نقد مغالطه طبیعت گرایانه

بی تردید «مبانی اخلاق» جی ئی مور, را باید نقطه آغاز مسلم نظریه اخلاقی قرن بیستم دانست

بی تردید «مبانی اخلاق» جی.ئی.مور، را باید نقطه آغاز مسلم نظریه اخلاقی قرن بیستم دانست. توصیفاتی چون« شروع عصر خرد» و «برتر از افلاطون» در باب این اثر جایگاه بسیار مهم این کتاب کلاسیک را بیش از پیش نمایان می کند. نظریه اخلاقی مور در این کتاب نقد «مغالطه طبیعت گرایانه» نظریه های اخلاقی پیشین است.

جورج ادوارد مور (۱۸۷۳-۱۹۵۸) از فیلسوفان شاخص قرن بیستم، درانگلستان زاده شد و دوره تحصیلی اش را در دانشگاه کیمبریج سپری کرد. نوشته های وی تاثیری گسترده بر اندیشه فیلسوفان این قرن داشته است. تاثیر وی به ویژه بر برتراند راسل، ویتگنشتاین و رایل قابل ملاحظه است. مور، راسل و پیش از آنان گوتلوب فرگه، بانیان سنت تحلیلی در فلسفه اند که امروزه در جهان انگلیسی زبان، سنتی فائق است.

مور در کنار انگارگرایانی مانند برادلی و مک تاگارت در کیمبریج تحصیل کرد.اما از اولین زعمای طغیان در برابر انگارگرایی (ایده آلیسم) مطلق به شمار می رود.

وی کار خود را با مقاله «ماهیت حکم» در سال ۱۸۹۹ با ارائه تحلیل های دقیق در باب مغالطه و حقیقت آغاز و در مقاله «ردانگارگرایی» در ۱۹۰۳ ادامه داد. تلاش مور در مقاله «دفاعی از فهم مشترک» (۱۹۲۵) رد شکاکیت و انگارگرایی است. استدلال او از اینجا شروع می شود که دست کم بخشی از باورهای ما در باب جهان قطعی هستند. ما به صدق بسیاری از قضایا درباب خود، بدن خود و دیگران باور داریم، گو اینکه نتوانیم تحلیل هایی صحیح از این قضایا ارائه دهیم. وی اینها را فهم مشترک می نامد.

انگارگرایان و شکاکان به نحوی ناموجه این شناخت روزمره و ساده را منکرند. روشی که مور در پیش می گیرد این است که صبورانه و روش مند به تحلیل واژه ها می پردازد. وی جملاتی را که علی الدوام در فلسفه استفاده می شوند، از هم تمییز داده، با بیان معانی مختلفی که یک جمله می تواند داشته باشد توضیح می دهد که چگونه خلط این معانی و عدم تفکیک آنها، به اشتباهات فاحش و انواع مغالطه ها انجامیده است. تعلق خاطر مور به این مسائل در کتاب برخی مشکلات اساسی فلسفه (۱۹۵۳) ادامه می یابد.

در حوزه اخلاق نیز وی همین روش را پی می گیرد. اولین کتاب مشهور او در این عرصه مبانی اخلاق (۱۹۰۳) و دومین کتابش فلسفه اخلاق(۱۹۱۳) است که در آن به بازنگری برخی از دیدگاه های قبلی خود در مبانی اخلاق پرداخته است. این اثر ترجمه Principia Ethca (مبانی اخلاق) مور است که در آن به فرا اخلاق پرداخته است.در فلسفه اخلاق بسیاری سعی دارند مفاهیم اخلاقی را به مفاهیمی طبیعی ارجاع دهند؛ برای مثال خوب را معادل لذت یا مطلوب می دانند، در صورتی که مور آن را مغالطه دانسته و آن را مغالطه طبیعت گرایانه می نامد.

به هر حال، مور را باید از چهره های ماندگار قرن بیستم دانست، اما شهرت وی بیشتر محدود به محافل فلسفی است و با اینکه فیلسوفان آثارش را به دیده اعجاب و تحسین می نگرند، در محافل غیرفلسفی از شهرت هم کالجی اش راسل برخوردار نیست.کتاب حاضر مشتمل بر شش فصل است؛ موضوع اخلاق، اخلاق طبیعت گرایانه، لذت گرایی، اخلاق ما بعدالطبیعی، فلسفه اخلاق در رابطه با رفتار، آرمان یگانه. همچنین متن «مبانی اخلاق» در اینجا همراه با پیش درآمد منتشر نشده ای آمده است که مور به قصد ویراست دوم کتاب، که هیچ گاه به انجام نرسیده، نوشته بود.

جورج ادوارد مور

ترجمه؛ غلامحسین توکلی، علی عسگری یزدی

ویراستار؛ مصطفی ملکیان

ناشر؛ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چاپ اول؛۱۳۸۵

۱۴۰۰ نسخه

۴۹۵ صفحه