نگاهی به نرم‌افزار مدرسه فارابی

سال‌ها بود که علاقه‌مندان و هنرجویان برای یادگیری و آموختن موسیقی سنتی به شیوه‌های قدیمی متوسل می‌شدند. آنان حتی در حوزه کتاب به عناوین چندان زیادی دسترسی نداشتند و برای …

سال‌ها بود که علاقه‌مندان و هنرجویان برای یادگیری و آموختن موسیقی سنتی به شیوه‌های قدیمی متوسل می‌شدند. آنان حتی در حوزه کتاب به عناوین چندان زیادی دسترسی نداشتند و برای آگاهی از گذشته و آشنایی با زوایای این موسیقی بیشتر به منابع پراکنده و ناقص مراجعه می‌کردند. گذشته از اینها، مجموعه‌ای که در برگیرنده اطلاعات فراگیر این حوزه باشد و بتواند نیازهای اولیه یک پژوهشگر را پاسخ دهد، در دسترس نبود. در چند سال اخیر اما حرکت‌های خوبی در این عرصه به وقوع پیوسته که اگر چه کند بوده، اما تاحد زیادی راهگشای مسیر آموختن و فراگیری موسیقی سنتی شده و امر پژوهش را در این عرصه تسهیل کرده است.

چند روز پیش در همین خصوص اتفاقی جدید افتاد و در جلسات ماهانه اعضای خانه موسیقی، نرم‌افزار جامع شناخت موسیقی ایران منتشر شد و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت. این مجموعه که در یک لوح فشرده عرضه شده است، اگرچه عنوان موسیقی ایران را بر پیشانی خود دارد، اما بیشتر در برگیرنده اطلاعات مربوط به موسیقی سنتی است و انواع دیگر را در‌برنمی‌گیرد.

نرم‌افزار جامع شناخت موسیقی ایران، مجموعه‌ای شامل متن، عکس، تصویر و فیلم است که تمام اطلاعات تاریخی مربوط به مکتب‌ها، آهنگسازان، نوازندگان، خوانندگان، سازها، مباحث نظری، جریان‌ها، نهادها، ادبیات مکتوب و آثارمهم موسیقی سنتی را در خود جای داده است. برای مثال در این مجموعه می‌توان با دستگاه‌های موسیقی ایران آشنا شد و نمونه‌های صوتی و تصویری هریک را گوش داد، درباره سازهای گوناگون اطلاعاتی را کسب کرد و صدای آن را هم شنید و هنرنمایی هنرمندان صاحب نام را دید.

از آنجا که هر بخش از این نرم‌افزار زیر نظر گروهی از هنرمندان و کارشناسان به نام موسیقی جمع‌آوری و پدید آمده است، می‌توان با اطمینان خاطر به آن مراجعه کرد. از این میان می‌توان به چهره‌هایی چون مجید کیانی، داریوش طلایی، داوود گنجه‌ای، ساسان فاطمی و... که در تهیه این مجموعه همکاری داشته‌اند، اشاره کرد.

با تمام تلاشی که دست‌اندرکاران تهیه نرم‌افزار مدرسه فارابی به خرج داده‌اند، کاستی‌ها و نواقص این مجموعه خودش را به رخ مخاطبان می‌کشاند. اول آن‌که تعریف جامع و مانعی برای آنچه در این لوح فشرده در زمره آثار موسیقی ایرانی قلمداد شده، وجود ندارد و به نظر می‌رسد بیشتر بر سلیقه پدیدآورندگان آن استوار است. برای مثال در این مجموعه به آثار و هنرمندانی برمی‌خوریم که موسیقی پاپ کار می‌کنند که معلوم نیست چگونه از میان خیل انبوهی که در این عرصه فعال هستند، تنها آنان انتخاب شده‌اند. دوم آن‌که بسیاری از نمونه‌های صوتی و تصویری که در این لوح فشرده ارائه شده‌اند، کیفیت مطلوب ندارند و دیدن آنها آه از نهاد آدمی برمی‌آورد.

واقعاً چرا ما به اسناد تصویری به جامانده از اجراهای زنده اساتیدی چون حسین تهرانی، علی اصغر بهاری، غلامحسین بنان، علی تجویدی، غلامحسین بیگجه‌خانی، محمود فرنام و... آنقدر بی‌توجهی نشان داده‌ایم که امروز با دیدن تصاویر خشدار و بی‌کیفیت هنرنمایی آنان از سر شوق کلاهمان را به هوا پرت می‌کنیم؟

دیگر ضعف نرم‌افزار مدرسه فارابی این است که متاسفانه منابع مطا لب گرد آمده در آن به صورت ریز و جزئی مشخص نشده است.

برای همین در هر بحث و موضوع، ما تنها با عناوین منابع کلی روبه‌رو می‌شویم و نمی‌فهمیم که هر بخش از آن متن، متکی به داده‌های کدام مرجع است. در صورت رعایت این امر، مخاطب می‌فهمید هر اظهار نظری دقیقاً از کجا آمده و حرف کیست؛ چنین ویژگی‌ای می‌توانست بر وجه استنادی و پژوهشی نرم‌افزار جامع شناخت موسیقی ایران بیفزاید.

مهدی یاورمنش