گنبد

سقفی استنیم کروی یا مقعر که معمولاً در بالای پلان‌های مدور یا مربع و کثیر الاضلاع، که با کمک گوشوار مدور می‌شود، تعبیه می‌گردد. گنبد دارای سوابق طولانی است که قدمت و سیر تحول …

سقفی استنیم کروی یا مقعر که معمولاً در بالای پلان‌های مدور یا مربع و کثیر الاضلاع، که با کمک گوشوار مدور می‌شود، تعبیه می‌گردد. گنبد دارای سوابق طولانی است که قدمت و سیر تحول آن به خوبی روشن نیست ولی به گفته ویل دورانتمورخ هنر: (چنین خانه‌ها را در جائی که روزی سرزمین سومر بوده است هم‌اکنون به آسانی می‌توان دید کلبه‌ها دری چوبین داشت که روی پاشنه‌ای سنگی می‌چرخید، و کف اتاق معمولاً گلی بود، سقف کلبه را با خم کردن و اتصال سرنی‌ها به‌شکل قوسی می‌ساختند، اینکه نی‌ها راگل اندود می‌کردند و روی تیرهای عرضی سقف می‌کشیدند. می‌توان استعمال گنبد را اقلاً به هزاره چهارم ق.م از میلاد نسبت داد).

گنبد ساختمانی تقریباً به شکل نیم کره از خشت و آجر و گچ و غیره برفراز عمارتی سازند.

گنبد اصولاً جنبهٔ حفاظی دارد ولی این عنصر حفاظی نیز مانند سایر عناصر عملاً دارای جنبه‌های هنری است.

قدیم‌ترین گنبد ایرانی شناخته شده، گنبد کاخ اردشیر در فیروز آباد است... گنبد ایرانی نه تنها در غرب ایران و مخصوصاً در فارس به‌وجود آمد، بلکه عظمت و شکوه خود را برای نخستین بار در آنجا بدست آورده و رواج گرفته است [شناخت شهرهای ایران].