آنچه با بهترین دوستان, دوستان می کنند

مدت زمان زیادی از برگزاری نمایشگاه مطبوعات نمی گذرد برای بیان نکته اصلی این یادداشت بد نیست نیم نگاهی نیز به این رویداد بیندازیم

مدت زمان زیادی از برگزاری نمایشگاه مطبوعات نمی گذرد. برای بیان نکته اصلی این یادداشت بد نیست نیم نگاهی نیز به این رویداد بیندازیم. برگزاری نمایشگاه مطبوعات سنت حسنه یی است که همه ساله برای به نمایش درآوردن ظرفیت های تحقق آزادی بیان و آزادی انتشار، همچنین برای قضاوت در این زمینه در داخل و خارج از کشور برگزار می شود. برگزاری چنین نمایشگاه هایی این شرایط را فراهم می آورد که موقعیت موجود این حوزه در کشور مورد ارزیابی قرار گیرد. در حقیقت همه کسانی که برای مشاهده و یافتن پاسخ برای سوال های خود در مورد آزادی بیان، آزادی انتشار و ایجاد فرصت مناسب برای بیان دیدگاه ها، عقاید مخالف و موافق و نظرات عموم بودند، نتوانستند پاسخ مناسبی دریافت کنند. غیبت و عدم حضور چشمگیر مطبوعات اصلاح طلبی که در سال های گذشته منتشر می شدند، نشان داد نه تنها مخاطبان نمی توانند حرف های دو گروه متفاوت را بخوانند و سپس به قضاوت عادلانه و صحیح بپردازند، بلکه تصمیم گیرندگان و مجریان نیز از «مشارکت در عقول مردم» به آن گونه که امیرمومنان(ع) فرموده، بی بهره بمانند.

آنچه اینک سبب ابراز نارضایتی برخی از قشرهای جامعه شده، همین نکته است که آنها به دلیل اینکه مطبوعات از استقلال کافی برخوردار نیستند، نمی توانند در جریان نظرات گوناگون داخلی، آن گونه که شایسته نخستین دهه هزاره سوم است، قرار گیرند و به قضاوت بپردازند. به نظر می رسد براساس آموزه های انقلاب اسلامی، شرایط باید به گونه یی باشد که مخاطبان بتوانند خود به تصمیم گیری و قضاوت بپردازند. به این نکته نیز باید توجه شود که در این شرایط رسانه هایی که حیات خود را با برخی گروه های سیاسی حاضر در قدرت پیوند زده اند و به نوعی سخنگوی آن جریا ن ها محسوب می شوند، عرصه یی فراخ برای دفاع از نگرش ها و دیدگاه های خود دارند. آنها به راحتی می توانند با استدلال های خود، اما یک سویه به توجیه مردم بپردازند.

این مساله موجب می شود عرصه برای فعالیت یک گروه گسترده تر و برای گروه دیگر تنگ تر شود. از سوی دیگر زمینه های رقابت از میان برود و روش های حذفی در جامعه زمینه های تبادل نظر و آرا و منافع آن را برای کل جامعه بگیرد. درحالی که همان گونه که اشاره شد، با توجه به گسترش روزافزون امکانات اطلاع رسانی، که در جامعه جهانی با سرعت بسیار در حال شکل گیری است، باید عرصه برای فعالیت های رسانه یی به گونه یی باشد که افکار و عقاید مختلف بیان شود. این مردم باشند که با شنیدن یا خواندن آنها به قضاوت در مورد مسائل بپردازند. از سوی دیگر باید این نکته را یادآور شد که ملت ایران همواره نشان داده از فهم و درک بالایی برخوردار است، همان گونه که در عرصه های علمی دیده می شود جوانان ایرانی، که در حال حاضر بزرگ ترین بخش جمعیت ما را تشکیل می دهند، دارای هوش فراوانی هستند. بنابراین اگر عرصه برای فعالیت همه جناح ها و گروه های موجود باز شود، بی تردید مردم به خوبی روش های صحیح را از نادرست تشخیص می دهند.

این نکته را نیز باید در نظر داشت که سیطره یک دیدگاه در جامعه و برخورد حذفی با گروهی که با این دیدگاه ها مخالف است، با نیازهای رشد در یک جامعه تناسب ندارد. با توجه به نیاز جامعه و شرایط کنونی در عصر جهانی شدن، با وجود میراث نظام های تمرکزگرا در طول تاریخ، انتظار می رود مجال برای حضور افکار و عقاید متنوع گسترده تر شود تا بتوان به سطح قابل قبول تری در مسیر رشد و گسترش داخلی رسانه ها و جریان اطلاع رسانی در کشور دست یافت. در وضعیت کنونی که موج نفوذ رو به افزایش رسانه های بین المللی، عرصه های ملی را نیز به طور اساسی تحت نفوذ قرار داده است، گسترش این امکانات در داخل می تواند به انسجام ملی و تقویت مبانی تامین امنیت در داخل کشور از طریق فعال کردن و توسعه امکان مشارکت عمومی یاری رساند. با حاکم شدن یک نگاه همه جانبه نگر بر جامعه، علل و عوامل بروز مشکلات و دشواری ها در جامعه، با نگرشی وسیع و با کمک گرفتن از همه مردم، به ویژه نخبگان با دیدگاه های متفاوت میسر می شود. تجربه نشان داده است که تلاش برای حذف نگاه همه جانبه، هم هزینه های گزاف بر کشور وارد می کند و هم راه به جایی نخواهد برد.

از سوی دیگر باید این مساله را هم در نظر گرفت که نادیده گرفتن تنوع و تفاوت در جامعه سبب می شود، روندی از تحریف و تخریب گسترش پیدا کند. این روند نه تنها به نفع جامعه نیست، بلکه مجریان و تصمیم گیران را هم از ظرفیت های گوناگون داخلی محروم خواهد کرد. یکی از راه حل هایی که می توان برای این دشواری در نظر گرفت، درس گرفتن از گذشته و درس گرفتن از کشورهایی با شرایط مشابه ما است. تحریف و تخریب نه تنها به رشد و شکوفایی جامعه ایران سودی نمی رساند، بلکه در جهت نادیده گرفتن ظرفیت های داخلی، برای حل و فصل دشواری های کنونی (که البته ریشه در تاریخ، فرهنگ و عادات ما دارد) و تاکید بر منافع و مصالح عمومی در کشور فرصت های موجود را به تهدیدهایی برای منافع ملی همه ایرانیان (و نه فقط عناصر صاحب قدرت در سطوح مختلف) تبدیل می سازد. بی توجهی به مصالح عمومی و کلان در جامعه و ضرورت توجه به همه نقاط منفی و مثبت و در واقع نقد و ارزیابی روندهای گذشته و کنونی، وظیفه یی است که رسانه ها می توانند و باید برعهده بگیرند. در جامعه یی که نهاد های مدنی از استحکام لازم برخوردار نیستند، ایجاد شرایط مناسب برای گسترش فرهنگ گفت وگو و مفاهمه که در آداب اسلامی بهای زیادی به آن داده شده، می تواند جامعه را در مسیر بالندگی و اعتلا قرار دهد.

در پایان باید یادآور شد جامعه یی مسیر رشد و توسعه را طی می کند که زمینه طرح و انتشار دیدگاه های مختلف و به ویژه انتقاد در آن فراهم باشد. البته نباید فراموش کرد انتقاد سازنده نیز می تواند در شرایط آزادی بیان و انتشار به عالم واقع راه یابد. نبود این روند نوعی محرومیت خودساخته به بار می آورد که به بیان امیرمومنان آنان را از بهترین دوستان خود یعنی مردم بی بهره می کند، که فرمود؛ «بهترین دوستان تو آنان هستند که عیب هایت را به تو می گویند.»

عضو شورای مرکزی حزب مشارکت