معرفی خصوصیات گیاه شناسی تعدای از گیاهان داروئی

گشنیز گیاه بومی جنوب اروپا و مناطق مدیترانه است در بیشتر نقاط ایران نیز می روید از زمانهای قدیم وجود داشته و حتی مورد مصرف مصری ها بوده است

● گشنیز Coriander

▪ نام علمی Coriangrum sativum

گشنیز گیاه بومی جنوب اروپا و مناطق مدیترانه است . در بیشتر نقاط ایران نیز می روید . از زمانهای قدیم وجود داشته و حتی مورد مصرف مصری ها بوده است .

بقراط این گیاه را می شناخته و برای درمان بیماریهای مختلف از آن استفاده می كرده است . در قرون وسطی ضعف جنسی را با گشنیز درمان می كردند .

گشنیز گیاهی است علفی و یكساله ، برنگ سبز كه ارتفاع آن تا ۸۰ سانتیمتر نیز می رسد . برگهای آن به دو شكل ظاهر می شود آنهائی كه در قاعده ساقه وجود دارد بشكل دندانه دار و دیگری در طول ساقه كه باریك و نخی شكل می باشند .

قسمت مورد استفاده گیاه ،‌ساقه و برگ و میوه آن است . میوه گشنیز گرد و برنگ زرد می باشد . بوی تازه آن مطبوع نبوده و تقریبا بد بو است ولی بر اثر خشك شدن این بو از بین رفته و خوشبو می شود . حتی نام لاتین گشنیز از لغت یونانی Korio مشتق شده كه به معنی بد بو است .

● گزنه Nettle

▪ نام علمی Urtica dioica

گزنه گیاهی است كه از دوران ماقبل تاریخ نیز وجود داشته و مردم آن زمان از آن برای تغذیه استفاده می كردند و از خواص درمانی آن اطلاع داشته اند . جالینوس حكیم كه در قرن دوم میلادی زندگی می كرده آنرا برای رفع سرمخوردگی و بیمایر دستگاه تنفسی بكار می برده است .گزنه گیاهی است علفی و چند ساله كه ساقه آن چهار گوش بوده و بطور قائم تا ارتفاع یك متر بالا می رو د.

این گیاه در خرابه ها ،‌باغها و نقاط مرطوب كه چهارپایان از آن عبور می كنند بحالت خودرو می روی ریشه این گیاه خزنده بوده و در ناحیه ای كه سبز می شود كم كم تمام منطقه را فرا می گیرد .ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی شكل پوشانده كه در صورت لمس كردن ساقه بدست می چسبد و پوست را می گزد كه تولید خارش و سوزش می كند و شاید بهمین دلیل آنرا گزنه نامیده اند .تخم آن نرم ، ریز و تیره رنگ و مانند تخم كتان است قسمت مورد استفاده این گیاه برگهای تازه ، ریشه ف شیره و دانه آن است .

● فلوس Cassia

▪ نام علمی ‍Cassia Fistula

فلوس درختی است به ارتفاع ۱۰-۱۵ متر كه به حالت خودرو در بشتر نقاط گرمسیر دنیا مانند آفریقا ، هند و جنوب می روید . فلوس در بعضی از نواحی ایران به نام خرنوب هندی و خیار شنبر نیز معروف است .

میوه فلوس یه طول ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر و به قطر ۳-۲ سانتیمتر است . اگر فلوس درقسمت طول آن شكافته شود تیغه های متعدد در آن دیده می شود كه فلوس را به خانه های متعدد گاهی تا ۱۰۰ خانه تقسیم می كند

در داخل این خانه ها مایع چسبنده تیره رنگی وجود دارد كه عسل خیار شنبر نامیده می شود . طعم این مایع كمی شیرین ولی نامطبوع است . برای استفاده از فلو غلاف آنرا كمی روی آتش گرم می كنند تا عسل خارج شود . معمولا این عسل با روغن بادام مخلوط شده و به عنوان مسهل استفاده می شود البته می توان مغز فلوس را با قند یا شكر مخلوط كرده و در درجه حرارت معتدلی پخت كه به آن فلوس پخته می گویند

● غان یا توس

▪ نام علمی: Betula pendula تیره: Brtulaceae

درختی است برگ ریزبه ارتفاع ۳۰ متر باپوست سفید ولكه های سیاه ،شاخه های آن اغلب معلق وزاویه دار است وشاخه های جوان دارای غده های فلس داررزینی خشن وكوچك است ولی كرك ندارد(دربعضی گونه های وابسته شاخه ها كركدار وبدون فلس است)برگهای آن كم وبیش مثلثی شكل متناوب،وزوایای قائده آن كمی گرد(اختلاف با گونه های وابسته) وبه طول۴-۷ سانتی متر با حاشیه ای دندانه ای مضاعف است.مزه برگ ان كمی تلخ وكمی خوشبواست.پوست تنه شفاف كه ابتدا به رنگ قرمز مایل به قهوه ای وپس از آن صورتی یا سفید می شود.روی تنه خط های افقی خاكستری رنگ دیده می شود.

غان به وفوردراروپای شمالی مركزی ودرمناطق كوهستانی اروپا یافت می شود.دربیشه ها وجنگل های انگلستان فراوان است.برگ های آن رادراوایل تابستان حداكثر۱-۲ ماه پس از باز شدن جمع آوری كرده درسایه درحرارتی كمتراز ۴۰ درجه سانتی گراد خشك می كنند.

● كنجد Sesame

▪ نام علمی Sesamus indicum

كنجد گیاهی است یكساله با ارتفاع حدود یك متر كه قسمت انتهایی ساقه آن پوشیده از كرك است . برگهای آن یبضی ، باریك و نوك تیز است . گلهای آن برنگ سفید و یا قرمز بطور تك تك در كناره برگ های قسمت انتهایی ساقه ظاهر می شود . میوه این گیاه بصورت كپسول و محتوی دانه های كوچك و مسطح و بیضوی است كه دانه كنجد نامیده می شود و قسمت مورد استفاده این گیاه است . وطن اصلی كنجد هندوستان است كه از آنجا به نقاط دیگر دنیا راه یافته است . در حال حاضر چین بزرگترین تولید كننده كنجد در دنیا می باشد . هندوستان و حبشه از نظر تولید بعد از چین قرار دارند . در ایران نیز مقدری كنجد تولید می شود كه بیشتر آن به مصرف تهیه روغن و حلوا دره می رسد .

● تخم كتان Flax seed

▪ نام علمی Linum usitatissimum

امروزه گیاه كتان در منطقه وسیعی از اروپا و آُیا می روید . ازاین گیاه استفاده های زیادی بعمل می آید . از الیاف آن برای یافتن پارچه استفاده می شود . پارچه كتان برای البسه مخصوصا در تابستان نوعی مناسب بشمار می رود .كتان گیاهی است كه از قدی الایام شناخته شده و بكار میرفته است . حتی پرورش آن در مصر در حدود پنج قرن قبل از میلاد مسیح معمول بوده است .

● كاهو Lettuce

▪ نام علمی lactuca sativa

كاهو یكی از قدیمیترین سبزیجات دنیا است منشاء آن در هندوستان وآسیای مركزی می باشد . كاهو طبق مداركی كه بدست آمده از شش قرن قبل از میلاد در ایران مصرف می شده است و یك قرن قبل از میلاد به روم راه یافته و غذای مهمی برای رومیان بوده است . كریستف كلمب تخم كاهو را به دنیای جدید برد بطوریكه از اوائل قرن پانزدهم میلادی كاهو در هائیتی و باهاما كشت می شده است . كاهو گیاهی است یكساله كه دارای برگهای پهن و دراز و سبز روش می باشد و با طعم كمی شیرین .

انواع مختلف كاهو كه در حال حاضر در آمریكا كشت می شود حدود ۱۶ نوع می باشد كه در تمام طول سال وجود دارد رویهمرفته دو دسته كاهو وجود دارد :

۱) كاهوی پرورشی و اهلی كه در سالاد استفاده می شود كه كاهوی گرد Head Lettuce و كاهوی ایرانی Romano Lettuce از انواع مهم آن است .

۲) كاهوی وحشی یا كاهوی خودرو

كاهوی ایرانی از نظر مواد غذایی از كاهوی گرد بهتر است . كاهوی گرد ارزش غذایی چندانی ندارد زیرا دارای مقدر زیادی الیاف است كه تولید گاز و نفخ در معده می كند

● قاصدك Dandelion

▪ نام علمی Taraxacum officinale

گل قاصدك كه بنام های هند بابری ، خبر آرو و كاسنی بری نیز معروف است گیاهی است علفی و دائمی كه ساقه آن بارتفاع ۴۰ سانتی متر می رسد .

این گیاه دارای رشه ای است برنگ قهو ه ای مایل به زرد كه پر از شیرابه سفید رنگی می باشد .

در انتهای ساقه گل آن قرار درد . برگهای گل قاصدك سبز رنگ و بریدگیهای مثلث شكل و نوك تیزردد و بر روی سطح زمین می باشد .

گل قاصدك در وسط چمن ، حاشیه شوره زار ، كنار جاده ها و اراضی بایر و بطور كلی در همه جا می روید و شاید دلیل آن این است كه طبیعت می خواهد به انسان بگوید كه درهر نقطه ای زندگی می كند احتیاح به این گیاه درید و هنگامیكه آنرا با وسائل مكانیكی و شیمیایی از بین می برید دوباره بعد از چندی سر از خاك بیرون می آورد .

● گل قاصدك در حدود ۱۵ نوع مختلف درد

زنبور عسل این گیاه را بسیار دوست درد و شهد زیادی از آن بدست می آرود . برگهای جوان گل قاصدك را معمولا به سالاد می خورند و چون خیلی تلخ است باید آنرا با ترشی یا آبلیمو مصرف كرد . از قسمت های مختلف گیاه مانند ریشه ، برگ وشیرابه آن در طب استفاده می شود

● فندق Hazelnut

▪ نام علمی Corylus avellan

فندق درختچه ای است به ارتفاع تقریبا دو متر كه در نواحی مساعد تا ارتفاع ۶متر نیز می رسد . درخت فندق بومی اروپا و آسیای صغیر است برگهای درخت فندق پهن و نوگ تیز با دو ریدف دندانه ، برنگ سبز و یا دمبرگی بطول تقریبا یك سانتیمتر می باشد فندق دارای دو نوع گل نر و ماده است كه بصورت سنبله آویخته در پائیز ظاهر می شود .فندق گرد ۲/۵-۱/۵ سانتیمتر است . دارای پوششی سبز رنگ بوده كه پس از خشك شدن تدریجا از آن جدا می گردد.

● صبرزرد Aloe

▪ نام علمی Aloe vera

صبر زرد یكی از گیاهانی است كه قبل از میلاد مورد مصرف مردم بوده است . كلئوپاترا ملكه مصر پوست خود را هر روزه با آن ماساژ می داد كه از شر آتاب مصر در امان باشد وحتی مصریان آنرا برای مومیائی مدرگان خود بكار می بردند . در كتاب مقدس ام این گیاه بكرات آمده است . صبر زرد فاقد ساقه بوده و لی برگهای آن دراز و تا ارتفاع ۳۰ سانتیمتر می رسد . گلهای این گیاه برنگ زرد می باشد كه در انتهای ساقه ای كه از وسط برگها خارج می شود می روید .

● عدس Lentil

▪ نام علمی Lens culinaris medic

عدس یكی از حبوبات است كه از قدیم الایام در اكثر نقاط دنیا كشت می شده است . گیه شناسان اعتقاد دارند كه عدس حتی قبل از تاریخ نیز وجود داشته است . عدس از نظر مقدر پروتئین بسیار غی است و دربین گیاهان فقط لوبیای سویا بیشتر از عدس پروتئین درد .عدس گیاهی است یكساله كه ارتفاع آن بیش از ۳۰ سانتیمتر نیست . برگهای آن دارای ۶ تا ۱۴ برگچه می باشد كه در انتهای آن پیچك قرار درد .

گلهای عدس رنگ سفید و دارای رگه هایی به رنگ بنفش است . میوه آن غلاف كوچكی است و معمولا در هر غلاف ۱ تا ۳ عدس وجود دارد .عدس دو نوع است :۱)عدس رسمی كه دانه آن گرد و سنبتا درشت است و رنگ آن سبز مایل به زرد است .۲)عدس ریز یا عدس قرمز كه دانه های آن ریز و به رنگ قرمز می باشد

● شاهدانه

▪ نام علمی:Cannabis sativa

▪ تیره: Cannabinaceae

پایه ماده این گیاه بومی ایران وغرب واسیا مركزی است.هم اكنون به طور وسیعی سرتاسر هند كشت می شود.وقتی این گیاه درمناطقگرم استوائی رشد كرده میزان رزین برداشتی از خاصیت تخدیری فوق العاده ای برخوردار است .این گیاه به دلیل ضعیف بودن نهال به برداشت قبل از رسیدن كامل نیاز دارد.بنابراین گیاه قدرت جوانه زنی زدن را خیلی سریع از دست می دهدودرنتیجه باید تنها درسن به خصوص بهره برداری وتهیه كرد.

شاهدانه گیاهی است بوته ای ،بلندوكمی چسبناك ومعطربرگها پنجه ای هر برگ شامل ۳ الی ۹ برگچه ودرهر گره دوبرگ(متقابل) گل ها تگ جنس وگیاه دو پایه است.شاهدانه ازقدیمی ترین گیاهان داروئی است كه انسانها ازهزاران سال پیش باخواص داروئی آن آشنا بوده اند واز خاصیت تخدیری (مخدری)آن درمراسم مذهبی برای ایجاد حالت خلصه (رفتن به عالم دیگر)استفاده می كردند.از این گیاه تحت عنوان بنگBang یا حشیش استفاده می كنند.

● شبدر قرمز Red Clover

▪ نام علمی Trifolium Pratenes

شبدر قرمز گیاهی است علفی و چند ساله كه در مناطق معتدله كره زمین می روید . در شرایط مساعد این گیاه هفت ساله است ولی در آب و هوای گرم فقط دو سال عمر می كند . ارتفاع شبدر قرمز بسیار كم است و بیشتر از ۱۵ سانتیمتر نمی شود . برگهای آن بیضی شكل و دراز و دارای سه برگچه است و بهمین علت در قرون وسطی مورد احترام مسیحیان بوده زیرا آنرا سمبل خداوند ، مسیح و روح المقدس می دانستند . این گیاه از نظر داشتن مواد مغذی برای علوفه حیوانات بكار می رود.

گردآورنده: مقیسه شرافتی

---