تغذیه مبتنی بر تشخیص

بررسی تاثیر غذاهای گوناگون بر بدن خویش

۱ یکی از مهم‌ترین و حساس‏ترین توصیه‌های اجرایی و آینده‏نگر کارشناسان تغذیه به مادران در هنگام شروع تغذیه تکمیلی نوزاد که در قسمت‌های پیشین این ستون هم ذیل مبحث چگونگی آغاز تغذیه، اشاره‏ای مختصر به آن داشتیم، تاکید بر افزودن جدا از هم و یک به یک مواد غذایی جدید به برنامه غذایی کودک نوپا با فاصله زمانی سه الی هفت روز نسبت به یکدیگر و تقید در پیروی از یک برنامه زمانی خاص در این رابطه است. عمده‏ترین دلیل پیشنهاد این روش به مادران عزیز، علاوه بر آماده کردن دستگاه گوارش و سیستم هضم و جذب طفل برای روبه‏رو شدن با ترکیبات غذایی گوناگون، کمک به فراهم کردن شرایط مناسب برای پایش بهتر و مشاهده دقیق‌تر هرگونه عکس‏العمل احتمالی بدن کودک در مقابل ورود مواد غذایی جدید به آن است؛ مبحثی که امروزه تحت عنوان آلرژی‏های غذایی بخش مهمی از دانش تغذیه و علوم پزشکی را به خود اختصاص داده و با توجه به تاثیرات نامطلوبی که می‌تواند از خود بر جای بگذارد، بهتر این است که برای مقابله با آن، طبق همین روش اشاره‏شده، از دوران کودکی نسبت به شناخت مواد آلرژی‌زای خاص برای هر فرد و خودداری از مصرف آنها اقدام کرد.

البته امتحان دوباره مواد غذایی که استفاده از آنها باعث ایجاد علامت‏هایی همچون بثورات پوستی و کهیر، مشکلات تنفسی و آبریزش بینی یا مسایل گوارشی مانند نفخ زیاد یا اسهال شده‏اند، در فاصله شش ماه یا یک سال بعد از بار اول نیز امکان‏پذیر است. چه بسا که در نوبت اول مسایل دیگری نیز در قضیه دخیل بوده‏اند که ایجاد علایم فوق ربطی به مصرف آن ماده غذایی خاص نداشته و از سویی دیگر ممکن است آن ماده غذایی خاص (با توجه به نوع ترکیباتش) از اهمیت ویژه‏ای در منوی غذایی انسان برخوردار باشد که امتحان دوباره آن را توجیه می‌کند. آلرژی‏زا بودن برخی از مواد غذایی با توجه به ترکیب خاصی که دارند در افراد بیشتری قابل‏ مشاهده است.

به نحوی که طبق اطلاعات موجود در صفحه ۱۳۷ کتاب «تغذیه و مراقبت مبتنی بر تشخیص»، حدود ۹۰ درصد آلرژی‏های غذایی در دنیا مربوط به هشت ماده غذایی است که عبارتند از تخم‏مرغ، شیر، بادام‏زمینی، سویا، ماهی، گندم، صدف و برخی از مغزها و دانه‌های روغنی که بعضی افراد به دلیل عدم توانایی مادرزادی در ساخت آنزیم‏های مرتبط با هضم و جذب کامل مواد موجود در این مواد غذایی (که عمدتا ترکیبات پروتئینی هستند) با واکنش خفیف یا شدید سیستم ایمنی بدن خود نسبت به ورود آنها مواجه می‌شوند و علایم ذکرشده هویدا می‌شود. این معضل ممکن است در مورد سایر مواد غذایی مانند گوجه‏فرنگی، توت‏فرنگی، بادمجان و... نیز وجود داشته باشد که راه اصلی تشخیص و جلوگیری از آلرژی مربوطه، استفاده به موقع از همین روش آزمون و خطاست.

۲ در مورد آلرژی‏های غذایی و چگونگی مواجهه با آنها، در جای خود و زمانی که وارد مبحث «تغذیه و درمان بیماری‏ها» شویم، بیشتر صحبت خواهیم کرد. اما هدف از ذکر این مساله در اینجا، ارایه مثالی است جهت تسهیل فهم تعمیم استفاده از راهکار مورد اشاره، به تمام دوران‏های مختلف سنی زندگی. به عبارت بهتر می‌خواهیم روش شناسایی مواد غذایی آلرژی‏زا را که در دوران کودکی مورد استفاده قرار می‏گیرد، همراه با کمی تغییر در دیدگاه و شیوه اجرا به منظور شناخت مواد غذایی همسو با نیاز و شرایط اختصاصی هر فرد به‏طور مجزا به کار بریم.

اگر به خاطر داشته باشید هفته گذشته از متد کارآزمایی بالینی سخن گفتیم و دیدیم که برای آزمودن کارایی هر دارو و آگاهی از عوارض احتمالی آن، گروهی از افراد را در آخرین مرحله تست آن دارو مورد آزمایش قرار داده و با تجویز دارو در مقادیر محاسبه‏شده تحت درمان قرار می‌دهند. گروهی هم در شرایط یکسان با تجویز دارونما به عنوان گروه شاهد مد نظر قرار می‏گیرند که نتایج به‌دست‌آمده در مقایسه وضعیت این دو گروه از استحکام بیشتری برخوردار باشد. حال ما می‌خواهیم همین روش را برای رسیدن به هدف ذکرشده مورد استفاده قرار دهیم. به این طریق می‌توان روش یادشده را هم نوعی کارآزمایی بالینی مواد غذایی مختلف روی خودمان بدانیم که صد البته عوارض احتمالی آن در حد استفاده از داروهای شیمیایی نخواهد بود و خواهیم دید که گروه شاهد هم خودمان هستیم.

۳ اگرکمی با دقت بیشتر به موضوع نگاه کنیم، می‏بینیم که هر شخص در طول زندگی خود به صورت خودکار در حال استفاده از این روش است و حتی‏الامکان سعی می‌کند از مصرف مواد غذایی که قبلا با آنها مشکل داشته، خودداری کند، اما قصد ما این است که این مساله به شکلی قابل اتکاتر و کم‏خطاتر انجام شود. در قسمت‌های قبل مشخصات دارنده مزاج بلغمی (سرد و تر) را از دیدگاه طب سنتی بیان کردیم و گفتیم یکی از راه‌های تشخیص خصیصه‌های فردی برای کمک به تصمیم‏گیری بهتر و مناسب‏تر در انتخاب غذای همسو با نیازهای هر فرد بر اساس توصیه‌های هرم غذایی، مطابقت علایم شناخته‏شده مزاج‏های مورد استفاده در طب قدیم با وضعیت خویش و استفاده از غذاهایی است که برای آن مزاج مناسب‏تر است. اکنون با این متد می‌توانیم تاثیر مثبت یا منفی یک غذا، یک میوه یا هر خوراکی دیگری را بر خود بسنجیم و از این طریق حتی نوع مزاج خود را هم بهتر و دقیق‌تر بشناسیم.

حمید خواجه‌پور