حامی کم حرف

در حاشیه انتصاب حسینی بوشهری به امام جماعت قم

انتصاب یکی از روحانیون جوان برای امام جماعت قم اگرچه برای تریبون مذهبی این شهر اتفاق تازه یی محسوب می شود اما برای خود حجت الاسلام سیدهاشم حسینی بوشهری چندان ناآشنا نیست، چرا که او نه تنها ناچار شد در ۱۲ ، ۱۳سالگی به کودکان «بردخون» کتاب های کلاس اول را تدریس کند بلکه جوان ترین رئیس حوزه علمیه قم نیز محسوب می شود که از یک ماه گذشته جوان ترین امامت جمعه قم را نیز در کارنامه خود ثبت کرد؛ روحانی که به گفته خود در انتخاب راه طلبگی چندان مخیر نبود و بین علاقه شخصی خود که «تحصیلات جدید» بود با تمایل پدر روحانی اش که «تحصیل حوزوی» بود تمایل پدر را انتخاب کرد.

رویه یی که گویا در آینده تحصیلی نیز برای او تکرار شد؛ طلبه یی که در خلال اظهاراتش رگه هایی از دگراندیشی حوزوی دیده می شود اما در کلام به شیوه روحانیون راست سنتی وفادار است چراکه هرچه باشد او نه تنها دوست دوران تبعید آیت الله محمد یزدی و آیت الله مدنی در بوشهر بود بلکه در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم هم معاون یزدی است. البته در این اثنی برخی از سخنرانی ها و اظهارات او جنجال برانگیز شد؛ سخنرانی های روحانی که چندان علاقه یی به مصاحبه ندارد. یکی از جنجال برانگیزترین سخنرانی های او به سخنرانی در دانشگاه تهران بازمی گردد که وی در آن نظریات خود را درباره مشروعیت اظهار کرد؛ نظریه یی که در نظریات آیت الله مرتضی مطهری استاد او ریشه دارد. به اعتقاد بوشهری حکومت مشروعیت خود را از مردم در کنار خداوند می گرفت و طرح این موضوع از سوی وی که یکی از نخستین روحانیون مدافع این نظریه محسوب می شد، سر و صداهای زیادی را بر پا کرد اما او همچنان در لفافه به قرائت شهید مطهری وفادار ماند؛ شهیدی که وی هرگاه می خواهد از او یاد کند از عنوان «استاد» استفاده می کند و هرگاه سخن را به او می رساند فصل مشبعی درباره وی سخن می گوید.

حسینی بوشهری البته یک بار دیگر انتقاد طیف خاستگاهش را برانگیخت. آن هنگام که کتاب «حلقات» محمدباقر صدر را جایگزین کتاب «رسائل» و «الکفایه» کرد. اما از این دو موضوع که بگذریم آیت الله کمتر علاقه یی به جنجال داشته و تلاش دارد به رغم تمایل قلبی اش به برخی قرائت ها و برداشت ها هیچ گاه خشم طیف سنتی را که در دامان آنها پرورش یافته برنیانگیزد اما این باعث نشد پیش از انتخابات، شورای نگهبان را مخاطب قرار ندهد؛ «نباید کاری کرد که مردم از حضور در انتخابات دلسرد شوند.

من متواضعانه خدمت شورای نگهبان عرض می کنم که فضایی را در جامعه ایجاد نکنند که مردم از حضور در انتخابات دلسرد شوند.» اما اظهارنظرها ورای این ایراد نشد تا مدیر سابق حوزه علمیه قم و خطیب جدید همچنان وفادارانه به شیوه محافظه کاران سنتی گام بردارد. محافظه کاری امام جمعه جدید قم باعث شده است که نتوان به سادگی درباره دیدگاه های سیاسی وی حرف زد اما بی شک وی از راست های سنتی به شمار می آید و این امر به عضویت وی در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بازمی گردد و شاید از این رو است که کمتر کسی به خاطر دارد وی درباره مسائل سیاسی موضع گیری شفافی کرده باشد و از همین منظر است که بر سیاست زده نشدن حوزه علمیه قم تاکید خاصی دارد. نخستین خطبه او در نماز جمعه قم نیز در این راستا بود و وی تلاش کرد از باب نقد به مسائل کلی وارد شود و با پرداخت به کلیات از ریز شدن در جزییات طفره برود؛ رویه یی که از بوشهر تاکنون حفظ شد و او توانست از این رهگذر در جریان های راست و چپ بوشهر از خود چهره حکمی مقبول را تصویر کند. اگرچه بوشهری از اظهارنظرهای سیاسی ابا دارد اما می توان ردپای نظرات او درباره مسائل جاری را در رفتار و عملکرد یا همین سکوتش پی گرفت. وی با عملکرد خود در حوزه علمیه قم در زمان ریاست جمهوری سیدمحمد خاتمی خود را به عنوان یکی از روحانیون منتقد دولت اصلاحات یا حداقل روحانی حامی منتقدان دولت نمایاند.

سریال ماجرای کفن پوشان قم که بارها دولت اصلاحات را درگیر کرد و سکوت نسبی حسینی بوشهری به عنوان روحانی که آن روزها ریاست حوزه علمیه قم را برعهده داشت تنها یک پالس را ارسال می کرد که وی اگرچه زبان تند و تیزی در انتقاد ندارد اما سکوت خود را به مثابه تاییدی توشه راه تندروان علیه دولت ساخته است. اما با اتمام دولت خاتمی، حسینی بوشهری باز هم ناچار به انتخاب شد تا در یک دسته روحانیون حامی یا منتقد دولت قرار بگیرد که وی گزینه دوم را انتخاب کرد و مانند دبیرکل خود در جامعه مدرسین دفاع از دولت را در پیش گرفت و در این اثنی تنها گاهی چشم و ابرویی به دولت می آمد که آن را هم بسیار محتاطانه انجام می داد.

اما به هر حال اگرچه وی از هرگونه اظهارنظر صریح ابا دارد و این باعث می شود که هرگونه حکم صادر کردن درباره موضع او مقابل دولت قرص و محکم نباشد اما ریاست وی بر حوزه علمیه قم در دولت احمدی نژاد و انتصاب او به امامت جمعه قم باعث می شود حداقل روی این نکته به یقین تاکید کند که وی چندان منتقد دولت نیست. اما آشنایی هرچه بیشتر با امام جمعه یی که قرار است از این پس هر ماه یک بار تریبون سیاسی- مذهبی قم را در اختیار بگیرد خالی از لطف نیست. آن هم در شرایطی که پس از انتخابات اخیر این تریبون و امام جمعه هایش نگاه های محافل سیاسی و رسانه یی را به خود معطوف کرده است.

● به اجبار روحانی شد

«من به تحصیلات جدید علاقه مند بودم، اما پدرم بسیار بر طلبه شدنم اصرار داشت. مادرم به دلیل عاطفه مادری هم رای با من بود. پس از گذشت مدتی از طلبگی بنده، متوجه شدم که پدرم (خدا رحمتش کند) از برخی افرادی که احساس می کرد می توانند روی رای بنده تاثیر بگذارند، خواسته بود مرا به طلبگی علاقه مند کنند.»

او تحصیلات خود را در مدرسه علمیه بوشهر آغاز کرد و پس از طی بخشی از دروس مقدمات به حوزه علمیه قم روی آورد.

در قم درس های باقیمانده از دوره مقدمات را فرا گرفت و سپس دوره سطح را آموخت و به درس خارج راه یافت و در این اثنی در کلاس های اخلاق شرکت می کرد. وی همگام با تحصیل به تدریس آنچه آموخته بود نیز می پرداخت .

حسینی بوشهری در حوزه علمیه بوشهر و قم به محضر عالمان و استادان بسیاری شرفیاب شد و پس از فرا گرفتن جامع المقدمات کتاب سیوطی و نیز کتب مغنی و معانی و بیان، شرح لمعه را به صورت خصوصی در محضر استادان آن زمان فرا گرفت . در دوره سطح نیز بخش عمده یی از رسائل و مکاسب را نزد مرحوم آیت الله ستوده آموخت . حسینی بوشهری بخش هایی از رسائل ، کفایه و قوانین را از محضر آیت الله میرزامحسن دوزدوزانی بهره برد. او بسیاری از مباحث کفایه را نیز از درس مرحوم آیت الله پایانی استفاده کرد. با اتمام دوره سطح به درس خارج فقه مرحوم آیت الله العظمی گلپایگانی ، آیت الله فاضل لنکرانی و آیت الله تبریزی رفت .

در زمینه اصول نیز مدتی از محضر مرحوم آیت الله میرزاهاشم آملی بهره برد. سپس یک دوره کامل اصول را خدمت آیت الله مکارم شیرازی و بخش های بسیاری را نیز از محضر آیت الله وحید خراسانی فرا گرفت .

طی این سال ها در بخش حکمت و عرفان به درس آیت الله حسن زاده آملی و آیت الله انصاری شیرازی رفت و اسفار را نزد این عالمان وارسته آموخت .

حسینی بوشهری از نخستین سال های تحصیل به امر تدریس اهتمام ویژه یی داشت و به گونه یی مصمم بود هر درسی را که می آموزد، بیاموزاند. از این رو با شروع سیوطی ، به تدریس اشتغال داشت که این مساله هم اکنون نیز ادامه دارد و بسیاری از نوارهای تدریس او همواره مورد استفاده طلاب حوزه علمیه قم قرار گرفته است .

وی بارها دروس مقدمات ، شرح لمعه ، رسائل ، مکاسب ، کفایه و بخش هایی از عروه الوثقی را تدریس کرد. در فن خطابه نیز پس از نگارش جزوه یی در این زمینه سالیانی چند به تدریس برای علاقه مندان به آشنایی با فن سخنوری اشتغال داشت که طی این سال ها شاگردان بسیاری را تربیت کرده است. یکی از پسران وی نیز به درون حوزوی گرایش پیدا کرده است و ادامه دهنده راه پدر و پدربزرگش شده است.

● جوان ترین رئیس حوزه

وی با آنکه شاید علاقه زیادی به طلبگی نداشت و به اجبار و اصرار پدرش به حوزه رفت اما در طول زمان تحصیلاتش توانست به سرعت به جایگاه بالایی در حوزه علمیه برسد. شاید علت این امر را بتوان روابط عمومی بالای حسینی بوشهری دانست که به ترقی او در سن جوانی کمک شایانی کرده است.

اگر بخواهیم مسوولیت های امام جمعه جدید قم را تا به امروز در یک نگاه ارزیابی کنیم باید به مسوولیت های وی از مدیریت مدرسه علمیه حجتیه و آیت الله گلپایگانی قم اشاره کنیم. وی در عین حال در زمان مدیریت آیت الله استادی بر حوزه علمیه قم قائم مقام وی بود و با پایان گرفتن مدیریت آیت الله استادی بر حوزه علمیه قم، حسینی بوشهری مدیریت حوزه را بر عهده گرفت. عضویت همزمان در شورای عالی حوزه علمیه قم، ریاست مجمع نمایندگان طلاب حوزه علمیه و عضویت در هیات امنای جامعه الزهرا و جامعه المصطفی العالمیه از دیگر مسوولیت های حسینی بوشهری به حساب می آید. بوشهری نماینده بوشهر در مجلس خبرگان رهبری نیز هست و از اعضای بلندپایه جامعه مدرسین محسوب می شود و هم اکنون نایب رئیسی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را عهده دار است. بوشهری خود درباره سابقه مدیریتی اش در حوزه علمیه چنین می گوید؛ «پس از انقلاب یک سال مدیر مدرسه آقای گلپایگانی شدم که پس از آن تا سال ۷۴ در مدرسه حجتیه مشغول بودم که در این مدرسه به امور طلاب غیرایرانی می پرداختم. در این مدرسه گاهی معاون آموزشی بودم، گاهی عضو هیات مدیره، گاهی رئیس هیات مدیره و... مراحل مختلفی را گذراندم.

پیش از مدیریت حوزه علمیه، بنده قائم مقام مدیر حوزه (آقای استادی) بودم. بنده به اعتبار سوابقی که در اداره مدارس داشتم، چهره ام در میان حوزویان، بزرگان و استادانی همچون آیت الله راستی کاشانی چهره یی قابل قبول بود؛ طلبه جوانی که هم کارهای مدیریتی انجام داده و هم در درس و بحث پیشرفت هایی داشته است.» وی رابطه یی نزدیک با محمد یزدی رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه داشته و دارد. شاید بتوان ریشه این آشنایی را از زمان تبعید یزدی به بوشهر دانست. پس از آن با مراجعه وی به قم نیز از شاگردان خصوصی درس اخلاق یزدی شد. همین آشنایی برای ورودش به جامعه مدرسین کافی بود. در عین حال بوشهری رابطه یی نزدیک با مقام معظم رهبری داشته و دارد.

خود ریشه این آشنایی را از زمان ریاست جمهوری آیت الله خامنه یی می داند و داستان اولین دیدار با مقام معظم رهبری را این گونه روایت می کند؛ «در آن زمان که من در اداره طلاب غیرایرانی در مدرسه حجتیه بودم و ایشان رئیس جمهور بودند، گاهی اعضای شورای سرپرستی غمرکز جهانی اهل بیت سابق و جامعه المصطفی العالمیهف همچون حضرات آیات امینی و مرحوم مشکینی به دیدار ایشان می رفتند و بنده هم همراه آنان بودم. رابطه بیشتر در زمان مدیریت بنده در حوزه علمیه بود.» بی شک نقش بوشهری در تغییر بعضی از کتب حوزوی را نمی توان در نزدیکی این رابطه نادیده گرفت. بسیاری از علما و مراجع هنوز با تغییر کتب درسی حوزه موافقت نکرده بودند که بوشهری دست به تغییر چند کتاب زد. این عمل از پیشنهادات مقام معظم رهبری در بسیاری از سخنرانی ها بود.

به هر روی او حالا امام جمعه قم است؛ استانی که امامان جمعه اش با انتقاد، چند ماه نه چندان خوشایندی را برای دولت احمدی نژاد پس از انتخابات رقم زده اند اما به نظر می رسد دولتی ها از این پس می توانند حداقل یک هفته در ماه از نقد های بی امان در امان باشند.

امین علم الهدی