های سنگی قدیمی در شناسایی محیط‌های دریایی و آبی قدیمی به زمین‌شناسان کمک فراوانی می‌کند.

فراوانترین کانی‌های سازنده‌ی این نگ عبارتند از، الیوین، پیروکسن و پلاژیوکلاز

رنگ بازالت بر اساس میزان و نوع کانی‌های موجود در سنگ بخصوص الیوین می‌تواند از خاکستری روشن تا خاکستری تیره و سیاه تغییر نماید.

▪ دمای گدازه‌های بازالتی معمولاً بین هزاروصد تا هزارودویست و پنجاه درجه‌ی سانتیگراد می‌باشد.

در صورتی که گدازه‌های بازالتی به سرعت سرد شوند یک نوع شیشه‌بازالتی سیاهرنگ می‌سازد که تاکی‌لیتtachylite نامیده می‌شوند

۳) دیوریت :

دیوریت یک سنگ حد واسط دانه درشت و ندرتاً نهانبلوراست که رنگ آن معمولاً متمایل به سبز می‌باشد .

کانی‌های اصلی سازنده‌ی این سنگ عبارتند از کواتز، پلاژیوکلاز، فلدسپات، آمفیبول و بیوتیت. دیوریت از کلمه‌ای یونانی به همین شکل به معنی تشخیص دادن گرفته شده است. این سنگ در تزئین ساختمان‌ها و بناها کاربرد فراوان دارد .

۴) گابرو :

گابروها سنگ‌های آذرین درونی سخت، تیره، دانه درشت و بازیکی هستند که درشتی بلور آنها بیانگر سردشدن آرام مواد مذاب در درون زمین است گاهی می‌توان آثار جریان مواد مذاب را در این سنگ مشاهده نمود.

گابرو فراوانترین و معمولی‌‌‌‌‌‌ترین سنگ‌های پلوتونیک در پوسته‌ی اقیانوس‌ها و بعد از گرانیت‌ها، فراوان‌ترین سنگ‌های پلوتونیک در نواحی قاره‌ای محسوب می‌شوند .

پیروکسن و پلاژیوکلاز دو کانی اصلی سازنده‌ی این نوع سنگ به شمار ‌می‌روند .

نام آن از کلمه‌ای ایتالیایی به همین شکل گرفته شده ‌است .

۵) گرانیت ( سنگ خارا) :

فراوانترین و معمولی‌ترین سنگ پلوتونیک در نواحی قاره‌ای که سازنده‌ی بزرگترین باتولیت‌های جهان محسوب ‌می‌شوند.

با توجه به گرانیتی بودن پوسته‌ی قاره‌ها می‌توان نتیجه گرفت که اغلب این سنگ‌های اسیدی از ذوب پوسته تشکیل شده‌اند. گرانیت‌ها سنگ‌هایی به رنگ روشن با کوارتز فراوان ( حداقل ۲۵% ) و دانه درشتند. طول بلور کانی‌های سازنده‌ی این سنگ‌ها ممکن است به چندین سانتی‌متر نیز برسد وجود این بلورهای درشت تجزیه سنگ را تسهیل کرده و در اثر تجزیه فلدسپات، آنها به کائولن تبدیل می‌‌شود تبدیل می‌شود.

▪ کانی‌های اصلی سازنده‌ی آنها عبارتند از کواتز، فلدسپات، آمفیبول و بیوتیت.

▪ کانی‌های آپاتیت، زیرکن، تورمالین، توپازو ....... به صورت کانی‌های فرعی در گرانیت‌ها یافت می‌گردند.

▪ سختی‌و مقاومت‌گرانیت‌سببب شده که از آن به طور گسترده در تزئین ساختمان‌ها و سنگ‌فرش پیاده‌رو‌ها و .... به عنوان سنگ نما استفاده گردد.

نام گرانیت از کلمه گرانوم به معنی دانه گرفته شده ‌است ..

۶) (Kimberlite) کیمبرلیت

یک نوع سنگ آذرین تیره رنگ، فاقد فلدسپات و دارای کانی‌های کربناته و فلوگوپیت است.

این سنگها به صورت برش‌های انفجاری پرکننده‌ی دودکش‌ها و یا در برخی از دایک‌ها و سیل‌ها یافت می‌گردند .

کیمبرلیت در سطح زمین به آسانی تجزیه شده و به صورت سنگی سست و به رنگ خاکستری مایل به آبی دیده می‌شود . در برخی نقاط جهان مانند آفریقای جنوبی کیمبرلیت‌ها منابع اقتصادی الماس به شمار می‌رود .

۷) ریولیت :

یک سنگ آتشفشانی اسیدی به رنگ روشن با بیش ازشصت و هشت درصدSiO۲ است که معادل بیرونی (آتشفشانی) سنگهای گرانیتی محسوب می‌شود و مانند آنها در مناطق قاره‌ای یافت می‌گردد .

کانی‌های اصلی سازنده‌این سنگ‌عبارتند از کوارتز، فلدسپات و بیوتیت که قبل از فوران ماگما متبلور شده‌اند اغلب در زمینه‌ای شیشه قرار دارند و حکایت از انجماد سریع مواد پس از فوران دارد. ریولیت در فورانهایی با دمای بین هفتصد تا هشتصدوپنجاه درجه سانتی‌گراد دیده می‌شود .

وحید رضائی