روزنت های زرد , اطلاع رسانی یا جریان های كاذب خبر

به عقیده كارشناسان علوم ارتباطات روزنامه نگاری سایبر فضای اطلاع رسانی را دستخوش تغییرات اجتناب ناپذیری خواهدكرد, تغییراتی كه اگرچه راه پرابهام و دشواری را می پیماید اما آینده ای درخشان را در پیش رو خواهد داشت

در همین حال تارنماهای خبری روزانه كه به "روزنت" شهرت یافته‌اند رفته رفته مجال تازه‌ای فراهم آورده‌اند تا ادبیات و اقتضائات متفاوتی در عرصه اطلاع‌رسانی كشور شكل بگیرد. روزنت‌ها درعین آن كه مدت زمان كوتاهی ازپیدایش آن‌ها می‌گذرد، توانسته‌اند بخش‌های قابل توجهی از گروه‌های مرجع اجتماعی را باخود همراه سازند. چنان‌كه دانشجویان،نخبگان و روشنفكران كه اغلب به طبقه متوسط ومتوسط به بالا تعلق دارند،اخبار و اطلاعات مورد نیاز خود رااز این رسانه نوین دریافت می‌كنند و متاثر از داده‌های خبری و اطلاعاتی آن قرار دارند. در همین حال وجود نزدیك به پنج میلیون كاربر اینترنتی در كشور كه شمار آن به سرعت رو به افزایش است تعداد بازدیدكنندگان روزنت‌ها را همچنان افزایش می‌دهد. بنابر اعلام مركز آمار اینترنت جهانی در سال ‪ ۲۰۰۰‬میلادی حدود ‪ ۲۵۰‬هزار نفر كاربر اینترنت در ایران وجود داشت، اما تعداد كاربران در سال ‪۲۰۰۵‬ میلادی در ایران به چهار میلیون و ‪ ۸۰۰‬هزارنفر رسیده كه رشدی ‪ ۱۸۲۰‬درصدی را نشان می‌دهد. "رسانه نوین" شرایط را برای حذف و ممیزی در درازمدت دشوارتر ساخته به طوری كه در عمل باعث شده تاایجاد مانع بر سر"اطلاع رسانی آزاد" در درازمدت و حتی میان مدت راه به جایی نبرد. وجود ده‌هاپایگاه خبری‌اینترنتی كه هرلحظه‌آخرین وقایع‌را دراختیار مخاطبان قرار می‌دهند، در كنار شبكه‌های متعدد رادیویی و تلویزیون‌های ماهواره‌ای، سیاستگزاران رسانه‌ای را به اتخاذ "سیاست خبری باز" سوق می‌دهد. اتخاذ چنین سیاستی البته ناگزیر به‌نظر می‌رسد چراكه سرعت گسترش رسانه‌های نوین تا حدی افزایش یافته كه جایی برای محافظه‌كاری باقی نمی‌گذارد. "نشریات الكترونیك روزانه" به عنوان یكی از دسترس‌ترین ابزارهای اطلاع رسانی سریع و سالم مناسبات تازه‌ای را وارد فضای رسانه‌ای كرده است. عمومیت این رسانه نوین گرچه بسیار بالاتر از تلویزیون‌های ماهواره‌ای است اما به پای رسانه رادیو نمی‌رسد. بااین حال روزنت‌هابه‌عنوان رسانه‌ای مابین رادیو و تلویزیون‌های ماهواره‌ای در موارد زیادی به چنان اعتباری دست یافته‌اند كه دیگر رسانه‌ها نیز به نقل اخبار آن‌ها می‌پردازند. روزنت‌هاالبته از اهمیت و اعتبار یكسانی برخوردار نیستند،چه آن‌كه عملكرد اصولی و حرفه‌ای "رسانه" است كه‌در تعیین میزان اعتبار آن نقش تعیین‌كننده ایفا می‌كند.رسانه‌های نوین نیز ازاین قاعده جدا نیستند و دامنه تاثیرگذاری آن‌ها تابع پایبندی به مبانی حرفه‌ای اطلاع‌رسانی است. درهمین حال به‌نظر می‌رسد به ویژه طی‌ماه‌های گذشته،ورود شماری از روزنت‌های ضعیف و غیرحرفه‌ای زمینه ایجاد پدیده‌ای موسوم به "روزنت‌های زرد" را فراهم آورده است.

اگرچه نتایج اولیه بررسی‌ها نشان می‌دهد كه اینترنت راه خود را به‌عنوان یك رسانه مهم دربین جوانان باز كرده است اما صحت مطالب بسیاری از تارنماهای خبری كه در فضای اینترنت به اطلاع رسانی می‌پردازند، مورد سوال است. اما چه عاملی به ایجاد "روزنت‌های فاقد هویت مشخص" انجامیده است و آیا "روزنت‌های زرد" به مفهومی كه در رسانه مكتوب عنوان می‌شود،شكل گرفته است؟ "ماشاالله شمس‌الواعظین"روزنامه‌نگار، عصر حاضر را عصر "تكثیر سلولی رسانه‌های الكترونیك" توصیف می‌كند و معتقد است: تقسیم بندی روزنت‌ها به روزنت‌های زرد، سفید و آبی تقسیم بندی زودهنگامی است و هنوز زمان ارزیابی دقیق از این رسانه فرا نرسیده است. به گفته وی، هویت بخشی به روزنت‌ها و شفاف‌سازی عملكرد آن‌ها بدون اتخاذ سیاست‌های تشویقی از سوی دولت امكان پذیر نیست. "متاسفانه تاكنون روش‌های به‌كار گرفته شده توسط دولت نه‌تنها به شفاف‌سازی رسانه‌های الكترونیك كمك نكرده بلكه به پنهان كاری در این عرصه دامن زده است."سردبیر روزنامه توقیف شده "جامعه" بر این باور است كه ایجاد مانع بر سر راه فعالیت رسانه‌های آشكار و شفاف و برخورد با نویسندگان این رسانه‌ها در واقع نویسندگان را به شفافیت گریزی و پنهان‌سازی تشویق می‌كند. سخنگوی انجمن دفاع از آزادی مطبوعات گفت: دولت مهمترین عاملی است كه می‌تواند به‌افزایش یا كاهش پدیده‌های پنهان در تمام عرصه‌هااز جمله رسانه‌های مكتوب و غیرمكتوب كمك كند. وی درعین حال ابراز عقیده كرد:با توجه به انتقال پتانسیل رسانه‌ای ایران از رسانه‌های مكتوب به رسانه‌های الكترونیك، دوره‌ای از كشمكش، سطحی نگری و گسترش افقی رسانه‌های الكترونیك را شاهد خواهیم بود. این روزنامه‌نگارتصریح كرد: حكومت برای گذار روزنت‌ها از دوره نابسامان كنونی باید صبر و حوصله بیشتری از خود نشان دهد وبرای شفاف‌سازی و هویت- دار كردن آن‌ها سیاست‌های تشویقی اتخاذ كند. این روزنامه‌نگار براین باور است كه رسانه‌های الكترونیك به تدریج جایگزین رسانه‌های مكتوب می‌شوند وبه‌این ترتیب همان مسیری كه درمورد رسانه‌های مكتوب طی شد برای رسانه‌های الكترونیك هم طی خواهد شد. شمس‌الواعظین مهمترین عامل رشد و شكوفایی رسانه‌ها را ایجاد زمینه كثرت گرایی دانست و گفت: كثرت گرایی زمینه دستیابی به حرفه‌ای شدن رسانه‌ها، كشف استعدادها و گردآوری آن‌ها را حول محور رسانه‌ها فراهم می‌كند. به اعتقاد وی، برای شكوفایی رسانه‌هاایجاد زمینه كثرت‌گرایی درمرحله نخست اهمیت قرار دارد و ارتقاء مهارت‌های كیفی رسانه‌ها درمرحله دوم اهمیت جای می‌گیرد.تنها پس از طی شدن مرحله‌اول می‌توان درمرحله دوم به كارهای تخصصی‌تر و حرفه‌ای‌تر رسانه‌ای پرداخت. وی درعین حال برخورد افراطی و تند با روزنت‌های ضعیف و نامعتبر را "نقض غرض" می‌داند و تاكید می‌كند: برخورد رادیكال با روزنت‌های ضعیف و غیر معتبر نه تنها به حذف آنها كمك نمی‌كند بلكه به گسترش آنها منجر خواهد شد.

---