فردوسی از شاعران پیشگام در ابراز ارادت به مولا علی ع بود

نام بلند مولا علی در طلیعهء شاهنامه است فردوسی به عنوان پیشكسوت ترین شاعران ولایتمدار و شیعه مذهب علاقه مند به حضرت علی ع مشهور است كه در عصر سلطان محمود به این صفت موصوف بود در واقع فردوسی سخن حق ولایت را در كتاب خودش مطرح كرده است

«فردوسی اولین شاعر پارسی‌زبان نسبت به حضرت علی (ع) اظهار ارادت كرده است و تجلی نخستین امام شیعیان را در وی می‌توان به راحتی دید.»

ارادت به بزرگان دینی به ویژه ائمهء اطهار همواره در میان ادبیات فارسی به چشم می‌خورد. در این میان حضرت علی (ع) یكی از نام‌هایی است كه تجلی زیادی در تفكر و ادبیات فارسی دارد به طوری كه به صورت مستقیم و غیرمستقیم تفكر علوی در ادبیات فارسی نقش ویژه‌ای دارد. به استناد تمام منابع تاریخی ابوالقاسم فردوسی یكی از نخستین شاعران پارسی‌گویی است كه از مولا (ع) در اشعارش نام برده است و تجلی صفات ایشان را می‌توان در اشعار این شاعر بزرگ ایران دید.

دكتر جعفر یاحقی استاد ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد در این باره معتقد است: «حضرت علی و تشیع در تاریخ ادب ایران برای نخستین بار در شاهنامه مطرح شده است. ما شاعر مشخص و صاحب نامی نداریم كه مانند فردوسی این طور صریح از عقاید شیعی خود گفته باشد. اگر هم بوده است به اندازهء فردوسی نامدار نبوده است.»

وی با استناد به بیت معروف فردوسی در ابتدای شاهنامه می‌گوید: « نام بلند مولا علی در طلیعهء شاهنامه است. فردوسی به عنوان پیشكسوت‌ترین شاعران ولایتمدار و شیعه‌مذهب علاقه‌مند به حضرت علی(ع) مشهور است كه در عصر سلطان محمود به این صفت موصوف بود. در واقع فردوسی سخن حق ولایت را در كتاب خودش مطرح كرده است.»

به اعتقاد یاحقی، فردوسی تنها به صورت مستقیم ارادت خود را نسبت به ائمه و سرسلسلهء ایشان یعنی حضرت علی (ع) ابراز نكرده، بلكه تاثیر اندیشه‌های شیعی در شاهنامه جاری است: «درست است كه شاهنامه اثری است در خصوص وقایعی كه سال‌ها پیش از ظهور اسلام رخ داده، است، اما فردوسی به ظرافت از شیوه و سنت و خصوصیات اخلاقی مولا علی(ع) و فرزندانشان تاثیر گرفته است. به همین دلیل است كه در دوره‌های بعدی خیلی از منتقدان و مفسران شاهنامه شخصیت رستم و دلاوری‌های او را متاثر از حضرت علی (ع) دانستند.»

این استاد دانشگاه با تایید این موضوع كه «نزدیكی میان تشیع و فرهنگ ایرانی باعث شده است كه ایرانیان به این مذهب روی بیاورند، به طوری كه بسیاری از اسطوره‌های ایرانی در وجود ائمهء شیعی تجلی یافته است»، توضیح می‌دهد: «این تفكر از پیش سرودن شاهنامه است. ایرانیان در طول تاریخ همواره حق‌جو و حقیقت‌طلب بوده‌اند و با توجه به این كه نهضت تشیع را نیز برحق می‌دانستند به آن روی آوردند. در واقع بستر مناسبی وجود داشت كه به تشیع روی آورند. مبارزهء حق با باطل همیشه در فرهنگ ایرانی بوده است. این بهای سنگینی هم داشته است. اتفاقا این خصوصیت در تشیع است. این اشتراكات فرهنگی باعث شده است كه این دو فرهنگ در كنار یكدیگر قرار گیرند.»

جعفر یاحقی