منابع قدرت نرم

یکی از پرسشهای اساسی در حوزه جنگ نرم این است که «منابع قدرت نرم» چیست؟ و این قدرت از چه ناحیه و مسیری به دست می‌آید و یک کشور صاحب قدرت نرم چگونه به کشور ضعیف نفوذ و بر آن مسلط می‌شود؟ …

یکی از پرسشهای اساسی در حوزه جنگ نرم این است که «منابع قدرت نرم» چیست؟ و این قدرت از چه ناحیه و مسیری به دست می‌آید و یک کشور صاحب قدرت نرم چگونه به کشور ضعیف نفوذ و بر آن مسلط می‌شود؟ در پاسخ باید گفت منابع قدرت نرم در یک کشور می‌تواند از سه منبع اصلی پدید آید: فرهنگ آن کشور، ارزشهای سیاسی و بالاخره سیاست خارجی. ‏

فرهنگ:

یکی از منابع قدرت نرم فرهنگ است. فرهنگ به لحاظ تاثیرگذاری در حوزه‌های مختلف اجتماعی می‌تواند رفتار بخشهای مختلف اجتماع را تحت تاثیر قرار دهد و جامعه را به گروههای متعدد در اجتماع تقسیم و هر کدام را دارای فرهنگ خاص خود قرار دهد. رفتار و سبک زندگی آحاد جامعه می‌تواند بر اساس فرهنگ پذیرفته شده و مقبول اجتماعی تنظیم گردد. در جنگ نرم یا جنگ فرهنگی، دشمن سعی دارد با تحمیل فرهنگ خود، مردم را به عنوان بردگان فرهنگی به استخدام خود درآورد و با پیروی کردن از شاخص‌های فرهنگی خود، رفتارهای خود ساخته خود را به جامعه وارد نماید تا از این طریق به استثمار آنها بپردازد. به گونه‌ای که افراد فریب خورده جامعه بدون آنکه خود بدانند کاری را می‌کنند که دشمن علاقه‌مند به انجام آن می‌باشد. جمهوری اسلامی به لحاظ داشتن فرهنگ اصیل اسلامی یکی از قدرتمندترین کشورها در حوزه قدرت نرم می‌باشد. ‏

فرهنگ اسلامی ایران توانایی بسیج توده‌ها را علیه فرهنگ وارداتی غرب دارد و می‌تواند با آن مبارزه کند و به همین صورت قدرت تاثیرگذاری بر کشورهای اسلامی و مردم این کشورها را دارا می‌باشد. وقتی جمهوری اسلامی در ایران تاسیس شد، دنیا ایستادگی مردم ایران را علیه استکبار ملاحظه کردمتوجه قدرت عظیم فرهنگی ایران شد. گروه‌های آزادیخواه در کشورهای مسلمان با الگو قرار دادن ایران به مبارزه با ظلم و ستم پرداختند و قدرت اسلام را به رخ جهانیان کشاندند. دشمن با توجه به قدرت فرهنگی ایران اسلامی دست به یک تهاجم فرهنگی گسترده علیه فرهنگ اصیل اسلامی ایران زد و با هدف قرار دادن اعتقادات مردم سعی در تضعیف این قدرت فرهنگی ایران اسلامی نمود. پیتر برگر به چهار حرکت فرهنگی مهم در جهان اشاره می‌کند که بخشی از آن به صورت مستقیم در تهاجم علیه کشور ما به‌کار گرفته شده است:

۱) فرهنگ داووس:

داووس نام یک محل لوکس در سوئیس است که همه ساله در آنجا تجمع اقتصاد جهانی صورت می‌گیرد. برگر اصطلاح فرهنگ داووس را از هانتینگتون برگرفته و منظور، فرهنگی است که اقتصادیون جهانی دارا می‌باشند و آن را با روشها و ابزار مختلف پرجاذبه به بخشهای مختلف جهان صادر می‌کنند. متعلقین به این فرهنگ، با رایانه، تلفن همراه، بلیت هواپیما و ارزهای مختلف خوب سر و کار دارند و رفتارشان غیر رسمی است. اما رفتار اقتصادی آنها نه فقط بخش رسمی، بلکه بخش غیررسمی زندگی آنها را نیز در بر می‌گیرد. آنها در شرایط عادی خانواده و در هنگام تفریح نیز یک زندگی پرفشار (استرس) دارند و در همه جا حتی در اتاق خوابشان، محاسبه اقتصادی سود و زیان را می‌کنند. اینان متعلق به یک کشور خاص نیستند. آنها را می‌توان نخبگان کشورها نامید.‏

۲) فرهنگ جهانی مک:

پیتر برگر معتقد است: از عناصر این فرهنگ، موسیقی آمریکایی، زیر پیراهنهای منقش، سریالهای تلویزیونی و فیلمهای سینمایی آمریکایی است. پیر و جوان در همه جهان به مک دونالد آمریکایی روی می‌آورند. انتقاد کنندگان از این امپراتوری فرهنگی خوب می‌دانند که این فرهنگ فراگیر، فقط یک مسئله ظاهری نیست و تاثیرات عمیق در زمینه‌های اعتقادی و ارزشی نیز دارد. موسیقی راک مثلا علت جاذبه‌اش فقط در این نیست که با صدای بلند و ریتمیک و حرکتهای خطرناک همراه است، بلکه همزمان میزان زیادی از ارزشهای فرهنگی را به همراه دارد، مانند رها بودن، آزادی جنسی، نفی هر گونه پایبندی‌های سنتی این سلطه فرهنگی مخصوصا در مصرف نامتوازن ظاهر می‌شود. وقتی مکزیکی‌ها همبرگر آمریکایی می‌خورند و آمریکایی‌ها «تاکوس» مکزیکی، به همراه همبرگر یک پرس کافی ارزشهای آمریکایی را نیز درونی می‌کنند. اما آمریکایی‌ها با خوردن «تاکوس»مطمئنا جنبه‌های فرهنگی مکزیکی را به خود نمی‌گیرند. ‏

رضا جاودان

منبع: جنگ نرم، داوود رنجبران، ساحل اندیشه تهران، ۱۳۸۸، صص ۶۳-۶۶