پیامد تلخ یک بیماری شیرین

آمار های مبتلایان به دیابت در ایران و جهان بیانگر فراگیری این بیماری است

دیابت، شایع‌ترین بیماری غیرعفونی در ایران و بیماری خاموش و خزنده‌ای است. بو یژه دیابت نوع ۲ که پاورچین پاورچین و در غفلت کامل میزبان پیشروی می‌کند و حتی در موارد بسیاری وقتی به‌طور کامل فرد را مبتلا می‌سازد، هیچ صدایی و علامتی از خود بروز نمی‌دهد.

شاهد این مدعا آن است که در ایران حدود ۵۰ درصد افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ از بیماری خود ناآگاهند و بسیاری از آگاهان نیز غیرمستقیم و به جهت مراجعه برای بیماری دیگری مورد آزمایش و تشخیص دیابت قرار گرفته‌اند. صبر و حوصله این بیماری برای رسیدن به مرحله نهایی بسیار زیاد بوده و گاه ممکن است چند سال و حتی چند دهه برای رسیدن به مرحله نهایی ابتلای میزبان خود طی کند. وانگهی هیچ فردی از گزند این هیولای خاموش در امان نیست. به همین سبب همه افراد بخصوص افراد بالای ۴۰ سال باید با مشورت پزشک خود آزمایش دیابت بدهند و در صورت عدم ابتلا در دوره‌های معینی که متخصص تعیین می‌کند، این آزمایش را تجدید کنند. فراموش نکنید که عوامل اصلی ابتلا به این بیماری، البته بدون احتساب وراثت، عبارتند از کم‌تحرکی، اضافه‌وزن و چاقی و تغذیه نامناسب‌ و طبیعتا مهم‌ترین راه‌های پیشگیری‌ یا در صورت ابتلا مبارزه با آن، عبارتند از ورزش و تحرک کافی و تغذیه مناسب و وزن متناسب. این را نیز به خاطر داشته باشید که هزینه‌های درمان دیابت ۲۳ برابر هزینه‌های پیشگیری است.

● انواع دیابت‌

دیابت را به طور عمده به سه دسته تقسیم می‌کنند:

دیابت نوع یک در سراسر جهان و در ایران حدود ۱۰ درصد مبتلایان را شامل می‌شود و کودکان و نوجوانان را مورد هدف قرار می‌دهد. عامل اصلی این نوع دیابت هنوز بدرستی روشن نیست و به همین دلیل قابل پیشگیری نیست.

دیابت نوع ۲ که ناشی از بی‌توجهی به شیوه‌های سالم زیستن است، حدود ۹۰ درصد مبتلایان را به خود اختصاص می‌دهد. این نوع دیابت مختص بزرگسالان است و هر چند می‌توان وراثت را در ابتلا به آن موثر دانست، اما قابل پیشگیری است. تحرک، تغذیه مناسب و وزن متناسب از مهم‌ترین شیوه‌های پیشگیری و حتی در صورت ابتلا، از موثرترین روش‌های مبارزه با بیماری است.

دیابت بارداری که برخی زنان باردار را گرفتار می‌‌کند، عموما یک بیماری گذراست و پس از اتمام دوران بارداری بهبود می‌یابد، اما در برخی افراد نیز تبدیل به دیابت مزمن می‌شود. مبتلایان به این بیماری باید به یاد داشته باشند که حتی در صورت بهبود پس از دوران بارداری، احتمال ابتلایشان به دیابت نوع ۲ نسبت به دیگران بالاتر است.

● تعداد و سن مبتلایان به دیابت در ایران‌

آمارهای مرتبط با میزان ابتلا به دیابت در ایران متفاوت است، اما به طور میانگین مراجع گوناگون، تعداد مبتلایان به این بیماری را حدود سه تا هفت میلیون نفر در ایران تخمین می‌زنند. به عبارت دیگر ۴ تا ۱۰ درصد جمعیت کشورمان با دیابت دست و پنجه نرم می‌کنند.

آمارهای مرتبط با میزان ابتلا به دیابت در ایران متفاوت است، اما به طور میانگین مراجع گوناگون، تعداد مبتلایان به این بیماری را حدود سه تا هفت میلیون نفر در ایران تخمین می‌زنند

یک مقایسه ساده میان کشورهای غربی و ایران در زمینه سن ابتلا به دیابت نشان می‌دهد که رشد ابتلا به دیابت نوع ۲ در کشورهای غربی در دهه ششم عمر و پس از آن است؛ در حالی که متاسفانه این سن در ایران بسیار پایین‌تر است و هم میهنان ما در دهه‌های چهارم و پنجم زندگی به این بیماری دچار می‌شوند. به این ترتیب، رشد ابتلا به دیابت در ایران مربوط به سنین پیش از بازنشستگی و در واقع دوره کار و فعالیت است و این خود می‌تواند بر میزان بهره‌وری نیروی انسانی نیز تاثیر نامطلوبی بگذارد. آمارها هشدار مهم دیگری نیز می‌دهند: در هر ۱۵ سال تعداد مبتلایان به دیابت در ایران سه برابر می‌شود.‌

● دیابت در جهان‌

هم‌اکنون حدود ۲۸۵ میلیون نفر در سراسر جهان به دیابت مبتلا هستند و در هر هشت ثانیه در کل دنیا یک نفر به دلیل ابتلا به این بیماری جان خود را از دست می‌دهد و در هر ده ثانیه نیز یک نفر به جمع دیابتی‌ها می‌پیوندد. یک عدد رنج‌آور دیگر هم وجود دارد: در هر ۳۰ ثانیه یک پای دیابتی در جهان قطع می‌شود، در حالی که با بذل توجه کافی به این بیماری می‌توان جلوی ۸۰ درصد موارد قطع پا را در بیماران دیابتی گرفت. دیابت مهم‌ترین عامل قطع پا ‌(البته بدون در نظر گرفتن تروما یا حوادث) و نیز مهم‌ترین عامل نابینایی در جهان به شمار می‌رود.

● دیابت در خاورمیانه‌

در خاورمیانه ۶/ ۳۲ میلیون نفر مبتلا به دیابت وجود دوام و این بیماری عامل ۷/ ۱۱ درصد مرگ و میرهای این منطقه به شمار می‌رود. خوشبختانه در این میان میزان ابتلای ایرانیان از ساکنان کشورهای همسایه کمتر است، اما این یک «خوشبختانه» مشروط است! جوان بودن جمعیت در شرایط کنونی ایران سبب پایین تر بودن آمار ابتلا به دیابت در میان کشورهای همجوار شده است، اما اگر از طریق برنامه‌ریزی و روش‌های پیشگیرانه نتوانیم این هیولا را مهار کنیم، طبیعتا با افزایش میانگین سن جمعیت ایران، در آینده‌ای نه‌چندان دور باید منتظر سونامی ‌دیابت در کشورمان باشیم. یک نکته را نیز فراموش نکنید: برای پیشگیری هرگز منتظر برنامه‌های عمومی ‌نمانید. هر فردی به دیابت خود مبتلا می‌شود نه به دیابت دیگران!

● دیابت خیزهای ایران

با وجود ضعف آماری در زمینه دیابت در کشورمان، برآوردها حکایت می‌کند استان‌های یزد، بوشهر، قزوین و تهران از مناطق دیابت خیز ایران به شمار می‌روند. در سه استان نخست، حدود ۱۶ درصد جمعیت با دیابت دست به گریبانند و ۱۲ درصد ساکنان استان تهران از ابتلا به این بیماری رنج می‌برند. البته ساکنان استان‌های دیگر نباید خود را در حاشیه امن بدانند. اساسا دیابت تمایزی میان افراد قائل نیست. هر فردی که شیوه سالم زیستن را فراموش کند، باید خود را در معرض خطر ابتلا به دیابت بداند. در این میان افرادی که هم پدر و هم مادرشان مبتلا به دیابت هستند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. گفته می‌شود احتمال خطر ابتلا در این افراد بین ۳۰ تا ۳۵ درصد بیش از دیگران خواهد بود.

به هر حال دیابت یک بیماری غیرمسری اما همه‌گیر است. در میان انواع این بیماری، دیابت نوع ۲ در عین قابل پیشگیری بودن، بیشترین دردسر را برای ما در پی داشته است، زیرا بیشتر افراد مبتلا به دیابت (حدود ۹۰ درصد) از نوع ۲ رنج می‌برند. جالب است که عامل اصلی ابتلا به این نوع، شیوه‌های ناسالمی ‌است که در زندگی شهری در پیش گرفته‌ایم. دوری از ورزش و تحرک، اضافه وزن و چاقی و نیز تغذیه نامناسب مهم‌ترین عوامل ابتلا به دیابت نوع ۲ را تشکیل می‌دهد و در ایران کمی ‌زودهنگام یعنی پس از چهل سالگی، فرد را به دام دیابت می‌کشانند. پر‌واضح است که در چنین شرایطی مناسب ترین راه پیشگیری و مقابله، در پیش گرفتن شیوه سالم زیستن و انجام آزمایش‌های دوره‌ای به تشخیص و توصیه پزشک پس از سن یاد شده است. هرگز دیابت را دست‌کم نگیرید، زیرا یک تنه می‌تواند چشم هر اسفندیار رویین‌تنی را نشانه رود!

مسعود ایثاری