استعدادی در انتظار تدبیر

ایران برای رسیدن به توسعه اقتصادی در دو حوزه صنعت و تجارت پتانسیل های فراوانی دارد که پیش زمینه آنها تقویت زیرساخت های اقتصادی, استفاده درست از منابع انسانی, بهینه سازی منابع طبیعی و بهبود و گسترش روابط با کشورهای منطقه و دنیاست

ایران برای رسیدن به توسعه اقتصادی در دو حوزه صنعت و تجارت پتانسیل‌های فراوانی دارد که پیش‌زمینه آنها تقویت زیرساخت‌های اقتصادی، استفاده درست از منابع انسانی، بهینه سازی منابع طبیعی و بهبود و گسترش روابط با کشورهای منطقه و دنیاست. بعد از سه دهه تجربه مدیریتی قاطعانه معتقدم که بدون این پیش شرط‌ها، کشور در هیچ حوزه‌یی به رشد و پیشرفت نخواهد رسید و می‌دانم که توانایی‌های کشور مخصوصا در دولت جدید آقای روحانی به آن مقدار هست که ایران را با برآورده کردن این پیش شرط‌ها و به تبع آن رشد و شکوفایی در دو حوزه صنعت و تجارت، در مسیر توسعه قرار دهد.

● توسعه صنعتی

صنایع را معمولا به دو حوزه صنایع کوچک و صنایع بزرگ تقسیم می‌کنند. قدرت‌های بزرگ صنعتی عمده‌ترین کشورهای قدرتمند در حوزه صنایع بزرگ هستند و قسمت اعظم بازار دنیا را با محصولات تولیدی خود تصرف کرده‌اند. ایران نیز اگرچه جزو کشورهای صنعتی محسوب نمی‌شود اما باوجود ذخایر عظیم نفتی پتانسیل خوبی برای رشد و تقویت صنایع سنگین خود دارد. از این روست که پتروشیمی در ایران یکی از قوی‌ترین و پرسود‌ترین صنایع سنگین است. دولت می‌تواند با کم کردن فروش نفت خام خود و تبدیل آن به فرآورده‌های نفتی در داخل و صادرات این فرآورده‌ها به خارج گام بزرگی در راستای صنعتی شدن کشور بردارد. همچنین صنایع سنگین دیگری نیز در ایران هستند که توانایی رقابت در بازارهای جهانی را دارند که بهترین نمونه‌اش صنعت تراکتورسازی است که بازار خوبی در آفریقا به دست آورده است. در بخش‌های دیگر صنعتی نیز اگرچه شاید توان رقابت با غول‌های اقتصادی را نداشته باشیم اما می‌توانیم در منطقه و کشورهای ضعیف‌تر دنیا حرفی برای گفتن داشته باشیم مانند صنعت خودروسازی ایران که با تقویت و حمایت بیشتر می‌تواند بازارهای بیشتری را در دنیا از آن خود کند. صنعت فولاد، ذوب آهن و امثالهم نیز از دیگر توانایی‌های ایران برای شکوفایی در امر تولید صنایع سنگین هستند. اما دولت باید نگاهی عمیق‌تر به امر تولید داشته باشد. کشورهای بسیاری در دنیا هستند که بیشترین درآمد ارزی‌شان متعلق به بخش تولید در صنایع کوچک است. برجسته‌ترین نمونه‌اش نیز کشور چین است که با حمایت و احداث صنایع تولیدی کوچک در دل روستاها و شهرهای دورافتاده توانسته بزرگ‌ترین بازارهای دنیا را فتح کند.

صنایعی که عمدتا معطوف به محصولات کشاورزی مانند ساخت کمپوت، کنسرو، کنستانتره و غیره هستند و همینطور صنایع دستی و پوشاک که در هر خانه‌یی تولید می‌شود در عرصه جهانی توزیع می‌گردد. در ایران نیز می‌توان تولیدات صنعتی کوچکی مانند فرش، صنایع دستی، صنایع چوب و مبلمان و امثالهم داشت. عمده‌ترین وظیفه دولت آقای روحانی نیز حمایت گسترده از شکوفایی این صنایع کوچک است. علاوه بر اینها ایران استعداد فوق‌العاده‌یی در صنعت توریسم و جذب گردشگران خارجی دارد. بناهای تاریخی استثنایی هزاران ساله، مناظر طبیعی سحرانگیز و ده‌ها جاذبه دیگر ایران را تبدیل به ده کشور پرجاذبه دنیا کرده است که متاسفانه سهم بسیار اندکی از این همه استعداد و توانایی برخوردار است اما دکتر روحانی می‌تواند با تدبیر و ساخت زیرساخت‌هایی مانند اماکن رفاهی استاندارد، راه‌های ارتباطی دریایی، هوایی و زمینی این صنعت مدرن را رونق بخشد.

● توسعه تجاری

ایران از شمال به اروپا و از جنوب به دریای آزاد ارتباط دارد. ارتباطی که حکایت از موقعیت استراتژیک کشور دارد. موقعیتی که می‌تواند ایران را در مرکز تجاری منطقه قرار دهد. اما نسبت صادرات ایران اکنون کمتر از وارداتش است. ۸۹۰/۴۳ میلیارد دلار صادرات به ازای ۸/۶۱ میلیارد واردات می‌تواند بهبود یابد و حتی فراتر از حجم واردات شود. دولت آقای روحانی که نام تدبیر و امید را بر خود دارد می‌تواند از حجم واردات بکاهد. اکنون طلا، پلاتین، انسولین، الماس، انواع لوازم خانگی، قطعات کامپیوتر، تلفن همراه، تلفن، مواد شیمیایی، پارچه و لباس، قطعات صنعتی، سنگ، کاغذ و مقوا، چوب، لوازم التحریر، خودرو و قطعات یدکی خودرو و بسیاری دیگر از کالاها جزو واردات ایران محسوب می‌شوند که دولت می‌تواند از حجم بالای بسیاری از این کالاها بکاهد و توجهش را روی واردات مواد اولیه مورد نیاز کارخانجات تولیدی صنعتی داخل معطوف کند. با اتخاذ چنین سیاستی و با استفاده از مواد اولیه وارد شده می‌توان بسیاری از کالاهای وارداتی را در داخل تولید کرد و حتی در بعضی از موارد به فکر صادرات‌شان نیز بود. ایران توانایی بالایی نیز در صادرات دارد. دولت باید از اتکایش به صنعت نفت بکاهد و از نفت به عنوان بالا بردن قدرت تولیدی‌اش استفاده کند. اگر پول نفت صرف ساخت زیرساخت‌ها، تقویت صنایع سنگین و شکوفایی صنایع کوچک شود نه‌تنها بخش اعظمی از معضل بیکاری حل می‌شود بلکه می‌تواند نقش ایران را در حوزه صادرات و بازار تجارت جهانی پر رنگ‌تر کند. ایران اکنون انواع خشکبار، میوه، گیاهان صنعتی و دارویی، محصولات دامی، محصولات حیوانی، محصولات دریایی، صنایع غذایی، مصالح ساختمانی، صنایع نساجی، خودرو و قطعات یدکی، صنایع دستی، مواد معدنی و پتروشیمی و بنزین را صادر می‌کند اما با اتخاذ سیاست‌های درست اقتصادی می‌تواند سهم بیشتری از صادرات محصولاتش را در دنیا داشته باشد. قدرت ایران در محصولات پتروشیمی‌اش نهفته است و با تبدیل نفت خام به محصولات پتروشیمی می‌تواند ثروت بیشتری را کسب کند. همچنین استعداد خدادادی ایران در فروش محصولات کشاورزی مثل پسته و خرما و زعفران و دریایی مثل خاویار و انواع ماهی و محصولات معدنی مانند آهن و طلا و زغال‌سنگ و مس راه صادرات بیشتر و کسب درآمد و در نهایت رشد اقتصادی را هموارتر می‌سازد.

● توسعه پایدار

این همه که گفتیم حکایت از استعداد ایران برای رسیدن به توسعه اقتصادی داشت اما چگونه می‌توان این استعداد بالقوه را تبدیل به بالفعل کرد؟ در وهله اول دولت باید روابطش با کشورهای دیگر را بهبود بخشد تا در سایه تنش‌زدایی از این روابط بتواند با جذب سرمایه‌گذاران خارجی و راه پیدا کردن به بازارهای بین‌المللی گام بزرگی در راستای توسعه اقتصادی بردارد. دولت سپس باید اتکای اقتصاد ایران به نفت را کاهش دهد و پول نفت را صرف ساختن زیرساخت‌ها، وضعیت حمل و نقل مسافر و کالا و سرمایه‌گذاری در بخش تولید کند و با استفاده شایسته‌سالارانه از نیروی انسانی بالقوه موجود در کشور و نیروی جوانی که پتانسیل بالایی نیز دارد بتواند بهترین استفاده را از منابع طبیعی کشور کند. در گرو رعایت این چند نکته ابتدایی اما لازم و مهم است که توسعه پایدار در ایران محقق می‌شود.

علی صوفی

وزیر کار دولت دوم خاتمی