گنجینه نسخه های قدیمی

کتابخانه دیجیتال جهان

کتابخانه دیجیتال جهان(WDL) به‌صورت رایگان شما را با اسناد مهمی از جمله، نسخ خطی، کتب، صداهای ضبط شده، عکس و نقشه از فرهنگ و کشورهای مختلف آشنا می‌سازد. از همان ابتدا در صفحه اول سایت، کاربر به‌سادگی با نقشه ای از جهان مواجه است که تعداد آیتم‌ها در هر قسمت از نقشه جهان مشخص شده است. سادگی در طراحی یک اصل مهم است که کاربر را به‌سوی محصول جذب می‌کند، اصلی که به‌نظر می‌رسد در این سایت مورد توجه قرار گرفته است.

بیش از یک سال از افتتاح «کتابخانه دیجیتال جهان» که قرار است بزرگ‌ترین کتابخانه دیجیتال باشد، می‌گذرد. پروژه‌ای جهانی که درهایش به‌روی همه علاقه‌مندان باز و استفاده از آن رایگان است. در سال ۲۰۰۵ میلادی، جیمز بیلینگتون، کتاب‌دار ارشد کنگره آمریکا مقاله خود با عنوان «نگاهی به‌کتابخانه دیجیتال جهان «را که نزدیک به‌دوسال درباره آن پژوهش کرده بود، در یونسکو ارائه کرد. سال ۲۰۰۳ بود که «کتابخانه کنگره ملی آمریکا» با همکاری سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد(یونسکو) تصمیم گرفتند تا «کتابخانه دیجیتال جهان» را تاسیس کنند.

در پی این تصمیم جیمز بیلینگتون، مسئولیت تحقیق برای این پروژه و نوشتن طرح کلی را برعهده گرفت. هسته اصلی طرح جیمز بیلینگتون، ایجاد کتابخانه‌ای دیجیتال با همکاری «موسسه‌ها، موزه‌ها و کتابخانه‌ها با امکان دسترسی رایگان برای همه مردم جهان در شکلی نوین و متفاوت از همه اشکال پیشین» بود. او در روز ارائه طرح خود رو به‌همه حاضرین در سالن گفت:«همه می‌توانند در این پروژه مشارکت کنند.اینجا یک موسسه‌ خصوصی نیست. هرکس که ایده‌ای دارد یا علاقه‌مند است می‌تواند در خلق این پروژه همکاری کند و همه‌امکانات این پروژه به‌شکل رایگان در دسترس مخاطبان قرارخواهد گرفت.»

▪ کتابخانه‌ای با موارد متعدد امکان جست‌‌وجو: در پی اعلان جیمز بیلینگتون، چهار گروه کاری اصلی تشکیل شد. گروه‌های «علوم کامپیوتری»، «کتابخانه و جمع‌آوری اطلاعات»، «طراحی وب‌سایت» و «تامین منابع مالی» اسامی چهار گروه کاری پروژه است. وب‌سایت «کتابخانه دیجیتال جهان» روز ۲۱ آوریل ۲۰۰۹ در مقر اصلی سازمان یونسکو در شهر پاریس، بعد از دوسال طرح و پژوهش اولیه و چهارسال برنامه‌ریزی و آماده‌سازی، افتتاح شد. وب‌سایت «کتابخانه دیجیتال جهان» در صفحه اصلی، به‌تفکیک مناطق جغرافیایی به‌اعلان تعداد کتاب‌های موجود در این کتابخانه آنلاین می‌پردازد. این کتابخانه به‌مناطق آمریکای شمالی، آمریکای لاتین و کارائیب، خاورمیانه و آفریقای شمالی، اروپا، آفریقا، آسیای مرکزی و جنوبی، آسیای شرقی، آسیای جنوب شرقی و اقیانوسیه تفکیک شده است. بخش اروپا در حال حاضر، بیشترین تعداد کتاب در دسترس را در وب‌سایت «کتابخانه دیجیتال جهان» دارد.

تقسیم جغرافیایی اما تنها دسته‌بندی این وب‌سایت نیست. کتاب‌ها و داده‌های موجود در این کتابخانه دیجیتال، به‌اشکال مختلفی تقسیم و تفکیک شده‌اند و امکان جست‌وجو براساس این تقسیم‌بندی‌ها در اختیار کاربر است. کاربران می‌توانند گزینه مورد نظر خود را بر مبنای موضوع، کشور، زمان، موسسه‌و ناشر و نوع محصول، از کتاب گرفته تا دست‌نوشته تاریخی و عکس جست‌وجو کنند.

▪ گنجینه نسخه‌های قدیمی: «کتابخانه دیجیتال جهان» به‌جز کتاب، مجموعه‌های متعددی از نقشه، دست‌نوشته، فیلم، صداهای ضبط شده، عکس و مجلات را نیز در دسترس کاربران قرار می‌دهد. وب‌سایت این کتابخانه در حال‌حاضر به‌هفت زبان انگلیسی، فرانسه، عربی، اسپانیایی، چینی، پرتغالی و روسی در دسترس است. وب‌سایت «کتابخانه دیجیتال جهان» کار خود را با ۱۲۳۶ کتاب و دست‌نوشته شروع کرد و تا ژانویه ۲۰۱۱ تعداد کتاب‌ها و محصولات فرهنگی موجود در این کتابخانه به‌۱۳۵۰ رسیده است. در مراسم افتتاح این کتابخانه، اولین کتابی که به‌شکل آنلاین در دسترس کاربران از همه جای جهان قرار گرفت، نسخه بسیار قدیمی از کتاب «افسانه گنجی» بود که داستانی متعلق به‌قرن یازدهم ژاپن است که بسیاری از کارشناسان معتقدند اولین نمونه رمان در جهان است. از متن‌های ارزشمند قدیمی دیگری که در اولین فاز این پروژه به‌شکل آنلاین در اختیار کاربران قرار گرفت، می‌توان به‌متون عربی شرح جبر، اولین و قدیمی‌ترین نقشه‌ای که از آمریکا به‌عنوان نقطه‌ای جدید در کره‌زمین نام می‌برد و مجموعه صداهای ضبط شده‌ای از صدویک سال تاریخ برده‌داری در آمریکا اشاره کرد. جیمز بیلینگتون درباره تعداد قابل توجه نسخه‌های قدیمی و دست‌نویسی که در اختیار «کتابخانه دیجیتال جهان» است تا در دسترس جهانیان قرار بگیرد گفته بود:«آنچه ما در اختیار داریم گنجینه بزرگی است و تنها تکه‌پاره‌های متفرقه از یک کشور یا فرهنگ نیست.»

▪ کپی رایت محصولات کتابخانه: مسئله کپی‌رایت کتاب‌ها و دیگر محصولات فرهنگی وب‌سایت «کتابخانه دیجیتال جهان» سوال بسیاری از علاقه‌مندان و کاربران این کتابخانه است. گردانندگان این پروژه در بخش توضیحات حقوقی وب‌سایت متذکر شده‌اند که سوالات مربوط به‌کپی‌رایت محصولاتی که در وب‌سایت آنها ارائه می‌شود، به‌نهاد و موسسه یا موزه‌ای که آن محصول فرهنگی را در اختیار آن‌ها قرار داده است مربوط می‌شود و آنها هستند که اجازه استفاده از اثر را دارند و با لحاظ قوانین کپی‌رایت، اثر را در اختیار آن‌ها قرار داده‌اند.

مسئولان این کتابخانه دیجیتال جهانی، در توضیحات حقوقی تاکید می‌کنند که آن‌ها فقط اطلاعات شخصی را که کاربر به‌شکل داوطلب در فرم‌ها وارد کرده است جمع‌آوری کرده و این اطلاعات را در اختیار هیچ نهاد تبلیغاتی قرار نخواهند داد. در همین بخش، توضیح می‌دهند که اگر متوجه شوند کودکی اطلاعات شخصی خود را در فرم‌های این وب‌سایت وارد کرده است، اطلاعات را حذف می‌کنند.

گردانندگان «کتابخانه دیجیتال جهان» همچنین این امکان را برای افرادی که به‌دلیل ناتوانی‌های جسمانی نمی‌توانند از امکانات آن‌ها به‌شکل آنلاین استفاده کنند فراهم کرده تا با ارسال نامه یا تماس تلفنی با آن‌ها، امکان استفاده از محصولات فرهنگی آن‌ها را به‌گونه‌ای دیگر پیدا کنند.«کتابخانه دیجیتال جهان» تنها محصول همکاری کنگره آمریکا و یونسکو نیست. وقتی در سال ۲۰۰۵ جیمز بیلینگتون، طرح خود درباره این پروژه را در مقر یونسکو در پاریس ارائه کرد، کمپانی «گوگل» اولین موسسه‌ای بود که علاقه خود به‌مشارکت در این پروژه بزرگ را اعلام کرد و سه میلیون دلار آمریکا را به‌این پروژه اهدا کرد.

«سازمان کشورهای قاره آمریکا» که سازمانی بین منطقه‌ای با سی و پنج کشور عضو از قاره آمریکاست، دومین نهادی بود که علاقه خود به‌مشارکت در این طرح را اعلام کرد. بعدتر موسسه‌ها، موزه‌ها، دانشگاه‌ها و نهادهای متعددی در این پروژه جهانی فرهنگی همکاری و مشارکت کردند که از میان آن‌ها می‌توان به‌«موزه ملی برزیل»، «کتابخانه دانشگاه ییل»، «کتابخانه دولتی روسیه»، «کتابخانه ملی سوئد»، «کتابخانه دانشگاه براون»، «کتابخانه ملی و مرکز آرشیو عراق» و «کتابخانه ملی چین» اشاره کرد.

راهنمای استفاده از سایت:کتابخانه دیجیتال جهان(WDL) به‌صورت رایگان شما را با اسناد مهمی از جمله، نسخ خطی، کتب، صداهای ضبط شده، عکس و نقشه از فرهنگ و کشورهای مختلف آشنا می‌سازد. از همان ابتدا در صفحه اول سایت، کاربر به‌سادگی با نقشه ای از جهان مواجه است که تعداد آیتم‌ها در هر قسمت از نقشه جهان مشخص شده است. سادگی در طراحی یک اصل مهم است که کاربر را به‌سوی محصول جذب می‌کند، اصلی که به‌نظر می‌رسد در این سایت مورد توجه قرار گرفته است.

در قسمت زیرین نقشه هم کاربر می‌تواند با جا به‌جایی میله سبز رنگ، فاصله زمانی را کوتاه یا بلند کند که به‌تناسب آن نیز میزان آیتم ِ قسمت‌های مختلف از نقشه جهان نیز کم یا زیاد خواهد شد. با کلیک بر روی آیتم ِ هر منطقه که در نقشه مشخص شده است، شما به‌صفحه مربوطه هدایت خواهید شد که در صفحه جدید قادر به‌یافت اسنادی از کشورهای آن منطقه هستید. دسته بندی بسیار عالی، کار را برای کاربر ساده هم خیلی آسان کرده است؛ نشان دادن اسناد، متناسب با زمانی که تعیین می‌کنید یا کشوری که مد نظر شما هست یا نوع آیتم‌ها (مثلا نقشه یا نسخ خطی) یا نمایش بر اساس موضوع (مثلا تاریخ و جغرافیا یا مذهب).

نرگس محمدی