لزوم فرهنگ سازی برای رشد و توسعه بازار سرمایه

بازار سرمایه به مکان یا نظامی گفته می شود که نیازهای واحدهای تجاری و دولت در محدودهء وام های بلندمدت و میان مدت را برآورده می سازد براساس تعریف دیگر, بازار سرمایه بازاری مالی برای ابزار سرمایه و نیز ابزار بدهی با سررسید بیش از یک سال است

بازار سرمایه به مکان یا نظامی گفته می‌شود که نیازهای واحدهای تجاری و دولت در محدودهء وام‌های بلندمدت و میان‌مدت را برآورده می‌سازد. براساس تعریف دیگر، بازار سرمایه بازاری مالی برای ابزار سرمایه و نیز ابزار بدهی با سررسید بیش از یک سال است.

این بازار منبع اصلی تامین مالی بلندمدت است و اوراق بلندمدت (با سررسید بیش از یک سال) در آن مبادله می‌شود. ابزارهای تامین مالی در بازار سرمایه علاوه بر اوراق قرضهء بلندمدت، شامل سهام عادی و ممتاز هم هست که با امکانات گوناگونی می‌توان آن را در اختیار عموم قرار داد.کتاب «ملزومات رشد و توسعهء بازار سرمایه در ایران» در ۱۱ فصل درصدد است که با مستندسازی و ساختار بخشی به تجربیات و دانش بومی موجود در کشور گامی در جهت گره‌گشایی از مشکلات بازار سرمایه و افزایش دانش تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان در حوزهء بازار سرمایهء ایران بردارد.

به این ترتیب خوانندگان در این کتاب در فصل‌های مختلف با بازارهای مالی، بورس اوراق بهادار، مدیریت ریسک، بازار پول، سرمایه، سیاست‌های کلی اصل «۴۴» قانون اساسی و نقش آن در توسعهء بازار سرمایه، ملزومات و ویژگی‌های نهاد نظارتی بازار سرمایه، نقش شفافیت اطلاعاتی در توسعهء بازار سرمایه، بورس‌های کالایی و نقش وضعیت بیمه و سرمایه‌گذاری خارجی در بازار سرمایه آشنا می‌شوند.

مطالب هر بخش به تفکیک قابل پیگیری است و با مطالعهء خلاصهء هر فصل که در انتهای آن فصل آمده است می‌توان یک شمای کلی از آن را دریافت و با جمع‌بندی بهتری به سراغ مطالب بعدی رفت.

شرح کامل قوانین مربوط به بازار سرمایه در زمینهء قانون‌های بازار اوراق بهادار و دیدگاه کارشناسان صاحب‌نظر دربارهء جنبه‌های متفاوت این قوانین سبب می‌شود که این کتاب علاوه بر این منبع مطالعاتی، دیدگاه منتقدانه و نوآوری را نیز به دوستداران مباحث مربوط به بازار سرمایه آموزش دهد.

«ملزومات رشد و توسعهء بازار سرمایه در ایران» حاصل برگزاری ۱۰ نشست تخصصی با حضور بیش از ۴۰ نفر از مدیران و کارشناسان، کاری از مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف است که با همت موسسهء کار و تامین اجتماعی در ۵۳۴ صفحه منتشر شده است.

از بحث‌های جالبی که در این کتاب به آن پرداخته شده است لزوم فرهنگ‌سازی و گسترش بورس در بین مردم است که به رئوس مطالب آن نگاهی کوتاه داریم.

در این فصل می‌خوانیم که یکی از ویژگی‌های حرکت به سمت توسعهء اقتصادی آن است که مجموعهء فعالیت‌های اقتصادی بتواند منابع پس‌اندازی را به جانب سرمایه‌گذاری مورد نیاز اقتصاد ملی و در صورت وجود مازاد به جانب سرمایه‌گذاری‌های مورد نیاز اقتصادهای خارجی تجهیز کند.

در کشورهای در حال توسعه درصد بزرگی از منابع پس‌اندازی اقتصاد ملی به شیوه‌های گوناگون هرز می‌رود.در این کشورها، عامهء مردم وجوه پس‌اندازی خود را به انواع زیور‌آلات، طلا و کالاهای بادوامی تبدیل می‌کند که در درازمدت جانشین پول نقد به شمار می‌آیند.در اقتصاد ایران در سال‌های اخیر عادت پس‌انداز به صورت پول‌های خارجی نیز مرسوم شده است.

به این ترتیب بخش بزرگی از پس‌اندازهای مردم به صورت مجموعه‌های غیرمولدی درمی‌آید که در بهترین حالت تاثیر توسعه‌ای بسیار محدودی دارند و در حالت متعارف بازدارندهء توسعه به شمار می‌روند از این روست که گفته می‌شود این پس‌اندازها بیهوده شده‌اند.

با توجه به تاثیر متقابل گسترش بازار سرمایه و توسعهء اقتصادی لازم است که راهکارهایی برای گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری در بورس، اندیشیده شود:

۱) نقش آموزش در توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری در بورس استفاده از برنامه‌ریزی مناسب و درگیر کردن آنچه مردم از طریق آن آموزش می‌بینند و آگاهی کسب می‌کنند، باید مدنظر مسوولان بورس و مدیران اقتصادی قرار گیرد.

۲) پیشرفت‌های الکترونیکی و بازار سرمایه:

از جمله مشکلاتی که موجب فرار عدهء زیادی از مردم از سرمایه‌گذاری در بورس می‌شود، طولانی بودن مراحل ثبت و دریافت، خرید و فروش سهام است. با توجه به پیشرفت علم و فن‌آوری استفاده از روابط الکترونیکی می‌تواند تا حد زیادی از چنین مشکلاتی بکاهد. استفاده از سیستم‌های آنی مبادلات الکترونیکی با حفاظت بالا که توانایی دادن تضمین به مشتری را داشته باشد راه‌حل اساسی چنین مشکلی است.

۳) نگاهی به تجربهء مالزی (گسترش فرهنگ سهام‌داری:)

در سازمان بورس مالزی شرکتی به نام رایام تاسیس شده است که این شرکت وظیفهء برگزاری دوره‌های آموزشی را در سطح کل کشور مالزی به عهده دارد و مدرسان با سفر به دورترین نقاط مالزی با بیان ساده و قابل فهم، بورس و چگونگی خرید و فروش سهام را به عموم مردم آموزش می‌دهند که مسلما تاثیر فراوانی در عملکرد سازمان بورس اوراق بهادار آن کشور به جا گذاشته است.نکتهء مهم دیگر ارتباط بانک‌ها با بورس در مالزی است که در آن در بعضی از حوزه‌ها بانک‌ها به عنوان کارگزار سپرده‌گذاران عمل می‌کردند تا طبق قرارداد بخشی از سپرده را صرف خرید و فروش سهام کنند. بر طبق این اصل ۶۵ درصد مردم مالزی سهام‌دار بورس بودند که در حال افزایش است.

در این کشور بیش‌تر شعبه‌های بانک‌ها به‌خصوص بانک‌هایی که سهام‌دار بورس هستند (سهام آن‌ها در بورس خرید و فروش می‌شود) با عملیات بورس آشنا هستند.

همچنین در مالزی ۵۰ درصد معاملات توسط کارت‌های اعتباری انجام می‌گیرد در حالی که رقم استفاده از کارت‌های اعتباری در کشور ما بسیار ناچیز است. مردم اگر از مزایای این روش آگاه باشند، تمایلی برای خرید و استفاده از خود بروز می‌دهند ولی هنوز ما در ابتدای راه ‌طولانی هستیم. برای استفادهء موثر از کارت‌های اعتباری جهانی باید در سطح ملی تلاش‌های جدیدی را برنامه‌ریزی کرد.