آشفته بازار مدهای ماهواره ای در بازار نوروزی

بررسی اهداف شبکه های ماهواره ای در ترویج مدلهای غربی

- بینندگان عزیز! }. . .{ رنگ مد امسال است. شما می توانید این رنگ را برای تهیه انواع پوشاک، البسه و لاک ناخن، کیف و کفش چرم و ... در ایام نوروز استفاده کنید. اگر تا این لحظه لباس های نوروزی خود را تهیه نکرده اید حتما باید توجه داشته باشید دقت در رنگ مد سال می تواند شما را در ظاهر فردی خوش پوش و شیک و در عین حال با شخصیت جلوه دهد!

این عبارات یکی از انواع تبلیغات شبکه های ماهواره ای است که با تغییر فصل و یا سال معمولا از طریق شبکه های فارسی زبان ماهواره ای آنچنان با شور و حرارت تبلیغ می شود تا مخاطبان قانع شوند استفاده از هر رنگ دیگری برخلاف رنگ مزبور خارج از عرف و شئونات اجتماعی است.

از میان ابزارهایی که فرهنگ ها و تمدن های دیگر را به چالش های جدی کشانده، ماهواره است که با هدف تهاجم فرهنگی به دیگر کشورها در عرصه رسانه و فضای مجازی، جایی برای خود باز کرده است.

مدگرایی از نوع غربی

ماهواره از جمله پدیده هایی است که وقتی پا در صحنه اجتماعی و سیاسی کشورمان گذاشت، عده ای را به طرفداران و مخالفان افراطی خود تبدیل کرد.

اما یکی از اهداف شوم این ابزار ارتباطی تاثیرگذاری از طریق مد و مدگرایی به سبک غربی است.

گفته می شود مد، اشاعه سریع کالا یا گرایش یک رفتار در میان افراد جامعه است و به دلیل رابطه مستقیمی که با حس تنوع طلبی دارد، در میان نوجوانان و جوانان بیشتر دیده می شود.

این که مد به عنوان سیل خانمان برانداز در شرایطی به تحول کامل یک فرد و افکار و گرایش های او منجر می شود چه بسترهایی دارد و زمینه های بروز و ظهور آن کدامند بحثی است که جامعه شناسان بسیاری در پی پاسخ دادن به آن برآمده اند.

اگرچه جامعه شناسان تحول در ساختار جامعه را عامل گرایش به مد و تاثیرپذیری از یک روند عنوان می کنند اما ارتباط شناسان عامل عمده تحول و تغییرپذیری را ناشی از وجود وسایل ارتباط جمعی از جمله ماهواره و تارهای عنکبوتی اینترنت می دانند.

از جمله دکتر محمد عسگری روان شناس معتقد است: یکی از دلایل گرایش جوانان به مد به خاطر مورد توجه قرار گرفتن و پاسخگویی به نیازهای روانی آنهاست.

وی می گوید:جوانان به دلیل داشتن روحیه تأثیرپذیر آمادگی بیشتری برای پدیده های نو دارند. دلیل دیگر هم می تواند سرخوردگی ها و نداشتن اعتماد به نفس و چشم و هم چشمی باشد که افراد را به سوی مدهای مختلف می کشاند. البته عده ای هم هستند که هیچ دلیل خاصی برای تبعیت از مد ندارند و فقط به خاطر این که این پدیده در جامعه رواج پیدا کرده از آن استقبال می کنند.

از طرف دیگر می توان گفت افرادی که خرید کالاهای مد روز را انتخاب می کنند، می خواهند جای خود را در میان اطرافیان و هم سن و سالان خود باز کنند و بابت آن هزینه های بسیاری را تقبل می کنند حتی اگر برایشان مشکل باشد.

● صورت مساله را پاک نکنیم

اما آیا واقعا تنها سرخوردگی ها و فقدان اعتماد به نفس است که جوانان را به سمت تنوع طلبی سوق می دهد؟

از شما می پرسم، شاید مخاطب ما شما باشید با سن وسالی تقریبا جوان که طعم جوانی هنوز زیر دندانتان است با همه خاطراتی که از لذت یا تلخی های پیروی از مد چشیده اید.

به نظر شما جوانانی که به دنبال رنگ مد سال هستند تا خرید شب عیدشان را منطبق با آن تعیین کنند، آیا همگی ناشی از چشم وهم چشمی است،یا صرفا به خاطر اینکه رنگ یا کالایی مد شده به آن گرایش می یابند؟ بهتر است صورت مساله را پاک نکنیم!

این موضوعی است که ع. هادیلو فارغ التحصیل کارشناسی ارشد ارتباطات اجتماعی بدان پاسخ می دهد.

وی در گفت و گو با خبرنگار سرویس گزارش کیهان معتقد است: امروز ماهواره به عنوان یکی از رسانه ها و ابزارهای اصلی انتقال و گسترش ارزشهای فرهنگی و اجتماعی ، در رفتار جوانان و تغییر رفتار اجتماعی آنان دارای نقش مهمی است. جوانان به دنبال الگوهای جدید می گردند که در گذشته به دلیل کمرنگ بودن وسایل ارتباط جمعی، همه افراد کاملاً در شرایط فرهنگی خاص خودشان زندگی می کردند، ولی امروزه به دلیل وجود شبکه های ارتباط جمعی شرایط تغییر کرده است.

این خبرنگار اجتماعی پیشرفت فناوری و به وجود آمدن پدیده هایی مثل ماهواره و اینترنت را دارای تأثیر بسیار زیادی در زندگی مردم دانسته و تاکید می کند: وقتی کره زمین تبدیل به یک دهکده جهانی می شود مردم هم از ابزارهایی مثل اینترنت و ماهواره استفاده می کنند. اما متأسفانه استفاده نادرست، این وسایل را به یک معضل تبدیل کرده است که شاهد آثار مخرب آن در جامعه هستیم.

تصور کنید جوانان ساعت ها پای اینترنت و ماهواره می نشینند تا جدیدترین مدل ها را بیابند و احیانا خود را شبیه فرد مورد نظر در فیلم های سینمایی و جشنواره ها و... تصور کنند.

البته این موضوع باعث می شود بسیاری از والدین که به ارزش ها مقیدند بتوانند مانع از استفاده از ماهواره و اینترنت شوند اما نتیجه ای نخواهد داشت، زیرا جوانان به الگویی که از جامعه می گیرند اهمیت بیشتری می دهند.

هادیلو تاثیر پیشرفت تکنولوژی و به وجود آمدن شبکه های ارتباطی را در تمام زوایای زندگی مردم مثال می زند که از نوع پوشش تا آداب و معاشرت را دربرمی گیرد.

به عقیده او برخی شبکه های ماهواره ای فارسی زبان با کمک تبلیغات رنگارنگ نیازها و الگوهای جدیدی برای جوانان ایجاد می کنند که بعضی از این الگوها با فرهنگ و ارزش های جامعه ما هیچ تناسبی ندارد و باعث مشکلات اجتماعی و خانوادگی می شود. طبیعی است تولیدکنندگان با مشاهده چنین نیازی در میان جوانان و نوجوانان که رسانه های ارتباطی غرب مولد آن بوده این نیازهای کاذب را دامن زده و تلاش می کنند در میان اجناسشان اغلب کالاهایی باشد که بتواند به این نیازها پاسخ دهد.

● کلاه یهودی، دستبند شیطانی

باید توجه داشت رسانه های غربی آن چیزی را در کشورهای در حال توسعه تبلیغ می کنند که ابزاری برای دستیابی به مطامع خود باشد.

تبلیغ استفاده از کلاه های یهودیان، گردنبند و دستبندهای گروه های رپ و شیطان پرست، لباس هایی با رنگ های تند و زننده که با ماهیت اسلامی منطبق نیست و در نهایت با القای پوچی قصد تخریب چهره و ارزشهای والای اسلامی و توحیدی را دارند از جمله این نمونه ها است.

باید دقت کرد فقط رسانه ها نیستند که در نوع پوشش و پذیرش الگوهای جدید موثرند، بلکه خانواده و ارتباط افراد در جامعه همچنین محیط های آموزشی سهم بسزایی در اصلاح این روند خواهند داشت.

یوسفی استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در همین زمینه اشاره می کند: با ورود ماهواره به عرصه ارتباطات در ابتدا چنین به نظر می رسید که پیشرفت رسانه های ماهواره ای مطلقاً و بی قید و شرط مطلوب و مفید است اما با تجربه سال های کوتاهی که از هجمه محصولات این رسانه به چشم می خورد نه تنها پدیده ای مطلوب و مفید به فایده نبوده بلکه آثار مخرب آن را نمی توان نادیده گرفت.

وی در گفت و گو با گزارشگر کیهان به سخن آلوین تافلر، نویسنده و منتقد اجتماعی که نوشت تکنولوژی ماهواره ای و دیگر رسانه های جدید، فرهنگ های ملی را از هم می پاشاند... اشاره و تصریح می کند: وجود ماهواره در تمامی کشورها به یک عامل متناقض با فرهنگ و رسوم مبدل شده و این ارتباط تهدیدی گسترده برای هویت ملی به شمار می رود که در این میان شبکه های فارسی زبان ماهواره ای را نمی توان نادیده گرفت.

این استاد دانشگاه علوم اجتماعی به تولید برنامه های شبکه های فارسی زبان مروری گذرا دارد که ماحصل آن را در اختیارمان می گذارد: بهتر است برای این شبکه ها مرز و تقسیم بندی سیاسی و غیرسیاسی داشته باشیم. با وجود مرز سیاسی میان این دو متوجه می شویم حتی شبکه هایی که هجمه سیاسی برای ایران ندارند در هجوم به مبانی دینی پیشتاز هستند.

یوسفی در توضیح بیشتر اضافه می کند: بر اساس تحقیقات به عمل آمده تمامی این شبکه ها با اهداف و سلیقه های مجزا در سست کردن عقاید دینی و فرهنگی جامعه تاثیر بسزایی دارند. یعنی ماموریتی که برای ظهور این شبکه های ماهواره ای تدوین شده مقابله با اسلام و ارزش های انقلابی مردم ایران است که هجوم خود را با آرامش پیش می برند اما اصولی و هدفمند، ضمن اینکه تمام گروه های سنی و اقشار متفاوت را هدف گرفته اند.

البته این فرایند تخریب مظاهر انسانی و الهی است که ماهواره دنبال می کند اما به ادعای ارتباط شناسان فرایند ارتباطات از راه دور و استفاده از ماهواره و دیگر رسانه های گروهی برای پخش امواج در سطح گسترده، شمشیری دو لبه است که می تواند پیامدهای مثبت و منفی داشته باشد.

اما متاسفانه امروزه جوانان زمان زیادی از شبانه روز را به تماشای برنامه های ماهواره اختصاص می دهند و همین امر سبب سستی نظام برخی از خانواده های ایرانی شده است.

یوسفی ادامه می دهد که امروزه جوانان وسایل ارتباط جمعی ساده مثل ویدئو را جوابگوی نیازهای خود نمی دانند به همین دلیل گرایش آنها به برنامه های ماهواره ای زمینه ساز مفاسد اخلاقی و اجتماعی بیشتر می شود. البته باید توجه داشت جوانان با هدف دسترسی به ضد اخلاق مشتری شبکه های ماهواره های نمی شوند اما تولیدات هدفمند این رسانه به نوعی است که در خلال برنامه های مفید و سرگرم کنند نبرد با سنت، ارزش و مظاهر بی دینی گنجانده می شود که جوان را غیرمستقیم درگیر می کند.

● اقتصادغرب در نبرد رسانه ای

ماهواره به نفع اقتصاد غرب، موضوعی است که بسیاری از کارشناسان بدان اعتقاد داشته و هدف اصلی برنامه های ماهواره ای را متاثر از سرازیر شدن سود به جیب صاحبان این اقتصاد عنوان می کنند.

دکتر حسین باهر جامعه شناس و استاد دانشگاه شهید بهشتی عامل تبدیل برنامه های ماهواره ای به جذب جوانان را سیاست اقتصادی غرب می داند و در این خصوص به گزارشگر کیهان می گوید: سیاست اقتصادی غرب بر اساس سود شکل می گیرد و هدف آن سود و التذاذ بیشتر است. مصرف کننده به دنبال لذت و تولیدکننده به دنبال سود است و برای کسب سود بیشتر به ایجاد ذائقه برای مصرف کننده می پردازد به همین دلیل یکی از روش های ایجاد ذائقه، برپایی شوهای لباس توسط مدیست ها و مدل ها است.

این رفتار شناس اجتماعی علت حضور مانکن ها، ورزشکاران، هنرپیشه ها و سیاستمداران را به عنوان مبلغان و الگوهای این مدها سرازیر شدن پول به سمت بانک های غربی و کارتل های آنها می داند که عموم مردم هم خواه ناخواه به سمت وسوی آن گرایش پیدا می کنند.

وی معتقد است: پوشش هر زمان و مکان باید متناسب با مقتضیات آن زمان و مکان باشد و این مقتضیات همان ارزش های حاکم بر جامعه، بر اساس شرایط زمانی است. یکی از مهم ترین مقتضیات پوشش، تناسب آن با سن است. نوع پوشش افراد مسن با جوانان و... متفاوت است.

دوم تناسب با زمان است. همانطور که تناسب با مکان از دیگر مسایل تعیین کننده نوع پوشش است و می بایست رعایت شود به تعبیر دیگر هماهنگی با ارزش ها و باورهای حاکم بر جامعه نیز از دیگر مقتضیات پوشش در هر جامعه تلقی می شود.

به اعتقاد این استاد دانشگاه هر چه آگاهی و خرد بیشتر شود فرد پوششی را برمی گزیند که نه خود و نه دیگران را آزار دهد و این معنای حقیقی آزادی است. دورانی که ما در آن قرار گرفته ایم، دوران پست مدرن نامیده می شود. به این معنی که بخشی از فرهنگ خود را از سنت و بخش دیگر را از صنعت و مدرنیته کسب می کند.

فقدان الگو برای پوشش جوانان ایرانی موضوع دیگری است که کارشناسان اجتماعی آن را بستر و زمینه استقبال جوانان از مد و پوشش غربی عنوان می کنند.

امروزه جوانان الگویی برای انتخاب نوع پوشش خود ندارند،این در حالی است که در ایران باستان هر قشر، الگو و یونیفورم خاص خود را داشت.

دکتر باهر در این زمینه می گوید: گرایش به پوشش غربی به این دلیل است که ما جوانان را درشرایط تحریک و تهییج توسط رسانه های خارجی رها کرده ایم و از سوی دیگر در داخل کشور هیچ اقدامی در جهت الگوسازی برای آن ها، انجام نمی دهیم . به عبارت دیگر جوان را در مکان، محدود و در زمان، نامحدود می کنیم. او دچار تعدد شخصیت می شود و نوعی پوشش ترکیبی

بی هویت را برمی گزیند که هویت انسانی، باستانی، ایرانی و اسلامی او را مخدوش می کند. در واقع نوع پوشش فرد باید به گونه ای باشد که او بتواند جهانی و زمانی بیندیشد و مکانی و محلی عمل کند. هنرپیشه ها، ورزشکاران و بزرگان علم واندیشه، مهم ترین الگو برای ترویج پوشش مناسب هستند و البته طراحی های مناسب برای زمان و مکان، نیاز به افراد هنرمند بومی دارد که بتوانند جهانی بیندیشند و ایرانی عمل کنند.

فقدان الگو می تواند جوانان را درتنگنای هجمه تبلیغات رسانه های غربی متزلزل کند. دشمن که همواره اشاعه فرهنگ دینی و اعتقاد به خداوند و معنویات را مانع اصلی هدف های خود می بیند، برای کم رنگ کردن این اعتقادات، با ایجاد خلل در اعتقادات قشر جوان، در به انحراف کشاندن و بی هویت کردن آنان می کوشد که نباید نسبت به آن غفلت کرد.

پریسا جلالی