اخلاص در برگزاری مراسم عزاداری

واقعه عاشورا، هم از نظر کیفیت وقوع و هم از نظر عظمت مصیبت و جاودانگی آن در یادها و آثار اجتماعی‌ای که در پی داشت، در تاریخ بشریت کم‌نظیر بلکه بی‌نظیر است. جای تردید نیست که هیئات …

واقعه عاشورا، هم از نظر کیفیت وقوع و هم از نظر عظمت مصیبت و جاودانگی آن در یادها و آثار اجتماعی‌ای که در پی داشت، در تاریخ بشریت کم‌نظیر بلکه بی‌نظیر است. جای تردید نیست که هیئات مذهبی و مجالسی که جهت بزرگداشت شهادت سیدالشهداء (ع) و اقامه مراسم عزاداری تشکیل می‌شود، تاثیر شگرفی در نشر معارف عالیه اسلام و نهادینه کردن فرهنگ و معارف عاشورایی و زنده نگه‌داشتن مکتب اهل‌بیت (ع) دارد؛ همانگونه که امام صادق (ع) فرمودند: “اینگونه مجالس (شما) را دوست دارم، از این طریق مکتب ما را زنده بدارید”(۱.) یکی از مباحث مرتبط با عزاداری اهل بیت بویژه عزاداری حضرت سیدالشهداء (ع)، مساله آسیب‌شناسی عزاداری‌هاست. شناخت این آسیب‌ها از آن رو دارای اهمیت است که عدم توجه به این آسیب‌ها می‌تواند آثار معنوی، تربیتی و اخلاقی مجالس عزاداری را تحت‌الشعاع قرار داده و از برکات آن بکاهد. یکی از این آسیب‌ها، ابتلا به ریا و تظاهر و عدم اخلاص است.

اخلاص آن است که انسان قلبش را مخصوص خدا کند تا احدی جز مقلب القلوب در حرم قلب او راه نیابد. از امام صادق (ع) روایت شده: “هیچ نعمتی بالاتر از این نیست که در دل بنده چیزی جز خدا نباشد”(۲.) حضرت امام خمینی (ره) درباره اخلاص می‌فرماید: “وبباید دانست که تخلیص (خالص نمودن) نیت از تمام مراتب شرک و ریا و غیر آن، و مراقبت و ابقاء بر آن، از امور بسیار مشکل ومهم است؛ بلکه بعض از مراتب آن جز برای خلص از اولیاءالله میسر و میسور نیست، زیرا که نیت عبارت است از اراده باعثه به عمل؛ و آن تابع ملکات نفسانیه است که باطن ذات و شاکله آنرا تشکیل می‌دهد. کسی که دارای حب جاه و ریاست است و این حب ملکه نفسانیه و شاکله روح او شده است، غایات آمال او رسیدن به آن مطلوب است و افعال صادره از او تابع آن غایت است”(۳.) بی‌شک آنچه موجب رونق معنوی هیئات مذهبی و مجالس عزاداری می‌شود، وجود اخلاص در نیت و عمل است، از این رو بر همه اعضاء و عناصر یک هیات اعم از مسئول، بانی، واعظ، مداح، میان‌دار و ... رعایت این اصل لازم و ضروریست.

اخلاص دارای مراتبی است که نخستین مرتبه آن عبارت است از خالص بودن اعمال انسان از ریا و تظاهر و خودنمایی، یعنی انسان اعمال خود را به انگیزه جلب توجه و ستایش مردم انجام ندهد، همچنانکه امام صادق (ع) می‌فرماید: “عمل خالص آن است که در آن جز از خداوند انتظار ستایش نداشته باشی”(۴.) متاسفانه بعضا مشاهده می‌شود که بعضی از مسئولین و یا اعضای هیئات مذهبی، اقداماتی را بمنظور جلب توجه مردم و تعریف و تمجید آنها انجام می‌دهند. مثلا استفاده از طبل‌های بزرگ، شیوه‌های غیر معمول در نوحه‌خوانی و عزاداری و ... برای انتباه بیشتر به برخی از مصادیق عدم رعایت اخلاص که مع الاسف در بعضی از هیئات مذهبی به چشم می‌خورد، اشاره می‌نماییم.

مغرور شدن و مباهات نمودن به جمعیت زیاد هیات و یا ناراحتی و مایوس شدن از کم بودن جمعیت، بدگویی و بیان نقاط ضعف دیگر هیئات و مجالس عزاداری و کتمان ویژگی‌های مثبت آنها در مواقعی که هیچ ضرورت شرعی بر این امر مترتب نیست، تمایل یا تلاش برای اینکه در محافل و مجالس به عنوان هیات برتر شناخته شوند، انشقاق و ایجاد دودستگی در پی اختلاف بر سر مسائل واهی و بی‌اساس، اعمال نظر غیر منطقی از سوی روسای هیئات با این خیال واهی که من رئیس هیات هستم و حرف، حرف من است. نگرانی و پریشانی مسئولین و اعضای هیات از اینکه نکند در مقابل فلان هیات کم بیاورند. اینها تنها نمونه‌ای از مواردی‌ است که ممکن است بر اثر فقدان اخلاص بوجود آید و موجب کاهش آثار معنوی و تربیتی مجالس عزاداری شود. اللهم انی اعوذ بک من الریاء.

پی‌نوشتها در دفتر روزنامه موجود است.

محمد مقصود علی