ژئوتوریسم ماجراجویانه

گردشگری بر اساس طبیعت یا طبیعت گردی , شاخه ای از صنعت توریسم است که در بخش توجه به طبیعت جاندار از سالهای دور و در بخش توجه به طبیعت بی جان و زیباییهای آن, بطور علمی و عملی در کمتر از ۱۰ سال اخیر بطور میان رشته ای در جهان مطرح شده است

● ژئوتوریسم ماجراجویانه و زیر شاخه های آن:

یکی از شاخه های جوان پسند و جذاب ژئوتوریسم که تا به حال به علت ناشناخته ماندن آن قابلیت ایجاد فرصت گردشگری ماجراجویانه و تفریحی بسیاری را برای جمعیت جوان و جوانان پر انرژی کشور نداشته است همان ژئوتوریسم براساس ماجراجویی یا Adventure- based Geoturism می باشد و در نمودار ۱ به سه زمینه کلی تقسیم شده است :

می دانیم کودکان و نوجوانان از آب بازی لذت می برند و حتی در صورت ایجاد فرصت دوست دارند که جایی که آب بصورت آبشارمانند و کوچک فرو می ریزد با ایستادن در زیر آن و اجازه دادن به خیس شدن لباس ها و سروصورت اشان در زیر آب پودری شکل در حال ریزش در هوای آزاد طبیعت، احساس نشاط و شادابی نمایند، شاید دردوران جوانی و بزرگسالی نیز گردشگری مفرّح و ماجراجویانه در قالب ژئوتوریسم ماجراجویانه ی آبشارها به عنوان پاسخی به این حس شادابی دنبال می شود. در نقاط مختلف دنیا ، با شناسایی محل های امن و نصب تابلو برای مقاصد ژئوتوریسم گردشگران را از وجود جاذبه ای ژئوتوریسمی آگاه می سازند .

در کنار آبشارها نیز به عنوان یکی از پدیده های ژئوتوریسمی فعالیتهایی علاوه بر تماشای صرف آبشار انجام می شود و انجام فعالیتهای خاصی اززمین گردشگری آبشارها مربوط به ماجراجویی و هیجان مضاعف است .

جوانان جویای هیجان و تفریح و گذراندن اوقات مفرح، با بالا و پایین رفتن از آبشار با طناب و وسایل ایمنی و پریدن به داخل آب بصورت گروهی و انفرادی و راه رفتن در آب داخل گودال زیر آبشارها به حس رسیدن به نشاط خود، پاسخ می دهند . انجام حرفه ای اینکار برای ورزشکاران " کنیونینگ Canyoning " نام دارد کانیونینگ شامل : صخره نوردی با طناب در داخل ارتفاع سنگی آبشاراست اما، پرش به داخل گودال پای آبشار های با ارتفاع کم، سرخوردن و پایین آمدن داخل آبشارهای کم شیب تر، و شنا کردن و راه رفتن در داخل آب پای آبشار را نیز در برمی گیرد .

ولی امروزه در معیّت مربیان حرفه ای و راهنمایان کارآموزده ی گردشگری، وبا اجاره وسایل ولباس مخصوص مقاوم در برابر نفوذ آب و کلاه ایمنی مخصوص به گردشگران و برنامه ریزی این ژئوتورها توسط تورگردانان، این شاخه از ورزش در قالب ژئوتوریسم ماجراجویانه همگانی شده است .

آبشارها ،گردشگران بسیار ماجراجو ی و جویای فعالیتهایی همچون غوّاصی یا پرش به داخل گودال های عمیق ، آبشارنوردی و " پرش از ارتفاع با فنر "Bungee jumping را نیز به خود جذب می کند .

در محل آبشارها وقتی سطوح سنگ ها و صخره ها مناسب باشند این فعالیت مفرّح قابل اجرا می باشد و تشخیص این سایت ها نیاز به کار تیمی و تخصصی دارد. ،

● جایگاه تفرّج ژئو- توریسم ماجراجویانه آبشارها در ایران :

در حال حاضردر کشور عزیزمان از این تفرج دلپذیرو ماجراجویانه فقط کوهنوردان و سنگ نوردان و جوانانی که تنها دوره مقدماتی سنگنوردی را گذرانده اند ،لذت می برند.در حالیکه همگانی شدن آن نیاز به سنگنوردی صرف ندارد و می توان با اجاره لباس های مناسب و احداث مراکز اقامتی (در نزدیکترین آبادی یا در مجاورت آبشار با محاسبه ی فاصله ای مناسب و مدبّرانه! )،در معیّت راهنمایان ژئوتوریسم و ورزشکاران حرفه ای از پریدن در آب ، راه رفتن در آب و.. از طبیعت بکر لذت برد .

آقای اول‌ریچ(۱) در ۱۹۷۹ نشان داد که " انسانهای عصبی و افسرده بعد از مشاهدة تصاویری از طبیعت ، احساس بسیار بهتری می‌کنند تا از مناظر شهری " . با توجه به نیاز به حفظ روحیه ی جوانان کشور و جهت دادن به آن در مسیر سازندگی کشور نیاز به شادابی جوانان و بزرگسالان بطور محسوسی احساس می شود، بنابراین همگانی ساختن صنعت ژئوتوریسم ماجراجویانه درمجاورت آبشارهای مناسب اجرای این فعالیت در کشور با توجه به تعدّد منابع و یا به عبارتی ثروت ژئوتوریسمی آبشار ها در ایران در کنار مدیریت و لحاظ تدابیرحفاظت زیست محیطی ، گامی در جهت شادابی بیشتر جامعه برداشته می شود.

● نام تعدادی از آبشار های ایران به قرار ذیل است :

آبشار چکان – جنوب شهرستان دورود استان لرستان؛ آبشار شوی حوالی روستای شوی ، ایستگاه تنگ هفت از توابع شهرستان دورود معروف به زیباترین آبشار ایران؛آبشار تاف ( نوژیان) در ۳۰ کیلو.متری جنوب شرقی خرم آباد مشهورترین آبشارهای دیگر خرم آباد : آبشارهای افرینه بین ، ملاوی، آب سفید در الیگودرز و آبشار وراک در بخش پاپی خرم آباد ؛آبشار تاریخی شوشتر در استان خوزستان؛ آبشار شلماش در استان آذربایجان غربی به ارتفاع ۱۰ متر و آبشارقلعه جوق در ماکوبه ارتفاع ۸۰ متر ؛ آبشار های دیگر :دالاپر ، فرنگی ، راندوسر ، شوند ، شهیدان ، ستاره لوند ، بروینه می باشند؛ آبشار یخی آمل در استان مازندران نزدیک قله دماوند در ارتفاع ۵۱۰۰ متری به ارتفاع ۷ متر آبشارهای دیگر : ازارک در سنگ پشته رامسر ، چاردر در جنت رودبار رامسر ، تیمره در وانای آمل ، پردمه در شمس آباد لاریجان ، زنگت در بهشهر و .. ؛آبشار گنج نامه همدان با ارتفاع ۱۲ متر؛ آبشار گنج بنار گچساران با ارتفاع ۳۰ متر و..

ذکر نام تمامی آبشارهای ایران و مشخصات آنها در حوصله این نوشتار نخواهد بود و بررسی پتانسیل تفرجگاهی تمامی آنها وپرداختن به ژئوتوریسم ماجراجویانه و تفریحی در بسیاری از آبشارهای فوق می تواند اجرایی و امکان پذیر شود.

● پیشنهاد ونتیجه گیری :

ژئوتوریسم ماجراجویانه نیاز به تعمق بیشتر برای ایجاد زیرساختهاو بسترآن هم توسط بخش دولتی و هم بخش دانشگاهی و نهایتا آژانس های طبیعت گردی در شاخه مستقل ژئوتوریسم دارد. با اشاعه ی این نوع تفرج می توان گام کوچکی در رفع معضلات اجتماعی همچون اعتیاد برداشت وبه صرف انرژی جوانان و نوجوانان از طرق صحیح و شایسته جهت دهی نمود .آبشارهای ایران نیازمند به امکان سنجی و اجرای طرح های مطالعاتی آمایش سرزمین از سوی جامعه دانشگاهی و با حمایت دولت و سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری دارد تا به بهترین وجه، بطور مستقیم( رونق گردشگری ) و غیر مستقیم( بالا بردن شادابی جوانان و نوجوانان ) در راه آبادانی کشور از آنها استفاده شود و در نهایت به رونق گردشگری طبیعت گرای کشور در سطح بین المللی بیانجامد .

نویسنده : مهندس بهرام نکوئی صدری

چاپ در ماهنامه تخصصی گردشگری / سال اول / شماره ۶

منابع :

۱.Frey, M.-L. (۲۰۰۰). Geotourism, a new perspective for public awareness on geol¬ogy: Case study Geo-Park Gerolstein & Geo-Centre Vulkaneifel, Germany. ۳rd International Geoscience Education Conference, Sydney (Abstract), pp. ۱۵۶-۱۵۷.

۲.Hudson, B. J. (۲۰۰۴). Australian waterfalls as tourism attractions. Tourism Review International, ۷, ۸۱-۹۴.

۳.Ulrich R,S., ۱۹۷۹, Visual Landscapes and psychological well-being.Landscape Research, ۴: ۱۷-۲۳

۴.www.aftab.ir

مهندس بهرام نکوئی صدری