درباره فیلم «شافت» به کارگردانی «زانگ چی»

در کشوری که اقتصاد رو به رشدش به افزایش تقاضا برای سوخت‌های فسیلی و استفاده از آنها منجر شده است (اتفاقی که در کشوری مثل چین افتاده) مسلماً حفاری و کندن زمین و کار در معادن به شغل …

در کشوری که اقتصاد رو به رشدش به افزایش تقاضا برای سوخت‌های فسیلی و استفاده از آنها منجر شده است (اتفاقی که در کشوری مثل چین افتاده) مسلماً حفاری و کندن زمین و کار در معادن به شغل پرمشقت، یکنواخت، پرمخاطره و اغلب کسالت بار و کم درآمد عده‌ای تبدیل می‌شود. کار در معادن تاریک زغال سنگ با شرایط نامطلوب به حرفه‌ای رو به رشد در بسیاری از مناطق روستایی و حومه چین تبدیل شده است و موضوع نخستین ساخته بلند سینمایی زانگ‌چی با نام «شافت» که در جشنواره‌های جهانی مختلفی شرکت کرده و امسال نیز یکی از آثار حاضر در بخش مسابقه سینمای آسیاست همین است.

این فیلم داستان یکی از همین خانواده‌های فقیرچینی را به تصویر می‌کشد که زندگی‌شان در جریان تغییر و تحولات چین امروزی - که تبدیل به یکی از قدرت‌های صنعتی جهان شده است – در مقاطع مختلفی دچار بحران می‌شود و بهای سنگین این صنعتی‌شدن را نشان می‌دهد که بر دوش خانواده‌های عمدتاً کم توان می‌افتد. فیلم «شافت» با سه داستان اپیزودیک که در کنار یکدیگر زندگی خانواده‌ای مستأصل را روایت می‌کند و درباره دختر جوان یک کارگر معدن و پدر و برادرش است. هر یک از این سه شخصیت به نوعی تحت تأثیر این حرفه یعنی کارسرپرست خانواده در معدن دچار بحران‌های روحی – روانی و حتی عاطفی می‌شود. در اپیزود اول دختر خانواده در یک شرکت معدن کار می‌کند و در صدد ازدواج و تشکیل خانواده است اما بلند پروازتر از آن است که به زندگی فعلی خود قانع باشد.

او بین واقعیت و خیال غوطه می‌خورد و کارگردان فیلم «زانگ چی» مشکلات اجتماعی و اقتصادی چین امروزی را در بستری از حوادث واقعی روایت می‌کند. زانگ چی در این فیلم دو پرسش اساسی یعنی اهمیت ارزش و اخلاق را در جامعه‌ای که رو به مدرنتیه می‌رود و از آن گریزی ندارد را به چالش می‌کشد و در صدد یافتن پاسخ‌هایی برای آن برمی‌آید. در اپیزود دوم برادر کوچک این دختر جوان را می‌بینیم که نمی‌خواهد همچون پدرش در معدن کار کند.

او دوست دارد به پکن برود و در زمینه IT مشغول به کار شود اما در حالی که شدیداً وابسته به درآمد نه چندان زیاد پدرش است در دام کلاهبرداران می‌افتد و سر از زندان در می‌آورد. پس از بیرون آمدن از زندان او را می‌بینم که لاجرم به کار در معدن روی می‌آورد.

زانگ این پسر را به عنوان قهرمان یک شهر کوچک به تصویر نمی‌کشد یا آن‌که بازگشت او از زندان و کارش را در معادن ذغال‌سنگ با شکوه جلوه نمی‌دهد. این کارگردان با اپیزود دوم تماشاگر را به سفری روان‌شناختی به خویشتن می‌برد تا نبرد و تلاش درونی این پسر برای استقلال و یافتن راهش در زندگی را از نزدیک لمس کند.

در اپیزودسوم پدر خانواده که همانا کل داستان بر محور حرفه و جایگاه اجتماعی او می‌چرخد بازنشسته می‌شود. حال دختر و پسرش تصمیم گرفته‌اند شصتمین سالگرد تولد او را جشن بگیرند.

گردهمایی خانوادگی اتفاق می‌افتد و این اشتیاق وجود دارد که حلقه مفقوده این خانواده نیز به آنها بپیوندند: مادر و همسری که ۲۰ سال پیش از زندگی آنها ناپدید شده. پدر معدن‌کار برای یافتن همسر محبوبش سفری بی‌پایان را آغاز می‌کند؛ سفری که می‌تواند غایت و هدف هر انسانی برای یافتن سعادت در زندگیش باشد.

فیلمنامه سه اپیزودی زانگ که سرگذشت حداقل دو نسل را در هم می‌تند خارق‌العاده است و به شیوه‌ای سمبلیک دغدغه‌های زندگی خانواده‌ای را به تصویر می‌کشد که بیش از هر چیز تحت تأثیر شرایط دشوار کار و بقا در چین مدرن امروزی هستند.

فیلم «شافت» در تداعی فضای یک جامعه روستایی در چین و فشاری که مردمان این اجتماع کوچک برای همرنگ شدن با مردم ثروتمند پایتخت‌نشین احساس می‌کنند، موفق بوده. در این فیلم حالت چهره شخصیت‌ها گویای بخشی از دیالوگ‌هایی است که حذف می‌شوند تا سرخوردگی از رؤیاها و آرزوهای برآورده نشده را منعکس سازد.

نخستین ساخته بلند سینمایی «چی» که نامزد جایزه گوی شیشه‌ای در جشنواره کارلو ویوله‌ سال ۲۰۰۸ بوده است و در جشنواره فیلم مراکش همان سال موفق به دریافت جایزه ویژه هیأت داوران شده داستان امید و تغییر است.

زانگ چی (متولد سال۱۹۷۷ در پکن) در رشته کارگردانی سینما در آکادمی مرکزی درام آموزش دید و سپس به عنوان کارگردان در فاصله سال‌های ۲۰۰۴-۲۰۰۰ برای تلویزیون ملی چین CCTV کار کرد. او سپس توجه خود را معطوف فیلمنامه نویسی و کارگردانی سینما کرد. او برای نوشتن فیلمنامه فیلم «محاکمه توکیو» جایزه‌ای را در کشورش دریافت کرده است.

فیلم «شافت» نخستین تجربه کارگردانی اوست که در جشنواره‌های سینمایی مختلفی شرکت کرده است.