آینده WTO

هدف اصلی سازمان تجارت جهانی WTO یك نكته است هر كشور فقط كالاهایی را تولید كند كه در آن مزیت نسبی دارد سازمان تجارت جهانی می خواهد وضعیتی در جهان ایجاد كند كه هر كس در هر نقطه كره زمین اگر هزینه حمل و نقل را نادیده بگیریم فقط از كسی كالا بخرد كه ارزان ترین تولید كننده در دنیا باشد

سئوال :شما با پرانتز جهانی شدن اقتصاد مسائل مبتلا به ایران را تئوریزه می كنید اگر از این منظر یك فلش قوی به اقتصاد ایران داشته باشیم سر پل های اصلی بحث كدامند؟

پاسخ: هدف اصلی سازمان تجارت جهانی (WTO) یك نكته است هر كشور فقط كالاهایی را تولید كند كه در آن مزیت نسبی دارد. سازمان تجارت جهانی می خواهد وضعیتی در جهان ایجاد كند كه هر كس در هر نقطه كره زمین اگر هزینه حمل و نقل را نادیده بگیریم فقط از كسی كالا بخرد كه ارزان ترین تولید كننده در دنیا باشد.

سئوال : اگر هدف این باشد كه هر كس در هر نقطه از سیاره زمین فقط از تولید كننده ای كالا بخرد كه ارزان ترین تولید كننده باشد باید حقوق گمركی حذف شود و هر كشور واردات كالا را بدون حقوق گمركی آزاد اعلام كند.

پاسخ: بله ، همین طور است ، و تقریباً WTO اكنون به چنین وضعی نزدیك شده است . كشورهای عضو WTO در مورد كالاهای صنعتی حق دارند ۵ درصد حقوق گمركی دریافت كنند و در مورد كالاهای كشاورزی ۳۰ درصد.

سئوال: سی درصد در مورد كالاهای كشاورزی در این امر اخلال نمی كند ؟

پایسخ : چرا، و مذاكره است برای كاهش حقوق گمركی محصولات كشاورزی اكنون بین كشورهای عضو WTO در جریان است.

سئوال: ممكن است یك كشور به تولید كننده داخلی سوبسید بدهد و تولید كنندهa داخلی با دریافت این سوبسید ارزان ترین تولید كننده دنیا شود اما در واقع این تولید كننده بالاترین بهره وری را بین تولید كنندگان دنیا نداشته باشد.

پاسخ : هدف سازمان تجارت جهانی این است كه در هر مورد مردم جهان فقط از تولید كننده ای كالا بخرند كه دو شرط داشته باشد الف – ارزان ترین تولید كننده دنیا باشد . ب- بالاترین بهره وری را داشته باشد ، لذا هر كشور عضو باید ابتدا كلیه سوبسیدها به بخش تولید را قطع كند و سپس در مسابقه برای ارزان فروشی شركت كند. به عنوان مثال در وضع حاضر كارخانجات پتروشیمی در ایران مواد اولیه را با سی درصد تخفیف نسبت به بازار جهانی از پالایشگاهها خریداری می كنند و ۵۰ درصد محصولات خود را صادر می كنند، كارخانجات پتروشیمی ایران با دریافت ۳۰ درصد سوبسید ارزان ترین تولید كننده دنیا خواهند شد اما ممكن است بالاترین بهره وری را در دنیا نداشته باشند . اگر ایران به عضویت WTO پذیرفته شود در این مورد خاص مواد اولیه باید به قیمت بازار جهانی به كارخانجات پتروشیمی فروخته شود، لذا ابتدا سوبسید باید حذف شود و در مرحله بعد دید چه كارخانه ای ارزان ترین تولید كننده در دنیاست.

سئوال: مطالب شما را می توان در یك جمله خلاصه كرد عضویت در WTO یعنی شركت در یك مسابقه جهانی برای ارزان فروشی و بازنده این مسابقه همه تولید كنندگانی در دنیا هستند كه به هر دلیل گران تر از بقیه تولید می كنند.

پاسخ: می توان WTO را به یك مسابقه دو تشبیه كرد، فرض كنیم هزار نفر در یك مسابقه دو صد متر شركت كنند و ۵ نفر زودتر از بقیه صد متر را در ۹ ثانیه طی كنند WTO می گوید ۵ نفر اول بمانند و ۹۵۵ نفر دیگر كه اول نشده اند همه تولید را متوقف كنند . WTO كلاسی است كه در آن فقط نفرات اول حق حضور دارند. و نفر اول یعنی تولید كننده ای كه با كیفیت مساوی ارزان تر از همه تولید كرده باشد.

سئوال: پس با لحاظ كردن كیفیت ، ارزان ترین تولید كننده ؟

پاسخ : بله ، البته هر كالایی كیفیت های درجه یك، دو و سه دارد . با كیفیت مساوی باید دید چه تولید كننده ای ارزان ترین تولید كننده است.

سئوال: فرض كنیم كارخانه ای در ایران یك تلویزیون را با كیفیت درجه دو صد دلار تولید كند و مشابه همین تلویزیون و با همین كیفیت در بازار جهانی ۹۵ دلار باشد با عضویت در WTO این كارخانه تعطیل می شود و با به تولید ادامه می دهد؟

پاسخ: بستگی به هزینه حمل و نقل دارد، اگر هزینه حمل و نقل آن تلویزیون به ایران ۴ دلار باشد كارخانه ایرانی ورشكست می شود ، اگر هزینه حمل و نقل ۵ دلار باشد باز هم تولید ادامه می یابد و حتی امكان صادرات وجود خواهد داشت.

سئوال: پس یك كارخانه می تواند در ایران ، یك كالا را مساوی با بازار جهانی بفروشد به اضافه هزینه حمل و نقل. در واقع به ازای هزینه حمل و نقل می تواند گران تر بفروشد.

پاسخ: بله، و البته در مورد برخی از كالاها هزینه حمل و نقل بسیار پایین است مثل قطعات كامپیوتر و در مورد بعضی هزینه حمل و نقل بسیار بالاست مثل لاستیك تراكتور، در مورد كالاهایی كه هزینه حمل و نقل چندان قابل توجه نباشد تولیدكنندگان داخلی نمی توانند چندان از بازار جهانی گران تر تولید كنند و باقی بمانند اما در مورد كالاهایی كه هزینه حمل و نقل آن بالاست مثل لاستیك تراكتور كه هزینه حمل آن بیست درصد هزینه تمام شده است، امكان گران فروشی مطلوبی فراهم می شود.

سئوال: اكنون چند كشور جهان عضو WTO نیستند ؟

پاسخ: در قاره آمریكا همه كشورها عضو هستند به استثنای كوبا، در قاره اروپا و استرالیا نیز همه كشورها عضو هستند ، در قاره آفریقا به استثنای لیبی ، الجزایر ، اتیوپی ، سودان و سومالی همه عضو هستند ، در شرق آسیا به استثنای كره شمالی ، ویتنام ، كامبوج و لائوس همه عضو هستند ، در شبه قاره هند همه كشورها عضو هستند ، در جنوب غربی آسیا ، ایران ، عراق ، عربستان ، یمن و افغانستان عضو نیستند.و بقیه عضوند.

سئوال: وضع روسیه ، آسیای میانه و قفقاز چگونه است ؟

پاسخ : روسیه عضو نیست . در آسیای میانه فقط قرقیزستان عضو است . در قفقاز نیز فقط گرجستان و ارمنستان عضو هستند . در مجموع از ۱۸۰ كشور دنیا ۱۴۴ كشور دنیا عضو WTO هستند.

سئوال : شما می گوئید هدف WTO این است كه هر كشور تنها بتواند كالاهایی را صادر كند كه در مورد آن ارزان ترین تولیدكننده دنیا باشد. در عمل آفریقا تا چه اندازه توانسته ارزان ترین تولیدكننده دنیا باشد ؟

پاسخ : صادرات آفریقا در سال ۲۰۰۲ میلادی تنها ۸۰ میلیارد دلار بوده و فروش شركت هیتاچی نیز ۷۶ میلیارد دلار. یعنی صادرات افریقا از فروش شركت هیتاچی تنها ۴ میلیارد دلار بیشتر بوده است. ۸۰ میلیارد دلار صادرات برای یك قاره یعنی تقریباً صفر. به عبارت دیگر آفریقا در این مسابقه برای ارزان فروش حرفی برای گفتن ندارد.

سئوال : جمعیت شبه قاره هند یعنی هند، پاكستان و بنگلادش بر رویهم ۱۵۰۲ میلیون نفر است صادرات سه كشور فوق چه میزان است ؟

پاسخ : صادرات ۳ كشور فوق بر رویهم در سال ۲۰۰۲ میلادی ۷۰ میلیارد دلار بوده است.

سئوال : یعنی از فروش شركت هیتاچی كمتر ؟

پاسخ : بله، صادرات ۵۶ كشور آفریقایی و شبه قاره هند كه بر رویهم ۲۳۰۰ میلیون نفر جمعیت دارند تنها ۱۵۰ میلیارد دلار است. با لحاظ كردن جمعیت این دو منطقه تقریباً از نظام جدید اقتصادی دنیا حذف شده اند . با كمی تسامح این دو منطقه در هیچ موردی نتوانسته است ارزان ترین تولیدكننده در دنیا باشد.

سئوال : فروش ۵۰۰ شركت عضو بورس بین الملل در سال ۲۰۰۲ میلادی، ۱۴۰۰۰ میلیارد دلار بوده است و كل صادرات دنیا در همین سال تنها ۷۰۰۰ میلیارد دلار، مفهوم دیگر این كلام این است كه ارزان ترین تولیدكنندگان در جهان ۵۰۰ شركت چند ملیتی هستند و نه كشورهای جهان سوم . در این مسابقه جهانی برای ارزان تولید كردن ،در بیشتر از ۸۰ درصد موارد این ۵۰۰ شركت برنده بوده اند و نه جهان سوم. وقتی فروش این ۵۰۰ شركت دو برابرصادرات جهانی است، جهان سوم چگونه می تواند در این مسابقه برای ارزان تولید كردن برنده شود ؟

پاسخ : آفریقا و شبه قاره هند از هم اكنون باخته اند و با كمی تسامح از میدان مسابقه حذف شده اند .

سئوال : ولی این دو منطقه ۳۵ درصد جمعیت سیاره زمین را دارد ؟

پاسخ : بله،همین طور است.

سئوال : بنظر شما این دو منطقه بازنده بودن را خواهند پذیرفت ؟

پاسخ : بنظر من مردم این دو منطقه با همه بضاعت و لجستیك خود بر علیه نظم جدید جهانی كه WTO نمایندگی می كند عصیان خواهند كرد. این دو منطقه چیزی ندارند صادر كنند كه حتی استثمار شوند.

سئوال : ولی فقط ۵ كشور لیبی،الجزایر ،سودان ، اتیوپی و صومالی در دو منطقه فوق عضو WTO نیستند ؟

پاسخ : محل نزاع در داخل WTO خواهد بود. WTO به اعتقاد من در آینده به دو جناح تقسیم می شود. جناح بازنده و جناح برنده، جناح بازنده كه آفریقا و شبه قاره هند است متحد می شوند بر علیه جناح برنده. WTO به دو جناح متخاصم تقسیم خواهد شد.

سئوال : شما از كشورهائی در جهان سوم مثال زدید كه تقریباً صادرات چندانی ندارند چون كالای چندانی را در دنیا ارزان تر از بقیه كشورها تولید نمی كنند،اما یك سری از كشورهای جهان سوم هستند كه صادرات قابل توجهی دارند مثل تركیه، اما این كشورها عمیقاً مقروض هستند. در بودجه سال ۲۰۰۲ میلادی تركیه،۵۴ درصد بودجه را تنها برای بازپرداخت بهره وام خارجی لحاظ كرده است و دولت تركیه اعلام كرده از این سال به بعد بابت اصل وام خارجی در بودجه رقمی منظور نمی كند. اینكه تركیه حدود ۳۰ میلیارد دلار صادرات داشته باشد و ۵۴ درصد بودجه خود را صرف بازپرداخت تنها بهره وام خارجی نماید گواهی می كند كه ملت تركیه دارد برای ۵۶ بانك بزرگ بین الملل كار می كند بهره وام پرداختی در تركیه در سال ۲۰۰۲ تنها ۷ درصد از بازده اقتصاد این كشور كمتر بوده است. ملت تركیه تولید می كند و از اتفاق خوب هم تولید می كند برخلاف آفریقا، اما ۹۳ درصد بازده این تولید بصورت بهره به بانكهای خارجی پرداخت می شود، این نكته را چگونه تئوریزه می كنید ؟

پاسخ :كشورهای جهان سوم عضو WTO سه دسته اند الف – كشورهائی كه عضو WTO هستند و كالای چندانی برای صادرات ندارند مثل افریقا و شبه قاره هند، دسته دوم كشورهایی كه صادرات خوبی دارند اما عمیقاً مقروض هستند مثل تركیه و دسته سوم كشورهائی كه صادرات قابل توجه دارند و مثل تركیه بدهی خارجی قابل ملاحظه ندارند.

به نقل از سایت تهران اكونومیست - دكتر ادیب

www.tehraneconomist.com

مصاحبه با دکتر ادیب

---