بررسی مناطق مغزی درگیر در ولع مصرف معتادان تزریقی هرویین به وسیله تصویربرداری مغزی عملکردی

نظر به اهمیت تجربه ولع مصرف در تداوم اعتیاد به مواد, این پژوهش با هدف بررسی تعیین تفاوت های فعالیت مغزی دو گروه معتادان به هرویین تزریقی پاسخ دهنده به نشانه های تصویری ایجادکننده ولع مصرف و گروهی که به این نشانه ها پاسخ نمی دهند, انجام شده است

● روش

در یک بررسی مورد- شاهدی، ۲۶ آزمودنی مرد معتاد به هرویین تزریقی، از میان معتادان در حال مصرف غیردرمان‌جوی تهرانی انتخاب شدند و پس از انجام یک مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و تطبیق با معیارهای DSM-IV برای شرکت در این بررسی فراخوانده شدند. از هر آزمودنی پرسش‌نامه ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، شاخص شدت اعتیاد و فرم علایم محرومیت پیش از آغاز تصویربرداری، گرفته شد. هر یک از آزمودنی‌ها به‌کمک آزمون تصویری تحریک ولع مصرف، و بهره‌گیری از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی عملکردی یا fMRI مورد تصویربرداری عملکردی قرار گرفتند. گزارش فردی ولع مصرف آزمودنی‌ها، پس از پایان جلسه تصویربرداری، توسط یک شاخص آنالوگ بینایی ( VAS) سنجیده شد. هم‌چنین ۱۵ نفر آزمودنی سالم بدون سابقه سوءمصرف مواد به‌عنوان گروه کنترل مورد تصویربرداری عملکردی مغزی قرار گرفتند. تحلیل سیگنال تغییرات سطح اکسیژن‌رسانی مغزی (BOLD) به‌دست‌آمده در طی تصویربرداری عملکردی مغزی، توسط نرم افزار FSLTM انجام شد.

● یافته‌ها

بین فعالیت شکنج‌های مغزی آزمودنی‌های پاسخ‌گو و غیرپاسخ‌گو تفاوت معنی‌داری دیده شد (۰۱/۰p<). آزمودنی‌های پاسخ‌گو (ولع مصرف بالاتر از ۷۰ در VAS) فعالیت قشر مغز در این مناطق را نشان دادند: شکنج سینگولیت قدامی‌چپ، شکنج رکتوس قدامی‌چپ، شکنج میداربیتال فرونتال قدامی‌چپ (مناطق ۲۴، ۱۱ و ۲۵ برودمن)، هسته اکومبنس چپ (منطقه ۳۴ برودمن)، و شکنج سوپریور فرونتال قدامی‌چپ، شکنج سوپریور مدیال فرونتال قدامی‌راست، میدل فرونتال قدامی‌راست (مناطق ۱۰،۸و۹ برودمن). آزمودنی‌های غیرپاسخ‌گو (ولع مصرف پایین‌تر از ۳۰ در VAS) هیچ تفاوت معنی‌داری در فعالیت مغزی با گروه بهنجار نداشتند. آنالیز FEAT نشان داد نمره وضعیت مصرف مواد در شاخص شدت اعتیاد (ASI)، با فعالیت مغزی در گروه پاسخ‌گو ارتباط معنی‌دار دارد (۰۱/۰p<).

● نتیجه‌‌گیری

افرادی که به نشانه‌های مربوط به مصرف با ولع مصرف پاسخ نمی‌دهند،‌ همانند گروه بهنجار، فعالیتی در مناطق مربوط در fMRI نشان نمی‌دهند. در فرآیند القاء ولع مصرف هرویین، که توسط نشانه‌های مربوطه در افراد مصرف‌کننده ایجاد می‌شود، همان مناطق مغزی دخالت دارند که در فرآیند پاداش/تنبیه درگیر می‌باشند. سیستم لیمبیک/ پارالیمبیک و لذت/ بازداری در القاء ولع مصرف هرویین شرکت دارند. نتایج این بررسی در طراحی روش‌های مداخله‌ای در کنترل ولع مصرف اهمیت بالایی خواهد داشت.

واژه‌های کلیدی: ولع مصرف مواد؛ معتادان تزریقی هرویین؛ تصویربرداری مغزی عملکردی

عنوان	فایل
بررسی مناطق مغزی درگیر در ولع مصرف معتادان تزریقی هرویین به‌وسیله تصویربرداری مغزی عملکردی	application/pdf Article-Vol14-Num3-ID306.pdf 575 KB	دانلود

نویسندگان: دکتر حامد اختیاری، دکتر آرین بهزادی، حبیب گنجگاهی، دکتر آذرخش مکری، هانیه عدالتی، مرتضی بختیاری، نغمه ربیعی، دکتر محمدعلی عقابیان *

دکترای فیزیک پزشکی، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی تهران.