در باب «نظریه احساسات اخلاقی» آدام اسمیت

اولین اثر بزرگ آدام اسمیت «نظریه احساسات اخلاقی» اوست که در زمانی که در دانشگاه گلاسکو تدریس می‌کرد نگارش کرد، او دراین کتاب به شرح و نقد عقاید افلاطون، ارسطو، رنو، سیسرو، …

اولین اثر بزرگ آدام اسمیت «نظریه احساسات اخلاقی» اوست که در زمانی که در دانشگاه گلاسکو تدریس می‌کرد نگارش کرد، او دراین کتاب به شرح و نقد عقاید افلاطون، ارسطو، رنو، سیسرو، ‌هابز، لاک، هیوم و‌هاچسن پرداخته و همچنین عقیده خود را درمورد هر مساله بیان می‌کند محتوای این کتاب تسلط و احاطه او برتاریخ فلسفه نظری و اخلاقی را روشن می‌کند. این کتاب را می‌توان به‌عنوان پایه فلسفی کتاب ثروت ملل قلمداد کرد.

اسمیت عقاید فلاسفه را درباب انگیزه و عواقب احساسات اخلاقی به دوبخش تقسیم می‌کند: بخش اول آن عقایدی است که پایه احساسات اخلاقی در ذهن بشر است، مطابق این عقاید که به شکل‌های مختلفی عنوان شده‌اند، نیک وبد، خیر و شر، درستی و نادرستی و دیگر مسائل اخلاقی دارای موازین مطلق ذهنی هستند که این موازین یا از ابتدا با انسان بوده‌اند و با انسان خلق شده‌اندیا از ذات باری تعالی به ذهن بشریت القا شده و سینه به سینه منتقل شده‌اند و با این تفاسیر، موازین اخلاقی نه عینیت می‌پذیرند ونه نسبیت، اگر ما دروغ نمی‌گوییم به این دلیل نیست که جامعه آن را نمی‌پسندد، بلکه به این دلیل است که دروغ گفتن مطلقاَ بد است. اما بخش دوم اعتقادات، صرف نظر از کمی اختلاف درجزئیات، موازین اخلاقی را هم عینی و هم نسبی می‌داند و به حسب اینکه کدام جنبه این عقاید را مدنظر داشته باشیم، آن را عینی‌گری اخلاقی و نسبی‌گرایی اخلاقی یا فایده گری اخلاقی می‌نامیم. برطبق این عقاید موازین اخلاقی نه از نهاد انسان بلکه از منافع فردی و روابط اجتماعی نشأت می‌گیرد و به همین دلیل است که ممکن است از یک مرحله به مرحله دیگر متفاوت باشد و درواقع به نسبت منافع فرد و تحول اجتماع تغییر می‌پذیرند.عقاید فرانسیس‌هاچسن، استاد اسمیت، متعلق به گروه دوم بود و پایه اخلاقی را عینی ودر فواید فردی و اجتماعی ناشی از آن می‌دانست. اما اسمیت هر دوی این نظریات را رد می‌کرد و ترکیبی از هر دو عقیده داشت که این در واقع نظر اصلی کتاب احساسات اخلاقی اوست و مابقی مباحث درجهت اثبات این نظریه است.