چشم انداز در بخش مخابرات

یكی از بحث های مهم بخش های اقتصادی هر كشور بحث چگونگی ورود به بازارهای جهانی و فعالیت فرامرزی است

یكی از بحث‌های مهم بخش‌های اقتصادی هر كشور بحث چگونگی ورود به بازارهای جهانی و فعالیت فرامرزی است. در بخش مخابرات با توجه به گسترده شدن سطح ارائه خدمات، بهره‌برداران جهانی در كنار سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای فعال خواهند شد و به ارائه خدمات جدیدی خواهند پرداخت. بهره‌برداران فعال در كشور برای حضور موفق در عرصه داخلی و بین‌المللی باید براساس برنامه مدون با طراحی چشم‌اندازی جامع، اهدافی متناسب با مأموریت بخش و راهبردها و سیاست‌های مناسب عمل كنند. در این مقاله با توجه به اهمیت بحث برنامه‌ریزی، ابتدا به مفاهیم چشم‌انداز۱، مأموریت و اهداف پرداخته می‌شود و در نهایت چشم‌انداز مطرح شده برای بخش مخابرات بیان خواهد شد.

ابتدایی‌ترین و اولین فعالیت هر شركت مشخص كردن چشم‌انداز آن شركت است. چشم‌انداز، اعتبارات و ارزش‌ها را بیان، دیدگاه را معرفی، فلسفه و روح كلی موردنیاز برای سازمان را نمایان و مطلوب‌ها و آرمان‌های موردنظر را بیان می‌كند.

چشم‌انداز از دید شركت‌های مختلف با توجه به انتظارات آنها از بازار و توانایی‌های آنها به صورت‌های گوناگون تعریف می‌شود و مطابق با انتظارات چشم‌انداز، مأموریت، هدف و راهبرد تبیین می‌گردد.

چشم‌انداز در واقع تصویری است كه سازمان یا شركت می‌خواهد در زمان مشخصی در آینده به آن دست یابد. چشم‌انداز در حقیقت منعكس كننده آرزوهای آتی آن شركت در شرایط فعلی است لذا باید به آسانی قابل درك و فهم باشد. یك چشم‌انداز بیان می‌كند كه شركت در میان‌مدت و بلندمدت چه موقعیتی را برای خود از ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه مناسب می‌داند.

اما مأموریت ۲ آن چیزی است كه سازمان به دنبال آن است در واقع مأموریت ماهیت اجرایی، خط‌مشی و جهت گیرانه دارد و بیان می‌كند شركت چه فعالیت‌هایی را برای دستیابی به موقعیت‌های قانونی براساس چشم‌انداز خود موردنظر دارد. در واقع چشم‌انداز به این معناست كه شركت به كجا می‌خواهد برود اما مأموریت به این معناست كه شركت چه ماهیتی دارد و چه كاری را می‌خواهد انجام دهد. پس از تعیین چشم‌انداز و مأموریت شركت باید برنامه‌ریزی كند تا براساس آن مأموریت خود را به اهداف تبدیل نموده و فرآیند دستیابی به اهداف را در قالب راهبردها مشخص كند.

با تحقق اهداف موقعیت رقابتی شركت افزایش می‌یابد و به جایگاه قوی‌تر و مناسب‌تری دست خواهد یافت. همان طور كه ذكر شد برای محقق شدن اهداف، باید استراتژی‌های مناسبی اتخاذ شود. نقش كلیدی راهبرد‌ها و سیاست‌ها در هر برنامه، دادن جهت و سمت و سوی واحد به برنامه است. به عبارت دیگر راهبرد و سیاست‌ها، جهت و مسیر حركت یك نظام اقتصادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما به تنهایی ضامن حركت نظام اقتصادی در مسیر برنامه نخواهد بود بلكه باید برای آنها برنامه‌های عملیاتی مدون داشت. سیاست‌ها و استراتژی‌ها چارچوب برنامه را با مجزاكردن كردن تصمیم‌های عملیاتی تجهیز می‌كنند و هر چه سیاست‌ها با دقت بیشتری تنظیم شده باشند به همان اندازه چارچوب برنامه‌ سازگار و كارآ خواهد بود.

راهبرد در واقع تعهدی است كه برعهده گرفته می‌شود تا یكسری اعمال به ترتیب انجام شود و به عبارتی راهبرد یك شركت یك برنامه مدیریتی برای محكم كردن موقعیت رقابتی آن شركت و جلب رضایت مشتریان، رقابت موفقیت‌آمیز برای دستیابی به اهداف سازمانی است. با توجه به رویدادهای غیرقابل پیش‌بینی، رقابت شدید، تاخیرهای زیاد و یا هزینه‌های غیرمنتظره، وجود یك راهبرد خوب باعث ایجاد موقعیت مناسب در بازار و سازمان نیرومند برای ایجاد یك عملكرد موفقیت‌آمیز شود. و وظایف مدیران برای انجام موفقیت‌آمیز فعالیت‌ها، بیان دیدگاه و مأموریت، برنامه‌ریزی، هدایت كردن، كاربردی و اجرایی كردن و انجام دادن و ارزیابی و اصلاح كردن است.

در بخش مخابرات نیز همانند سایر بخش‌های اقتصادی برای برنامه‌ریزی و دستیابی به شرایط مطلوب طرح چشم‌انداز از اهمیت زیادی برخوردار است. در ادامه به طور نمونه چشم‌انداز دو شركت مخابراتی با اهداف و راهبرد‌های آنها بیان می‌شود.یك شركت مخابراتی چشم‌انداز خود را "اطمینان از استانداردسازی هماهنگ، مؤثر، قابل اجرا و كارآمد خدمات مخابراتی دولتی" تعریف كرد لذا برای دستیابی به این چشم‌انداز یكی از اهداف خود را ترویج توسعه و تنوع فناوری ارتباطات انتخاب كرد و برای رسیدن به این هدف رهبرد‌های بالا بردن سطح آگاهی عمومی در مورد بخش‌های الكترونیكی دولتی، انجام بررسی‌های دوره‌ای راجع به خدمات ارائه شده، تحریك سرمایه‌گذاری خصوصی به منظور كاهش هزینه‌های دستیابی مردم و حفظ و ادامه فناوری اطلاعات جامع و سامانه‌‌های مخابرات را اتخاذ نمود و برای هدف دیگر خود یعنی استفاده از فناوری اطلاعات برای بیشتر شدن كارآیی دولت در مسئولیت‌ها و هزینه نمودن استراتژی‌های ارزیابی و عملكرد گسترش و افزایش خدمات مخابراتی را به عنوان راهبرد تعیین نمود.

یك شركت مخابراتی دیگر "رشد و گسترش در هر زمان" كه بنیان و اساسی است برای افزیش مشتركین، تجدید ساختار مقرراتی و تكامل تدریجی خدمات شبكه در زمان‌های مناسب را چشم‌ خود معرفی نمود و مأموریت شركت را فعالیت براساس رفع نیازهای مكالماتی مردم و ارائه خدمات بهینه، پویا و در سطح جهانی برای جامعه قرار داد، با توجه به چشم‌انداز و مأموریت شركت اهداف زیر را طراحی كرد:

- نو‌سازی مدیریت

- ارزیابی رضایت مشتركین

- كاهش درصد بدحساب‌ها (شامل بدهی‌هایی كه ادارات و سازمان‌های دولتی دارند)

- تفكر رقابت و مشتری مداری

- رهبری، مدیریت، توسعه و تعیین خط‌مشی‌ها برای توسعه زیربنای شبكه مخابراتی

- معرفی خدمات پیشرفته درخواست شده توسط مشتركین عمده

- تشكیل گروهی ویژه برای خدمات پس از فروش

- افزایش ضریب نفوذ تلفن

- كاهش درصد مكالمات ناموفق

با توجه به اینكه داشتن چشم‌انداز و به تبع آن اهداف و راهبرد‌های مشخص، پایه و اساس برنامه را تشكیل می‌دهد تمام كشورهایی كه دارای برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت هستند ابتدا باید چشم‌انداز خود را به صورت كلی و جزئی تعریف كرده باشند.در ایران نیز طی یكی دو سال اخیر توجه خاصی به این مهم شده است و سعی شده برای تدوین برنامه چهارم توسعه ابتدا چشم‌انداز كشور و سپس چشم‌انداز بخش‌ها تدوین گردد.

در بخش مخابرات چشم‌انداز را دسترسی آحاد جامعه به خدمات پایه ارتباطی قرار داده‌اند. اما برای دستیابی به این چشم‌انداز در بخش مخابرات مشكلاتی وجود دارد كه می‌توان به انحصار دولتی، عدم وجود واحد تنظیم مقررات، نداشتن قانون مشخصی برای حمایت از مشتریان خدمات مخابراتی، عدم حمایت لازم از سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی، پاسخگو نبودن قوانین موجود برای سرمایه‌گذاری بخش‌های خصوصی، شفاف نبودن نوع روابط میان شركت‌های مخابرات استانی و مخابرات ایران، عدم به كارگیری خدمات مشاوره‌ای در پروژه‌ها، مشخص نبودن محدوده دخالت سایر نهادها و دستگاه‌ها، ساختار ضعیف و ناكارآمد اداری، شفاف نبودن و مشخص نبودن قوانین ارتباطات متقابل بین شبكه‌ای اشاره كرد.

برای برطرف نمودن مشكلاتی از جمله موارد فوق و دستیابی به چشم‌انداز ترسیم شده راهبرد‌ها و سیاست‌های خاصی باید اتخاذ شود كه به طور نمونه مواردی همچون ایجاد واحد تنظیم مقررات، كاهش انحصار و گسترش رقابت در بحث‌های بهره‌برداری، تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری و ارائه خدمات، تنظیم و تصویب قانون جامع مخابراتی كشور كه تضمین كننده تحولات فناوری و ساختاری باشد، پیشنهاد شده است.

به نظر می‌رسد هنوز هم بعد از چند تجربه‌ برنامه‌نویسی، فرآیند برنامه‌ریزی به درستی طی نمی‌شود و از برخی از مراحل به صورت گذرا عبور می‌شود. همان طور كه ذكر شد در برنامه‌ریزی ابتدا باید چشم‌انداز تعیین شود و سپس مأموریت، اهداف و راهبردها بیان شود و در نهایت برنامه مدون شود اما صرفاً بیان چشم‌انداز و ارائه یكسری توصیه سیاسی اگر در قالب یك برنامه مشخص و مدون نباشد اثر مناسبی نخواهند داشت.

مجموعه فعالیت‌هایی كه تاكنون برای تدوین چشم‌انداز بیست ساله كشور و برنامه چهارم صورت گرفته نشان می‌دهد تلاش زیادی شده تا اصول برنامه‌ریزی میان مدت رعایت شود اگر این فرآیند به درستی انجام شود می‌توان انتظار داشت این برنامه با برنامه‌های قبلی متفاوت بوده و قابلیت اجرایی و اثرگذاری بیشتری داشته باشد، در غیر این صورت همچون سایر برنامه‌ها اكثر اهداف آن محقق نخواهند شد.

مهناز رنجبر