سایه روشن های ۳۰ سال صدارت

برای آن که می رفت تا «مرد تمام فصول» لقب بگیرد

کمتر کسی را میان مدیران رده بالا می‌توان یافت که طول عمر مدیریتشان بر یک مجموعه به میزان سال‌های تاسیس آن مجموعه باشد، اما عبدالله جاسبی می‌رفت تا مثالی از این وضع باشد و توانست ۳۰ سال بر مسند مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی بماند؛ دانشگاهی که ایده تاسیس‌اش را خود او در سال ۱۳۶۱ مطرح کرده بود.

عبدالله جاسبی را به جرات می توان مردی دانست که توانست در همه سال های مدیریتش بر دانشگاه آزاد اسلامی به واسطه جلب حمایت در طیف های متفاوت سیاسی ثبات شگفت انگیزی از خود نشان دهد و مصداقی از مدیریت مقتدر در حوزه آموزشی باشد، چیزی که خود او نیز چنان به آن مفتخر است که سرلوحه سایت شخصی اش می نویسد: «پی افکندم از علم کاخی بلند / که از باد و باران نیابد گزند».

کاخ بلندی که حتی اگر از گزند باد و باران در امان مانده باشد، مقاومتش در تقابل با تندبادهای دنیای سیاست، مورد خدشه قرار گرفت، تندبادهایی که حتی جاسبی و دوستان هم طیفش در هیات موسس دانشگاه آزاد را به صرافت وقف دانشگاه هم انداخت.

او تلاش کرد با بردن طرح پرسر و صدای وقف دانشگاه آزاد به مجلس، دست دولت ها را از صندلی صدارت آن و اعمال سلیقه های سیاسی دور کند، اما این بار بخت با او یار نبود و نتوانست به آنچه در ذهن داشت، جامه عمل بپوشاند.

دوستداران و هوادارانش در بین سران مملکتی کم نیستند. از آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی گرفته ـ که از حامیان همیشگی او بوده ـ تا خیلی های دیگری که تجمیع نام هایشان زیر چتر یک جناح سیاسی احتمالا غیرممکن خواهد بود.

جاسبی در مجلس هم حامیان پروپاقرصی دارد یا بهتر بگوییم، داشت، چنان که احمد توکلی، نماینده مجلس در یکی از مصاحبه هایش گفته بود طرفداران جاسبی در مجلس آنقدر زیادند که هر گونه تحقیق و تفحص از این دانشگاه را با زحمت مواجه می کنند.

او البته در زمان صدارتش بر دانشگاه آزاد دشمنان دوآتشه ای هم داشت. از محمود احمدی نژاد، مرد جنجالی تریبون ها گرفته تا تک چهره هایی چون عباس سلیمی نمین که زمانی در انتقاد از دانشگاه آزاد و مدیریت آن تقریبا به تولید انبوه رسیده بود.

اما عبدالله جاسبی کیست که این همه سال بر راس هرم مدیریت بزرگ ترین ساختار آموزش عالی کشور تکیه زده بود و در عین حال آوازه نامش ـ دوستانه و غیردوستانه ـ بر تارک خیلی رسانه ها می درخشید؟ او فرزند اسکندر و از بچه های محله سیروس بود و دوران کودکی و نوجوانی بی دردسری را گذراند.

همزمان با تحصیلات متوسطه و دانشگاه، عصرها در مدرسه مهدیه، جامع المقدمات و علوم دینی را می آموخت و در همان مدرسه نیز به تدریس علوم روز و روش تدریس برای مدرسان آنجا می پرداخت که جزوات روش تدریس او پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به صورت کتابی به نام روش تدریس و فن کلاس داری توسط وزارت آموزش و پرورش به چاپ رسید.

علاقه اش به تحصیل او را در سال ۱۳۵۱ روانه انگلستان کرد تا سر کلاس های دانشگاه استون بنشیند و مدرک کارشناسی ارشد و دکتری خود را در رشته مدیریت تولید و تکنولوژی از آنجا دریافت کند.

زندگی سیاسی او در دوره ۱۳ هفته ای نظام وظیفه در پادگان فرح آباد تهران و آشنایی با شهید دکتر عباسپور، شهید مهندس باکری و تعداد دیگری از افراد که مسئولیت های مختلف در انقلاب به عهده داشتند رقم خورد و بعد چنان با مساله دین گره خورد که در فهرست کتاب های تالیفی او تالیفات دینی ـ سیاسی سهم زیادی می یابند: ارزیابی و نقد نظام های اقتصادی، از غبار تا باران، اشراق شهادت، اصول و مبانی مدیریت، اقتصاد، مدیریت و سازماندهی، آفرینش، اقتصاد نقد تاریخی و طبقاتی مارکسیسم.

سال های بعد او به صورت جدی تر علاوه بر فعالیت های علمی ـ آموزشی دستی در فعالیت های دینی ـ سیاسی پیدا کرد.

نقطه شروع آن نیز اقدام به گشایش تشکیلات زیرزمینی برای مبارزه با رژیم پهلوی بود و همین هم موجب اخراج او از دانشگاه و تبعید به دانشگاهی دیگر را فراهم کرد. پس از بازگشت به ایران نیز مسئولیت های گوناگونی در نهادهای جمهوری اسلامی و تشکل های سیاسی به عهده گرفت.

دو دوره عضویت شورای اجرایی انجمن بین المللی دانشگاه ها، چند دوره متوالی عضویت شورای اجرایی اتحادیه دانشگاه های جهان و دو دوره متوالی ریاست شورای اجرایی اتحادیه دانشگاه های جهان اسلام نمونه هایی از آن است.

علاقه مندی وی به حضور تمام قدتر در سیاست در کاندیداتوری دو دوره ششم و هشتم تصدی ریاست جمهوری ایران خود را نشان داد. همین اواخر هم نامش در فهرست کسانی که درخصوص وزیر علوم شدنشان حرف و حدیث بود در کنار نام هایی همچون علی عباسپور تهرانی، جعفر توفیقی، غلامرضا ظریفیان، جواد اطاعت و حتی محمدرضا عارف در صدر اخبار قرار گرفت.

دوران مدیریت طولانی مدت وی در دانشگاه آزاد و اتفاقاتی که در این دوره افتاد وی را در معرض اتهاماتی قرار داده است.

اما چیزی که واضح است با وجود همه انتقادات به جاسبی و عملکردش به قول حجت الاسلام سیدحسن خمینی از اعضای هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی «چه خوشمان بیاید چه بدمان بیاید دانشگاه آزاد بدون نام جاسبی قابل تحلیل و بازیابی نیست» که البته اگر حمایت های قاطع بنیانگذار انقلاب از این تشکیلات و شخص عبدالله جاسبی نبود کار به چنین رونق و پیشرفتی نمی رسید چنان که اکنون بتوان این مجموعه را یکی از مهم ترین و مقتدرترین نظام های آموزشی کشور خواند که توانسته هم در سطح آموزشی و هم فرهنگی و سبک زندگی در کشور عامل تغییراتی بنیادین باشد.

عبدالله جاسبی، با وجود تبحرش در تعامل با دولت های مختلف، با وجود همه تلاش هایش از گزند دولت دهم در امان نماند و بالاخره به دست دولت محمود احمدی نژاد عزل شد و کاخ علمش را لاجرم به دیگری سپرد.

میترا فردوسی