خشونت های خانوادگی

امروزه خشونت های خانوادگی, یکی از مسائل مبتلابه جوامع, اعم از شهری و روستایی شده است ومردم نیز به طور عام در برخورد با این معضل, از مراکز ذی صلاح تنها طالب مجازات متهمان هستند در حالی که برخورد با این پدیده به نگرش عمیق تری نیاز دارد

امروزه خشونت‌های خانوادگی، یکی از مسائل مبتلابه جوامع، اعم از شهری و روستایی شده است ومردم نیز به طور عام در برخورد با این معضل، از مراکز ذی صلاح تنها طالب مجازات متهمان هستند. در حالی که برخورد با این پدیده به نگرش عمیق تری نیاز دارد.

این مسأله زمانی اهمیت پیدا می‌کند که دریابیم این پدیده با ابعاد مختلف خود می‌تواند محمل بروز عواقبی باشد که در نهایت بی‌ثباتی و تزلزل ارکان مختلف اجتماعی را سبب می‌شود. این که بسیاری از متهمان و مجرمان، خشونت‌های خانوادگی را عامل اصلی تکوین شخصیت خود و بروز اعمالشان معرفی می‌کنند، ریشه در این نکته دارد.

با توجه به گستردگی بحث خشونت‌های خانوادگی، در این نوشتار به یکی از شایع‌ترین انواع آن یعنی بحث کودک آزاری می‌پردازیم.

کودکان به دلیل ویژگی‌های خاصی که از نظر سنی دارند، بسیار آسیب پذیر تر از سایر افراد جامعه هستند.

این آسیب پذیری ممکن است دلایل مختلفی چون صغر سن، عیوب مادر زادی، بیماری‌های ویژه، پایین بودن قدرت تفکر، ناتوانی در تشخیص خوب و بد، مطابقت نداشتن با محیط و ... داشته باشد.

از این رو برای پیشگیری از این آسیب‌پذیری، والدین، سرپرستان و سایر اولیایی که مسئولیت کودکان رابه عهده دارند، باید آشنایی کافی و علمی از موارد ذکر شده، بیماری‌ها، عقب ماندگی‌ها، ضعف‌ها و عوامل خطر ساز داشته باشند تا آنها را مورد حمایت و مراقبت خود قرار دهند؛ اما متأسفانه گاه بزرگسالان و متولیان امر به لحاظ نداشتن اطلاعات کافی و درست از عوامل مذکور یا به دلایل دیگر به جای حمایت و مراقبت از کودکان، آنان را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهند که این امر درآینده به یک معضل بزرگ اجتماعی تبدیل خواهد شد.

کودک آزاری، آن دسته از رفتارهایی را شامل می‌شود که از سوی سایر افراد، بویژه بزرگسالان در برخورد با کودکان انجام می‌شود و به اشکال مختلف به سلامت جسمی و روانی آنها آسیب وارد می‌کند.

● دلایل کودک آزاری

۱) نا آگاهی والدین؛ گاه والدین یا افراد دیگر که به کودکان آزار می‌رسانند، نمی‌دانند که رفتار آنها، کودک آزاری است. مانند کسانی که کودک را مورد تنبیه بدنی قرار می‌دهند، آنها را تحقیر و توهین می‌کنند به نیازهای اساسی آنها بی توجه هستند و این رفتارها را عادی و معمولی می‌دانند.

۲) مشکلات اقتصادی؛ فقر سبب می‌شود کودکان از دسترسی به نیازهای اساسی خود مانند آموزش، بهداشت، تغذیه، و... محروم شوند یا والدین به دلیل فشارهای مالی با رفتارهایی چون پرخاشگری، خشونت، بی توجهی و .. کودکان را مورد آزار قرار دهند.

۳) اعتیاد؛ اعتیاد به دلیل خصوصیاتی که در افراد ایجاد می‌کند، مانند پرخاشگری، بی مسئولیتی، کاهش عاطفه و ... سبب می‌شود کودکان مورد آزار، بویژه مورد سوء استفاده قرار گیرند.

۴) بیماری‌های روانی؛ در صورتی که والدین به بیماری‌های روانی مبتلا شوند، با رفتارهایی مانند تند خویی، خشونت، ناسازگاری ، بی توجهی و... که ناشی از بیماری‌های روانی آنهاست، سبب آزار کودکان می‌شوند.

۵) مشکلات خانوادگی؛ مشاجرات شدید و طولانی والدین، جمعیت زیاد خانواده، شیوه‌های تربیتی نامناسب، در برخی موارد وجود ناپدری و نامادری و... سبب می‌شود کودکان مورد آزار قرار گیرند تا حدی که مشکلات خانوادگی یکی از دلایل کودک آزاری محسوب می‌شود.

۶) مشکلات کودکان؛ کودکانی که به طور نسبی مشکلات پایدار و شدیدی دارند، بیش از سایر کودکان مورد آزار قرار می‌گیرند.

مانند کودکانی که دچار بیماری‌های جسمی مزمن و طولانی مدت یا مشکلات رفتاری از قبیل پرخاشگری، بی‌قراری، بیش فعالی، اضطراب، شب ادرای و ... هستند، به دلیل مشکلاتی که برای بزرگسالان ایجاد می‌کنند ونیز به سبب ناآگاهی والدین از این مشکلات، اغلب مورد آزار جسمی وروانی قرار می‌گیرند.

۷) مشکلات مدرسه؛ مشکلاتی که در مدرسه برای دانش آموزان ایجاد می‌شود، مانند انتظار بیش از حد، ندیدن تفاوت‌ها، اضطراب، ترس ناشی از رقابت‌های شدید، تبعیض، تنبیه بدنی، تحقیر، توهین و ... سبب آزارهای جسمی و روانی کودکان می‌شود.

● انواع کودک آزاری

۱) کودک آزاری جسمی؛ یعنی رفتارهایی که به جسم کودک صدمه می‌زند. به عبارت دیگر، به حالت بالینی کودکان معمولا زیر ۳ سال گفته می‌شود که یک بار یا به کرات مورد ضرب و شتم و آزار و شکنجه عمدی افراد بالغی که مسئولیت آنها رابه عهده دارند مانند پدر و مادر، قیم یا والدین رضاعی قرار گیرند.

مانند کتک زدن، سوزاندن، مجروح کردن، شکستن، کبود کردن و ...

۲) کودک آزاری روانی؛ شامل رفتارهایی است که به سلامت روانی کودک آسیب می‌رساند.

مانند توهین کردن، تبعیض قائل شدن، تحقیر کردن، ترساندن و...

۳) بی‌توجهی و غفلت؛ یعنی توجه نکردن به نیازهای اساسی کودکان مانند خوراک و پوشاک، بهداشت، مراقبت و سرپناه، محبت و عاطفه، آموزش و ... در حدی که به سلامت جسمی و روانی آنان آسیب رساند.

● تبعات کودک آزاری

کودکی، دوران رشد و شکل گیری شخصیت است. انواع کودک آزاری در این سال‌های حساس و مهم، به رشد و سلامت آنان آسیب‌های جدی وارد می‌کند. کودکان آزار دیده در تمام جنبه‌های رشد مانند رشد جسمی، ذهنی، روانی و اجتماعی بامشکلات و نارسایی های فراوانی رو به رو خواهند شد.. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که بسیاری از کودکانی که در دوران کودکی مورد آزار و بدرفتاری قرار گرفته‌اند، در بزرگسالی، خود به آزار و اذیت کودکان پرداخته‌اند. نمونه و مصداق بارز آن ماجرای پاکدشت و محمد بیجه است که این بزرگ‌ترین زیان کودک آزاری است که سبب تداوم آن می‌شود.

● پیشگیری از کودک آزاری

کودک آزاری هر چند مانند هر پدیده و بزه اجتماعی خاص جوامع بشری و زندگی جمعی است و هرگز نمی توان آن را ریشه کن کرد؛ اما اعمال راهکارهای پیشگیرانه تأثیر بسزایی در کاهش آن خواهد داشت. راهکارهای پیشگیرانه را برحسب ضرورت، در درون و برون خانواده‌ها می‌توان به کار گرفت.. آموزش خانواده‌ها در این زمینه از نقش بسزایی برخوردار است.

برخی پدران و مادران با تصور این که روش تنبیهی که علیه کودکان خود در پیش می‌گیرند، تنها روش تربیتی مؤثر است، گاه ناخواسته آسیب‌های جبران ناپذیری را متوجه فرزندان خود می‌سازند. از این رو آموزش در این زمینه به خانواده‌ها، بخصوص والدین بسیار جوان یا مسن می‌تواند مؤثر باشد. مصونیت عاطفی کودکان در خانواده نیز می‌تواند بسیاری از رفتارهای احتمالی خشونت بار علیه کودکان را، هم از سوی خویشاوندان و هم از سوی اجتماع خنثی کند.

همچنین بسیاری از والدین باید بیاموزند که برای جلوگیری از سوءاستفاده افراد سودجو و منحرف از کودکان و اعمال هرگونه خشونت علیه آنان در اجتماع، باید آگاهی‌های مفیدی را در اختیار کودکان خود بگذارند و با روشنگری‌های بموقع، آنان را نسبت به تهدیدها و خطراتی که در کمینشان هستند، مطلع و بیدار کنند.

از سویی، وجود پشتوانه‌های مؤثر قانونی و تنبیه کودک آزاران از سوی نهادهای قضایی و انتظامی، ضرورتی است که مبارزه علیه این پدیده شوم بشدت به آن نیازمند است. پیشگیری همیشه بهتر، آسان‌تر وسریع‌تر از درمان است.

برای پیشگیری از کودک آزاری می‌توانیم از راهکارهای زیر استفاده کنیم:

۱) دقت در ازدواج و تشکیل خانواده، خودداری از ازدواج‌های تحمیلی، ناشناخته، شتابزده و ازدواج در سنین پایین.

۲) توجه به تنظیم خانواده و تعداد مناسب فرزندان.

۳) افزایش آگاهی در زمینه پرورش فرزندان و شیوه های مناسب رفتار با آنان. ۴) پذیرش مسئولیت ها و انجام وظایف خود به عنوان پدر، مادر، معلم، سرپرست و ... نسبت به کودکان.

۵) آشنایی با حقوق و نیازهای اساسی کودکان.

۶) توجه به سلامت جسمی و روانی خود و کاهش فشارهای عصبی و مشکلات رفتاری که سبب کودک آزاری مشود. تقویت روحیه کمک گرفتن هنگام برخورد با مشکلات و آشنایی با مراکز حمایتی، مشاوره و امداد در مورد کودکان و خانواده‌ها.