سیاست دوگانه برای تولید محصولات ارگانیك

روش علمی و نوین كشاورزی ارگانیك كه از دهه ۱۹۲۰ شكل گرفت, در آغاز شكل گیری و فعالیت با مخالفت شدید گروه های طرفدار كاربرد مواد شیمیایی در كشاورزی روبه رو بود

روش علمی و نوین كشاورزی ارگانیك كه از دهه ۱۹۲۰ شكل گرفت، در آغاز شكل گیری و فعالیت با مخالفت شدید گروه های طرفدار كاربرد مواد شیمیایی در كشاورزی روبه رو بود. در سال ۱۹۲۴ میلادی دانشمندی آلمانی به نام رودلف اشتاینر اصول این كشاورزی را كه مبتنی بر دیدگاه اقتصاد كشاورزی بوده در قالب مجموعه سخنرانی های خود در برسلا لهستان ارائه داد.براساس این اصول مواد شیمیایی در تغذیه انسان ها، حیوانات و گیاهان نقش كمی دارند و نیروهای پویا و اشعه های اثرگذار در تغذیه موجودات زنده موثرترند. به طوری كه این نیروها از سیستم های ذخیره سازی آكومولاتور یا تركیبات بیولوژیكی دینامیك و نیز ابزارهای كمكی كوددهی، حفظ نباتات و... برای تكامل و رشد گیاهان استفاده می كنند. در تداوم این نظریه بعدها دو اندیشمند دیگر آلمانی به نام های مولر و راش توانستند روش كشت بیولوژیكی موسوم به ارگانیك بیولوژیك را پایه ریزی كنند. به طوری كه با استفاده از این نظریه برخی افراد جوامع غربی به لحاظ برخورداری از قدرت خرید بالا و با توجه به مسائل سلامتی، متقاضی محصولات كشاورزی با این روش شدند. در سال ۱۹۴۰ حكومت نازی ها با تحت فشار قرار دادن كارخانجات مواد شیمیایی آلمان بنا به دلایل مدنظر، از رواج و توسعه كشاورزی ارگانیك ممانعت به عمل آوردند، سپس نورث برن در این زمان كشاورزی تلفیقی، غیرمتمركز و عاری از مواد شیمیایی را طرح كرد.

به طوری كه در اواخر دهه ۱۹۴۰ منابع علمی متعددی در خصوص «كشاورزی ارگانیك» به چاپ رسید. در دهه ۱۹۶۰ میلادی نظریات «هاروارد و بالفور» طرح شد. این نظریه ها بر نقش حاصلخیزی خاك در تولیدات محصولات زراعی و دامی سالم و بهداشتی تاكید داشت و ارتباط آنها را با سلامت انسان بیان می كرد. بر همین اساس نظریه های اندیشمندان از یك طرف و آشكار شدن زیان های ناشی از سموم و كودهای شیمیایی در زنجیره غذایی از طرف دیگر توانست مردم جوامع را نسبت به آثار سوء تكنولوژی های مدرن بر محیط زیست آگاه كند، تا برخی از مردم به تدریج از كشاورزی آغشته به مواد شیمیایی فاصله گیرند و به «كشاورزی ارگانیك» كه متكی بر كودهای طبیعی و عاری از مواد مضر است، روی آورند. از این رو در فاصله دهه ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ میلادی با افزایش جهانی میزان تقاضای محصولات پاك و ارگانیك و توجه به مسائل زیست محیطی، طرح ها و پروژه های ارگانیكی به اجرا درآمد. بر همین اساس از سال ۱۹۸۰ میلادی به بعد «كشاورزی ارگانیك» به صورت رسمی مورد پذیرش قرار گرفت و استانداردهای ملی و بین المللی مربوط به آن تعیین شد. به طوری كه در اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی دولت های اروپایی سوئد، آلمان و دانمارك بعد از تدوین اصول و قوانین «كشاورزی ارگانیك» در اتحادیه اروپا، روش های رایج شیوه های «كشاورزی ارگانیك» را به اجرا درآوردند.

●قوانین و استانداردهای حاكم

جنبش «كشاورزی ارگانیك» با وضع قوانین و استانداردهای خاص شرایط مقبولی را برای بازار محصولات ارگانیك ایجاد كرده است. این قوانین از طرفی سعی دارند مصرف كنندگان را به مصرف محصولات و كالاهای ارگانیكی و پاك ترغیب كنند و از طرف دیگر كشاورزان ارگانیك خلاق و مبتكر را به تولید محصولات عاری از مواد مضر تشویق كنند تا پلی برای تبادل محصولات ارگانیك در میان كشورها باشند.امروزه برخی از كشورهای تولیدكننده و مصرف كننده محصولات ارگانیك جدای از استانداردهای بین المللی از استانداردهای ملی و محلی خود برای گواهی این محصولات استفاده می كنند.برای مثال فرانسه اولین كشور اروپایی است كه بر چسب دولتی AB را به معنی «كشاورزی ارگانیك» برای غلات، میوه ها و سبزیجات ارگانیك ارائه داده است. از این رو مصرف كنندگان فرانسوی با علامت AB كاملا آشنا بوده و فروشگاه های بزرگ با این علامت میوه ها و سبزیجات تازه ارگانیكی را وارد بازار مصرف می كنند.در اروپا مقررات تولید محصولات ارگانیك برای این جامعه با حداقل استانداردها منظور شده است. به طوری كه در كشورهای اروپای شمالی بیشتر كشاورزان تولیدكننده محصولات ارگانیك، عضو انجمن هایی هستند كه دارای آرم و استاندارد مخصوص به خود هستند. برای مثال اغلب انجمن های تولیدكننده محصولات ارگانیك كاربرد تركیبات «مسی» را محدود كرده اند. از این رو برخی از باغات میوه به دلیل كوچكی و ممنوعیت مصرف بسیاری از مواد حفظ كننده، دارای باردهی كم و همچنین عملكرد پایین هستند یا باغات ارگانیك در مناطق مرطوب، بیماری لكه سیاه و آفت تولیدكننده لكه های میوه با گوگرد آهك دار و پودر صابون قابل حل و قابل مبارزه است. بر همین اساس باغداران در فصل رویش تیمارهای متعددی را اعمال می كنند.برای ضمانت محصولات ارگانیك و اطمینان خریداران از سالم بودن محصول و جلوگیری از مشكلات بعدی، از ابتدای دهه ۱۹۹۰ استانداردهای مشخصی برای محصولات پاك تعیین شد. به طوری كه این امر به دریافت گواهی كشاورزان تحت نظر آژانس های مربوط منجر شد. این گواهی دارای شاخص های زیر است:

رعایت استانداردها در تولید و رشد محصول

بذر و نهال محصولات

مدیریت كنترل آفات و علف های هرز در مزرعه

مدیریت و نظارت بر بسته بندی، آماده سازی، شست وشو، انبارداری، حمل و نقل و روش های برچسب گذاری یكی از مهم ترین مزیت های دریافت گواهی ارگانیك دسترسی راحت به بازار محصولات ارگانیك بوده كه به این محصولات در بازار، بیمه تعلق می گیرد.

كاهش هزینه نهاده ها، ساخت و بهبود كیفیت خاك، افزایش سلامتی در مقابل كاهش استفاده از مواد شیمیایی، كاهش آفات و علف های هرز از مزیت هایی است كه این اطمینان را به مصرف كننده می دهد كه به مصرف كالاها و محصولات عاری از مواد مضر ترغیب شوند. وضع قوانین اتحادیه اروپا بر تعداد استانداردهای تصویب شده كشورهای عضو تاثیر بسزایی داشت. به طوری كه اكنون صادرات محصولات ارگانیك و پاك به اتحادیه اروپا فقط از كشورهایی مجاز است كه تولیدكنندگان ارگانیك مصوبات اتحادیه فوق الذكر را رعایت كنند.فدراسیون بین المللی جنبش كشاورزی ارگانیك كوشش های وسیعی را برای تدوین قوانین تولید و مصرف محصولات ارگانیك در سطح جهانی به عمل آورده است. بر همین اساس اكثر موسسات و نهادهایی كه در عرصه كشاورزی ارگانیك فعالیت دارند تحت پوشش و یا وابسته به این فدراسیون هستند. فدراسیون بین المللی جنبش «كشاورزی ارگانیك» با تدوین مجموعه ای از حداقل استانداردهای تولید محصولات ارگانیك و پاك، تمامی اعضای خود را ملزم به رعایت این استانداردها كرده است. از این رو مجموعه قوانین استانداردهای این فدراسیون مبنایی برای قوانین اتحادیه اروپا و سایر كشورها شناخته می شود.

●وضعیت محصولات كشاورزی ارگانیك

تولیدكنندگان در ابتدای پیدایش كشاورزی ارگانیك، با كشت و كار در اراضی نامرغوب و دوردست و به دلیل عدم نظارت، كنترل و تضمین قیمت محصولات پاك با درآمد بسیار كم مواجه بودند. به طوری كه امروزه جنبش كشاورزان ارگانیك، با برخورداری از جایگاه سیاسی نزد طرفداران محیط زیست و علاقه مندان به كشاورزی ارگانیك از موقعیت ممتازی بهره مند هستند و با برپایی تعاونی های بازاریابی محصولات عاری از مواد مضر توانسته اند این محصولات را با چند برابر قیمت محصولات غیرارگانیكی در بازار مصرف عرضه كنند. آمارها نشان می دهد در سال ۲۰۰۳ میلادی سهمی حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار از تجارت خارجی به محصولات عاری از مواد مضر اختصاص یافته است.طبق برآورد SOEL «موسسه اكولوژی و كشاورزی آلمان» در سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۳ میلادی به طور متوسط ۲۰ میلیون هكتار از اراضی كشاورزی كشورهای مختلف جهان به زیر كشت كشاورزی ارگانیك رفته است. به طوری كه در سال ۲۰۰۳ میلادی این شیوه از كشاورزی در ۱۰۰ كشور گسترش یافته است كه قاره اقیانوسیه بیشترین اراضی را به خود اختصاص داده است. برای مثال، استرالیا حدود ۱۰۰۶۱ هكتار برابر ۸۴۱ درصد از اراضی كشاورزی ارگانیك در جهان را دارا است. این در صورتی است كه برخی از كشورهای آمریكای لاتین، اروپا، آمریكای شمالی، آسیا و آفریقا هر یك بخشی از سهم این شیوه از كشاورزی را دارند. در سال های ۲۰۰۳ ۲۰۰۰ میلادی قاره اقیانوسیه بیشترین سطح زیر كشت را با متوسط نرخ رشد ۶۳۰ درصد سالانه نسبت به سایر مناطق دیگر دارا است. از طرفی دیگر سه منطقه اقیانوسیه، آمریكای لاتین و اروپا با ۲۱۴۴۶ هكتار معادل ۱۸۹ درصد از سطح زیركشت محصولات پاك به عنوان فعال ترین مناطق در این زمینه هستند.

---