تعامل دین وهنر

آنچه در این مقاله از رابطه دین و هنر منظور شده است، بیشتر ارتباط احکام و روایات فقهی با مقولات هنری همچون نقاشی، مجسمه سازی و موسیقی است؛ هر چند نویسنده در پایان مقاله نتایج …

آنچه در این مقاله از رابطه دین و هنر منظور شده است، بیشتر ارتباط احکام و روایات فقهی با مقولات هنری همچون نقاشی، مجسمه سازی و موسیقی است؛ هر چند نویسنده در پایان مقاله نتایج کلی تری نیز گرفته است. وی عوامل ناسازگاری دین با هنر در این حوزه ها را به سه عامل کلی باز می گرداند:

‌۱) عوامل درون دینی که ریشه در احکام دین و روایات دارد؛

۲) عوامل برون دینی که به برداشت های سلیقه ای و صنفی از احکام دین باز می گردد و تأثیر ادیان دیگر، آداب و فرهنگ قومی و بالاخره تأثیرات حکومت و سیاست وقت را در آن می توان مشاهده کرد؛

۳) عوامل هنری که شرایط خاص هنر و ظهور گرایشات مبتذل وانحرافی باز می گردد.

در مجموع، نویسنده معتقد است روایاتی که در نهی از مجسمه سازی ونقاشی آمده است، یا ناظر به بت پرستی است یا به وجود مجسمه ونقاشی در مکان نماز اشاره دارد ویا به حضور ابتذال در این گونه هنرها در آن روزگار بازمی گردد هیچ دلیلی که نشان دهد نقاشی ها و مجسمه های تزیینی مورد نهی و طردقرارگرفته اند، وجود ندارد. از آن سو ایشان معتقد است که برداشت های فقیهان یا غیر فقیهان از این روایات، ناشی از شرایط فرهنگی یا اجتماعی روزگار خود بوده است و البته ابتذال و برهنگی در این گونه آثار، که بیشتر در بین درباریان واشراف بوده است، در صدور این روایات و فتاوا بی تأثیر نبوده است.

نویسنده در پایان با استناد به حضور پر رنگ هنرهای مختلف در محراب، مساجد، زیارتگاه ها، تعزیه خوانی ها و به طور کلی آیین ها، نیایش ها ومراسم مذهبی، برسازکاری دین وهنر تأکید می کند ومی نویسد: «پس فریاد برآور که هنر را با دین دعوایی نیست. هنرمند باش؛ اما هنر خود را باگناه میالای. از هنر بهره ببر! ولی گناه مکن».

به نظر میرسدکه عنوان مقاله و نتیجه گیری نهایی نویسنده با اصل مقاله چندان هماهنگ و همسو نیست. تعامل میان دین و هنر، پیش و بیش از آن که به حوزه شریعت وفقاهت مربوط باشد، به حوزه فلسفه، زیبایی شناسی و اخلاق ارتباط می یابد. از سوی دیگر، تلاش ارجمند نویسنده درنشان دادن شرایط بیرونی و تاریخی، به هیچ روی نمی تواند جایگزین استنابط و اجتهاد فقهی و عمیق در روایات بشود.