آیا روسیه طرف بازنده در بحران لیبی است

بسیاری از کارشناسان پیش بینی می کنند مواضع روسیه در قبال خیزش های مردمی در کشورهای عربی, زیان های بسیاری را متوجه مسکو کند چرا که نظام های حاکم در سرزمین های عربی که از سوی مسکو مورد حمایت بودند, در اعتراض ها و انقلاب های مردمی یکی پس از دیگری سقوط می کنند

با وجودی که روسیه به طور رسمی در کنفرانس دوستان لیبی که در پاریس برگزار شد، مشارکت کرد و با سران و رهبران شورای انتقالی لیبی تماس‌های متعددی برقرار کرد و حتی سران شورای انتقالی را برای مذاکره به مسکو دعوت کرده، اما زیان‌های روسیه در لیبی غیرقابل انکار است.

گرچه رهبران شورای انتقالی لیبی بارها تصریح کرده‌اند که روابط خارجی لیبی با رفتن قذافی و تغییر حکومت در این کشور،‌ تغییر چندانی نخواهد کرد و در این مورد نظرشان دقیقا روسیه و چین بوده، اما باید گفت بسیاری از تحلیلگران خلاف این ادعا را تصور می‌کنند و عقیده دارند این اظهارات در مرحله‌ای خاص ایراد گفته شد و پس از استقرار حکومت و برقراری نظام جدید در لیبی، قابل تغییر خواهد بود، بویژه اگر توجه داشته باشیم که روسیه و چین مخالف تغییر نظام قذافی در لیبی بوده و در ساقط کردن حکومت وی در این کشور هیچ کمکی نکردند و حتی متهم به حمایت از نیروهای قذافی با سلاح و مهمات در هنگامه نبردها شدند.

برخی دیگر معتقدند کشورهای عضو ناتو که بر خود لازم دیدند حکومت قذافی را ساقط کرده و پیامدهای مادی و سیاسی این اقدام را در سطح جهانی متحمل شدند، در برابر روسیه و چین دیگر کوتاه نخواهند آمد. از این رو گزینه‌های احتمالی زیادی پیش رو وجود دارد و از هم‌اکنون نمی‌توان نتایج را با قطعیت پیش‌بینی کرد.

برای تخمین زیان‌های روسیه در لیبی می‌توان گفت میزان زیان‌های وارده بر مسکو ـ آن طور که برخی کارشناسان و متخصصان پیش‌بینی کرده‌اند ـ به ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد، چرا که روسیه بازار پرسود سلاح در لیبی را از دست داد و به جای آن سلاح‌های کشورهای عضو ناتو جایگزین خواهد شد. همچنین پروژه‌های ساخت راه‌آهن که روسیه با نظام سرهنگ قذافی بر سر اجرای آن به توافق رسیده بود، به حالت تعلیق درآمده و توافق‌های نفتی و گازی نیز به چنین سرنوشتی دچار شده‌اند.

برای بیان جزئیات زیان‌های وارد شده بر اقتصاد روسیه می‌توان گفت در زمینه احداث راه‌آهن، در سال ۲۰۰۶ و در اثنای سفر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور سابق روسیه به لیبی، قراردادی به ارزش ۲/۲ میلیارد دلار منعقد شد. در این راستا، توافقنامه احداث خط راه‌آهن میان ۲ شهر سرت و بنغازی در نواری ساحلی که شهرهای زیادی را به یکدیگر وصل می‌کند و قابلیت این را دارد که در آینده به خطی بین‌المللی در شمال آفریقا تبدیل شود، ‌به امضای ۲ طرف روسی و لیبیایی رسید. این پروژه عظیم، متضمن ساخت ایستگاه‌های خطی و تاسیس ۴ ایستگاه قطار بزرگ و ۲۴ ایستگاه کوچک است و مقرر شد این پروژه بزرگ تا سال ۲۰۱۳ به طور کامل به اجرا درآید.

در زمینه نفت و گاز هم پروژه‌های بسیار زیادی در دست شرکت‌های روسیه همچون شرکت گاز پروم و تات نفت برای استخراج نفت لیبی در دریای مدیترانه با همکاری شرکت وینتر شل آلمان‌ قرار داشت که هم‌اکنون آینده آنها نامعلوم است.

کارشناسان زیان‌های شرکت روسی گازپروم را در صورت فسخ قرارداد با کشور لیبی ۳۵۰ میلیون دلار برآورد کرده‌اند و شرکت تات نفت روسیه که به صورت مشترک با شرکت ملی لیبی ناسیونال اویل همکاری می‌کند، در صورت فسخ قرارداد، حدود ۲۵۰ میلیون دلار ضرر خواهد کرد.

معروف است که شرکت گاز پروم روسیه به دنبال خرید سهم شرکت «انی» ایتالیا در استخراج نفت از منطقه «ایلیفان» لیبی به مقدار ۱۶۳ میلیون دلار بود، اما با سقوط قذافی سرنوشت این قرارداد اکنون مبهم است. همچنین قراردادهایی در زمینه صنعت و معدن که مجری آن شرکت «روسال» روسیه است، به امضای۲ طرف رسیده است. شرکت مذکور با طرف‌های لیبیایی در تاسیس کارخانه تولید آلومینیوم به میزان ۶۰۰ هزار تن در سال و ایجاد نیروگاه گازی برای تولید برق به مقدار ۱۵۰۰ مگاوات، به توافق رسیده بود.

با این حال، دولت روسیه با نوعی خوش‌بینی عقیده دارد وضعیت به این شکل پیش نخواهد رفت و مسکو انتظار ندارد شورای انتقالی لیبی تمامی توافقنامه‌های منعقد شده میان حکومت قذافی با دولت روسیه طی سالیان گذشته را لغو کند. بخصوص که نمایندگان جبهه مخالف با نظام قذافی در ژوئن امسال در بنغازی و در بحبوحه نبرد میان انقلابیون و نیروهای قذافی اعلام کردند تمامی توافقنامه‌های امضا شده میان روسیه و حکومت لیبی در تمامی زمینه‌های نفتی، همکاری نظامی و فناوری و احداث راه‌آهن، به قوت خود باقی خواهد ماند.

تردیدی نیست حکومت آینده لیبی برای وجهه خود و مخدوش نشدن آن تلاش می‌کند و نمی‌خواهد به سناریوی عراق دچار گردد. جامعه قبیله‌ای لیبی تفاوت بسیاری با جامعه عراق دارد. در عین حال پیش‌بینی نمی‌‌شود کشورهای عضو ناتو لیبی را تنها میان خود تقسیم کرده و از روی عمد دیگر کشورها از جمله روسیه را بی‌نصیب بگذارند.

در غیر این صورت، همکاری میان روسیه و چین از یک‌سو و کشورهای غربی عضو ناتو از سوی دیگر به پایان راه خواهد رسید. از سوی دیگر، لیبی پایان راه نیست و پیمان ناتو در بسیاری از موضوعات بین‌‌المللی و در مناطق فراوانی از جهان به روسیه نیاز پیدا می‌کند و نخواهد گذاشت لیبی فرصت‌های همکاری آتی با روسیه را از دست ناتو بگیرد.

منبع: روزنامه البیان