از کورسوی امید به خاموشی

گفت وگو با آقای محمدعلی شهدایی, عضو شورای عالی انجمن حسابداران خبره ایران

▪ آقای شهدایی، به نظر شما بازار سرمایه ما این روزها چه شرایطی را پشت سر می‌گذارد؟

این روزها، بازار در حالت انتظار به سر می‌برد. به همین دلیل، عکس‌العمل مناسبی از سهام‌داران دیده نمی‌شود. در حقیقت، اصرار بر روی کنترل قیمت‌ها و نرخ‌ بهره و همچنین آزادسازی واردات، موجب شده تا سهام‌داران، منتظر روشن شدن اوضاع بمانند.

ـ این در حالی است که چندی پیش، سرمایه‌گذاران امیدوار بودند تا با خصوصی‌سازی‌های انجام شده، بازار سهام رونق یابد. اما امروز کسانی که کورسوی امیدی به این مسأله داشتند معتقدند که انجام خصوصی‌سازی به شیوه فعلی، یک راه از پیش شکست‌خورده است، چراکه با وضعیت فعلی خصوصی‌سازی، این طور به نظر می‌رسد که دولت در نظر دارد تا فقط سهام شرکت‌ها و مالکیت نسبی آنها را به بخش خصوصی منتقل کند و بس. با خصوصی‌سازی فعلی نمی‌توان مدیریت خصوصی را به بازار آورد واین شرایط، فقط بازار سهام و اقتصاد را آلوده‌تر می‌کند.

▪ فکر می‌کنید واگذاری سهام عدالت و سهام‌دار شدن گروه زیادی از مردم، چه کمکی به توسعه بازار می‌کند؟

ـ سهام‌دار کردن گروه زیادی از مردم، انتخاب مسیر سختی است. این انتخاب، روش مورد انتظار اقتصاد نیست و نمی‌توان با آن، یک اقتصاد جدید را تعریف کرد. چنانچه تصور کنیم که خصوصی‌سازی با موفقیت انجام شده و گروه زیادی از مردم هم سهام‌دار شده‌اند، باز هم بورس با مشکل نقدینگی مواجه است. به علاوه، با وجود تورم ۲۰‌ درصدی و نرخ بهره نامعلوم، بازار نمی‌تواند تکلیف روشنی داشته باشد.

▪ سال گذشته، بسیاری از کارشناسان معتقد بودند که بازار سهام در سال ۸۷‌ شاهد رشد خوبی خواهد بود. با شرایط پیش آمده و نزدیکی به زمان برگزاری مجامع، اقبال سهام‌داران به کدام سمت خواهد بود؟

ـ این روزها سهام‌داران ترجیح می‌دهند سهام شرکت‌هایی را که نسبت قیمت به عایدی (‌P/E) پایینی دارند انتخاب کنند. زیرا هدف از هر سرمایه‌گذاری، کسب سود است که در بازار سهام از دو طریق تأمین می‌شود، یا از سود حاصل از خرید و فروش سهام Capital Gain(‌) یا از طریق دریافت سود تقسیمی .)DPS( اما از آنجا که ‌این روزها بازار، رشد خوبی ندارد، سهام‌داران ترجیح داده‌اند تا به سراغ خرید سهام‌ شرکت‌هایی روند که سود تقسیمی بیشتری را نصیبشان کند و علاوه بر P/E(‌) پایین،‌ارزان‌تر هم باشند. با این وجود و با اوضاع فعلی، به بورس رویایی خود نرسیده‌ایم و بازار سهام نیز نمی‌تواند نقدینگی را جمع کرده و به اقتصاد کمک کند.

▪ چرا برخی از صنایع مانند سیمان که شرکت‌های با ارزشی در آن فعال هستند، مورد اقبال بازار نیستند؟

ـ ارزش جایگزینی شرکت‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. شاید جالب باشد که بدانید ارزش بازار یک شرکت سیمانی اماراتی با ظرفیت ۲‌ یا ۳‌ هزار تن، به اندازه ارزش بازار صنعت سیمان کشور ما است. این مسأله نشان می‌دهد که یک مجموعه با ارزش و با پتانسیل‌ بالا در بورس وجود دارد که کسی اقدام به خرید سهام آن نمی‌کند.

البته بسیاری از سرمایه‌گذاران، به ارزشمند بودن سهم سیمانی اعتراف دارند، اما نگران این موضوع هستند که پس از خرید این سهام، نتوانند در زمان نیاز، سهام خود را به پول تبدیل کنند. این مسأله بیانگر آن است که سرمایه‌گذاران، افق دید خود را به چند روز یا چند ماه کوتاه کرده‌اند، در حالی که افق سرمایه‌گذاری باید بلندمدت باشد. البته از هیچ سرمایه‌گذاری انتظار نمی‌رود تا همیشه در یک سهم باقی بماند، اما انتظار می‌رود تا به صورت بلندمدت در بازار حضور یابد. در غیر این صورت، بورس به بازار سفته‌بازی تبدیل شده و بازار سرمایه‌گذاری نخواهد بود. در ماه‌های اخیر، شرکت‌های زیادی به بازار وارد شده‌اند که می‌توانستند به افزایش حجم معاملات کمک کنند، اما چنین اتفاقی رخ نداده است. در حقیقت، بازار با فرار سرمایه مواجه شده است که شرایط مناسبی نیست.

▪ چه عواملی باعث شکل‌گیری این اوضاع شده است؟

ـ یک تحقیق دانشگاهی که به تازگی روی تأثیر گروه‌های مرجع در ترغیب سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری انجام شده، نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران از گروه‌های مرجع تأثیر زیادی می‌پذیرند. در این بین، عوامل سیاسی، بیشترین تأثیر را روی گروه‌های مرجع دارند. به علاوه، سودآوری و شرایط اقتصاد کلان و فرهنگ سهام‌داری، اولویت‌های دوم و سوم را به خود اختصاص می‌دهند. جالب آن که در سال ۸۴‌ مشابه همین تحقیق نیز انجام شده بود که در آن زمان، سابقه سودآوری و عوامل اقتصادی، بیشترین تأثیر را بر تصمیم‌گیری داشتند. اما این روزها، عوامل سیاسی بیشترین نقش را روی تصمیم‌گیری سهام‌داران ایفا می‌کنند. البته گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری و توسعه بازار سرمایه می‌تواند منجر به ثبات سیاسی شود.

بنابراین اگر به سمت ثبات سیاسی داخلی و خارجی حرکت نکنیم، انتظار توسعه خصوصی‌سازی، گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری، رشد اقتصادی و غیره بسیار دور از ذهن خواهد بود. به عبارت دیگر، رشد معاملات، مقطعی خواهد بود.

▪ متشکریم. )