نغمه موسیقی ایرانی در کارگاه های آموزشی

هنرمندان جوان قدیم در موسیقی ایرانی که امروزه هر کدام به هنرمندانی شاخص و توانمند در حوزه کاری خود بدل شده اند در زمان یادگیریشان از محضر اساتیدی بهره برده اند که هر کدام نقش بسزایی در روند و شکل گیری موسیقی ایرانی داشته اند

هنرمندان جوان قدیم در موسیقی ایرانی که امروزه هر کدام به هنرمندانی شاخص و توانمند در حوزه کاری خود بدل شده‌اند در زمان یادگیریشان از محضر اساتیدی بهره برده‌اند که هر کدام نقش بسزایی در روند و شکل‌گیری موسیقی ایرانی داشته‌اند.

این اساتید در منزل خود را به عنوان مکتبخانه روی شاگردانشان می‌گشودند و با آمد و شد هنرآموزان و برخورد مستقیم‌ با آنها، علاوه بر این که شیوه درست موسیقی ایرانی را به نسل‌های بعد منتقل می‌کردند، به شاگردان خود درس اخلاق، شیوه زندگی و داشتن روحیه هنرمندی و... را هم می‌آموختند. بدون تردید می‌توان گفت این برخورد مستقیم بیشترین نقش را در شکل‌گیری هنرمندان بزرگ امروز ما داشته است. هنرمندان امروزی نیز از این روش بخوبی یاد می‌کنند و معتقدند که درس گرفتن رودررو از اساتیدی چون درویش‌خان، نورعلی‌خان برومند، صبا، خالقی و... بر رشد کاری آنها تاثیر بسزایی داشته است.

● مرکز حفظ و اشاعه موسیقی

یکی از مراکزی که در معرفی هنرمندان بزرگ به جامعه نقش بسزایی داشته، مرکز حفظ و اشاعه موسیقی بود که زیر نظر داریوش صفوت اداره می‌شد. آن مرکز که علاوه بر آموزش، وظیفه معرفی و حضور هنرمندان در رادیو را نیز به عهده داشت، بزرگانی چون حسین علیزاده، مجید کیانی، پرویز مشکاتیان، داود گنجه‌ای، جلال ذوالفنون، محمدرضا لطفی، علی‌اکبر شکارچی، داریوش طلایی، محمدعلی کیانی‌نژاد، داریوش پیرنیاکان، مرحوم نورالدین رضوی سروستانی و... را به جامعه معرفی کرد. این مرکز با شیوه آموزشی خوب خود و با ایجاد فضایی برای ارائه هنرشان در برنامه‌های مختلف رادیویی، باعث شدهم مردم با صدای ساز و آواز آنان آشنا شوند و هم این که با موسیقی اصیل ایرانی ارتباط برقرار کنند. تربیت‌شدگان این مرکز در سال‌های بعد هر کدام راهی متفاوت را در موسیقی ایرانی برای خود در پیش گرفتند و با فعالیت‌های گسترده، آثاری جاودانه‌ خلق کردند.

● پا جای استادان

بزرگان موسیقی امروز ما در کنار کنسرت‌ها، انتشار آلبوم‌ها و حضور در عرصه تدریس شاید آنقدر باید و شاید به شیوه اساتید خود به آموزش موسیقی نپرداخته‌اند. در واقع آنان تنها به تدریس در دانشگاه‌های موسیقی و آموزشگاه‌ها بسنده کرده‌ا‌ند که البته در حد خود کارساز است.

اما آن چیزی که در این سال‌های اخیر توجه بزرگان موسیقی را به خود جلب کرده، برگزاری کارگاه‌های آموزشی است که صد البته به شیوه استادان قدیمی نخواهد بود، چرا که فضای اجتماعی امروز ما چنین امکانی را نمی‌طلبد. اما باز هم باب شدن چنین اتفاقی حتی به شیوه جدید نقطه عطفی در بروز آموزش موسیقی به شیوه کاملا درست است.

● آغاز برپایی کارگاه‌های آموزشی

آغاز برپایی کارگاه‌های آموزشی به تلاش‌های مجید کیانی بر می‌گردد که کنسرت‌هایی پژوهشی را در فرهنگسرای نیاوران برگزار کرد. این نوازنده سنتور در برنامه‌ای منسجم، کنسرت‌هایی را در قالب پرسش و پاسخ درخصوص موارد مختلف موسیقی و ساز سنتور برگزار می‌کرد که دانشجویان و علاقه‌مندان بسیاری از آنها بهره می‌برند.

در سال ۸۵ به صورت رسمی‌تر،کارگاه‌هایی آموزشی از سوی فرهنگستان هنر شکل گرفت که آغازگر آنها کلاس‌های آواز محمدرضا شجریان بود.

نکته: آموزش سینه به سینه موسیقی ایرانی از زمان‌های قدیم با عنوان مکتبخانه تا به امروز که همان اسم کارگاه را با خود یدک می‌کشد ادامه دارد و باید دید طی سال‌های آینده چند آهنگساز، نوازنده و خواننده مطرح از این کلاس‌ها به جامعه هنری می‌پیوندند ماهیت این کارگاه که ارتقای سطح فرهنگ و دانش موسیقی اصیل ایرانی و آشنایی خوانندگان با تکنیک‌های تخصصی آواز بود، علاقه‌مندان بسیاری را به سوی خود کشاند به گونه‌ای که در مرحله اولیه، داوران این کارگاه متشکل از حمیدرضا نوربخش، مظفر شفیعی، علی جهاندار و محسن کرامتی ۳۰۰ نفر را انتخاب و با گزینش در چندین مرحله، تعدادی را برای آموزش انتخاب کردند که تا به امروز روند تحصیل خود را ادامه می‌دهند. روند برگزاری کارگاه‌های موسیقی از سوی فرهنگستان هنر وسعت گرفت به گونه‌ای که داریوش طلایی نوازنده تار و سه‌تار نیز کلاس‌هایی را با عنوان خلاقیت در موسیقی برپا کرد. البته هنرمندانی می‌توانستند در این جلسات حضور یابند که با ردیف های موسیقی ایرانی آشنایی کامل و کافی داشته و از آمادگی لازم جهت فراگیری ظرایف تخصصی در نواختن تار و سه‌تار برخوردار باشند.

● صعود و نزول کارگاه‌های آموزشی

شکل‌گیری کارگاه‌های آموزشی توسط استادان موسیقی این نوید را به آیندگان می‌داد که هنرجویان موسیقی به صورت کاملا حضوری از محضر بزرگان موسیقی بهره ببرند و به شیوه گذشته از آموخته‌های این هنرمندان درس بگیرند. اما متاسفانه این روند طی یکی دو سال گذشته کمرنگ شده و تنها به برگزاری چند کلاس و کارگاه موقتی محدود شده است. در همین راستا حسین بهروزی‌نیا نوازنده بربط، لیلی افشار نوازنده گیتار، دلبر حکیم آوا نوازنده پیانو و تعدادی دیگر از هنرمندان، کارگاه‌هایی را برگزار کرده‌اند. البته همین چند هفته پیش، پس از ۳ سال رکود در برپایی رسمی و دائمی کارگاه‌های آموزشی اساتید، حسین علیزاده بازار این روش را دوباره داغ کرد و به طور رسمی اعلام کرد قصد دارد کارگاه‌های آموزشی خود را در تهران و شهرستان‌ها برگزار کند.

برگزاری این کارگاه ماحصل کنسرت‌های استانی این آهنگساز است و به استقبال گسترده هنردوستان شهرستانی از موسیقی ایرانی برمی‌گردد. این نوازنده تار که حدود ۳۰ سال به آموزش موسیقی در کنار کارهای هنری‌اش مشغول است، قصد دارد در این کارگاه‌ها شیوه تخصصی خودش را در نوازندگی ارائه دهد.

آنچه او به عنوان آموزش موسیقی به آن معتقد است، آموزش از روی کتاب و متد مشخص نیست. علیزاده در این کلاس‌ها از همان روز اولی که هنرجو ساز دستش می‌گیرد، نگاه شخصی‌اش را منتقل خواهد کرد. البته این نوازنده می‌گوید قصد ندارد خودش را در شاگردانش تکرار کند، بلکه می‌خواهد شیوه درستی از آموزش را ارائه دهد. روند آموزشی از زمان هنرمندان قدیم ایران با عنوان مکتبخانه و آموزش سینه به سینه موسیقی ایرانی تا به امروز که همان اسم کارگاه را با خود یدک می‌کشد، ادامه دارد و باید دید طی سال‌های آینده چند آهنگساز، نوازنده و خواننده مطرح از این کلاس‌ها به جامعه هنری می‌پیوندند که بتوانیم از آنان با عنوان استاد یاد کنیم.

امیرسعید بورنگ