ویژگی های حزب حرفه ای

راه حل سیاست حرفه ای در ایران تحزب حرفه ای است و راه حل تحزب حرفه ای نیز سیاست ورزی حرفه ای بر پایه دو اصل رویکرد علمی و رویکرد تجربی است

راه حل سیاست حرفه ای در ایران تحزب حرفه ای است و راه حل تحزب حرفه ای نیز سیاست ورزی حرفه ای بر پایه دو اصل "رویکرد علمی" و "رویکرد تجربی" است.

حزب را می توان "اتاق فکر سیاست" نام نهاد. در تعریف احزاب گفته اند که کارویژه اصلی تحزب "تعقیب حرفه ای سیاست" است. مفهوم "حرفه ای" در این تعریف بار معنایی ویژه و مشخصی را یدک می کشد. عصر جدید را عصر "تخصص ها و حرفه ها" نام نهاده اند. تخصصی شدن و حرفه ای شدن بر دو پایه رویکرد "علمی" و "تجربی" استوار است.

به دیگر سخن زمانی می توان یک فعالیت مشخص را حرفه ای نام نهاد که در آن شاهد انباشت "تجربه" ای باشیم که از مجموع عملکردهای "علمی" فراهم آمده است. حرفه ای شدن سیاست نیز در این راستا قابل طرح است.

در ادامه این دو ستون اصلی سیاست حرفه ای را توضیح می دهیم:

▪ علم گرایی در تحزب:

هر چند برای علم گرایی در عرصه سیاست معنایی دقیق و پایان دهنده نمی توان ارایه داد ولی می توان عناصر و علایمی را برشمرد که جمع آمدن آن ها رویکرد علمی را به عرصه سیاست تضمین می کند.

برخی از این عناصر عبارت از موارد زیر است:

▪ رویکرد "عقلانی" به فعالیت سیاسی:

سیاست علمی، عقل گرا است. عقل سیاسی، ‌در محصل ترین معنا، دو پایه اصلی دارد: نخست: رویکرد منطقی و مطابق با واقعیت ها و عینیت ها به عرصه سیاست و دوم: رویکرد هزینه/فایده و "محاسبه ای " به عرصه سیاست.

حاصل آن که سیاست مدار عقل گرا از یک سوی عینیات و واقعیات را در نظر می گیرد و از سوی دیگر در تصمیم گیری های خود هزینه/ فایده ای برخورد می نماید.

▪ رویکرد "عقلایی" به شرایط سیاسی:

"عقلائیت" به معنای توجه به درک عمومی و مناسبات جا افتاده در جامعه و در میان "عقلا" است. رفتار "معقول" یا "عقلایی" معمولا به دور از کندروی یا تندروی است. چنین رفتاری از قابلیت لازم برای جلب نظر عموم صاحبان رای و اندیشه برخوردار است و به مثابه امری "متفاوت" یا "عجیب" به نظر نمی رسد. نگاهی به عرصه سیاسی در شرایط فعلی نشان می دهد که برخی از سیاست مداران ما بعضا به این مساله توجه کافی و وافی ندارند.

▪ رویکرد پژوهشی به عرصه سیاست:

شاخه های دو گانه دانش سیاست یعنی "سیاست نظری" و "سیاست عملی" حاصل مجموعه ای از مطالعات تخصصی حول جوانب مختلف سیاست هستند که در صورت بهره گیری صحیح و مناسب دستمایه ای بی بدیل برای "رفتار سیاسی" سیاستمداران خواهند بود. در بسیاری از کشورهای جهان دانشمندان سیاست اصلی ترین مشاوران سیاست مداران می باشند.

▪ تجربه گرایی در تحزب:

دومین پایه مهم تحزب حرفه ای، تجربه گرایی است. تجربه گرایی در سیاست از اهمیتی معتنا به و غیر قابل انکار برخوردار است. به نظر می رسد که در این زمینه جای فعالیتی گسترده در کشور ما هم چنان باقی است. در نگاهی آسیب شناسانه می توان عدم تجربه اندوزی را از جمله مشکلات اصلی سیاست در کشور ایران معرفی کرد.

شاید حتی بتوان گفت که مشکل ما صرفا عدم وجود فرهنگ تجربه آموزی از عرصه سیاست نیست بلکه در برخی از مواقع ما با فرهنگ مقاومت در برابر تجربه اندوزی سیاسی نیز مواجه هستیم.

موارد ذیل را می توان جزو عناصر اصلی تجربه آموزی در عرصه سیاست و تحزب حرفه ای دانست:

۱) اصلاح و تصحیح رفتار بر اساس بازخوردها و فید بک ها از جمله مهم ترین نشانه های رفتار سیاسی تجربه اندوز است. از این روی لازم است تا احزاب تجربه اندوز برنامه کاری و گردش کاری مشخصی بر ای بازبینی و رصد انعکاس رفتارهای خود در جامعه داشته باشند.

۲) سیاست عرصه "سنجش ها" و "نسبت ها" است. در این حوزه ما با "اقبال" و "ادبار" عمومی مواجه هستیم. دستیابی به توازنی معقول میان نظرداشت به رویکردهای پرنوسان عمومی از یک سوی و حفظ اصول شکل دهنده به یک حزب سیاسی از سوی دیگر از جمله خطیرترین فعالیت هایی است که میزان موفقیت احزاب را در فرایند تجربه اندوزی نشان می دهد.

۳) سیاست عرصه ای مجاز برای"اشتباهات بزرگ" نیست. در عرصه سیاست گذاری عمومی،‌ احزاب با شرایط "محدودیت در خطا" مواجه هستند. به این معنا که سیاست مدار حرفه ای فرصت "تکرار اشتباه" را ندارد.

زیرا اشتباهات سیاسی،‌ بنا بر اقتضای رفتار سیاسی، به شیوه ای گسترده تکثیر می شود و عرصه ها و حوزه های مختلف را در می نوردد. برای مصون ماندن از خطر تکرار اشتباه لازم است تا مکانیزم های قابل اعتماد و اتکای "بازخوردسنجی" و "نظر سنجی علمی" فراهم آید و حاصل مواضع و مواقع سیاسی هر سیاستمدار به شیوه ای دقیق و با کمترین احتمال خطا به وی ارایه گردد. مکانیزم هایی نظیر "بنگاه های نظر سنجی روزانه و پیوسته" چنین فعالیتی را میسر می سازند.

آن چه در بالا آمد تلاشی بود برای طرح مفهوم حزب به مثابه عرصه فعالیت حرفه ای سیاسی در چارچوب رویکردی علمی و تجربه ای. اما در گامی به پیش و به منظور تطبیق این مسئله بر فضای سیاسی کشورمان لازم است تا به عنصر فرهنگ سیاسی نیز توجه نماییم. از این منظر آن چه ما به آن نیاز داریم فرهنگ "رویکرد به علم گرایی و تجربه اندوزی" در فعالیت های سیاسی است.

فعالیت حزبی در ایران ویژگی های منحصر به فردی دارد. از یک سوی، متاثر از فرهنگ سیاسی ایرانی، کار جمعی را کمتر بر می تابد و از سوی دیگر، بنا بر نیازهای به روز شونده عصر حاضر، به مکانیزم هایی نظیر حزب و تشکل سیاسی مجهز گشته است.

با کمک گیری از یک تمثیل ساده می توان وضعیت سیاست حزبی در ایران را به وضعیت رانندگی خودرو در تهران تشبیه نمود. در حالی که ما از خودروها استفاده می بریم ولی فرهنگ بهره گیری صحیح از این وسیله تازه وارد را در اختیار نداریم. حاصل آن شده است که خودروها در بسیاری از مواقع از ارایه کارویژه های مورد نظر باز می مانند و خود به مشکلی بر سر راه ما بدل می شوند.

حزب ایرانی نیز ویژگی این گونه دارد. بهره گیری صحیح و منطقی از حزب تابعی از حرفه ای شدن فرهنگ فعالیت حزبی است. این حرفه ای شدن اقتضائات خود را دارد و با استحسان های شخصی و رویکردهای مقعطی شکل نمی گیرد.

حرفه ای گرایی در تحزب هنگامی حاصل می آید که احزاب ایرانی تاکید و توجه خود را بر دو عنصر اصلی سیاست علمی و سیاست تجربه گرا قرار دهند.

کوتاه سخن آن که راه حل سیاست حرفه ای در ایران تحزب حرفه ای است و راه حل تحزب حرفه ای نیز سیاست ورزی حرفه ای بر پایه دو اصل "رویکرد علمی" و "رویکرد تجربی" است.

طبعا حاصل چنین تاملی در عرصه سیاست هنگامی معنادار و موثر خواهد بود که به مثابه دهلیزی برای بسط معارف انقلاب اسلامی و طرح اندیشه های ناب آن مورد تاکید و توجه قرار گیرد. اصول گرایان اصلاح طلب همت و هم خود را بر ارایه چنین فعالیتی در عرصه تحزب قرا ر داده اند.