عنایت‏های ارباب به نوکر

آغاز دهه ۱۳۳۰ و به طور مشخص دوران پس از کودتای ۲۸‌مرداد ۱۳۳۲ دوران یکه تازی آمریکایی های در صحنه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران به شمار می‏رود. پس از کودتا مقامات آمریکایی …

آغاز دهه ۱۳۳۰ و به طور مشخص دوران پس از کودتای ۲۸‌مرداد ۱۳۳۲ دوران یکه تازی آمریکایی های در صحنه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران به شمار می‏رود. پس از کودتا مقامات آمریکایی که نگران ثبات سیاسی در دولت دست نشانده خود بودند و برای جلوگیری از قدرت یابی و نفوذ بیشتر شوروی در ایران با استفاده از دیپلماسی، کمک مالی و فعالیت پشت پرده سیاسی تلاش عمده ای را برای تقویت حکومت زاهدی به کار گرفتند. ‏

بزودی پس از کودتا رئیس جمهور آمریکا، آیزونهاور، پیام تبریکی برای شاه فرستاد و مقام های آمریکایی اعلام کردند که درخواست کمک ایران به طور عاجل و با نظر مساعد ملاحظه خواهد شد به دنبال آن در پاییز ۱۳۳۲ پشتیبانی آمریکا از ایران چندین بار علناً اعلام شد که سرانجام به دیدار ریچارد نیکسون معاون نخست‏ وزیر آمریکا از ایران انجامید. حکومت زاهدی بلافاصله درخواست رسمی خود را مبنی بر تقاضای کمک مالی آمریکا به این کشور اعلام کرد. آمریکایی ها نیز در اقدامی بی سابقه ظرف تنها ده روز برنامه موجود کمک آمریکا به ایران را ۴/۲۳ میلیون دلار افزایش دادند و

۴۵‌میلیون دلار دیگر کمک اضافی فوری نیز به ایران اعطا شد. به علاوه شعبه سیا در تهران حدود یک میلیون دلار نقد را که از عملیات آژاکس باقی مانده بود، مدت کوتاهی پس از کودتا به زاهدی داد. این کمک های دیپلماتیک و اقتصادی برای افزایش اعتماد به نفس حکومت زاهدی و تأمین منابع مالی که برای تحکیم و تقویت دولت غیر قانونی خود به آنها نیاز مبرم داشت تأثیری فوق العاده بر جای نهاد.شعبه سیا در تهران نیز تلاشهای پنهان گوناگونی را برای کمک به حکومت جدید شروع کرد. رئیس شعبه سیا مدت کوتاهی بعد از کودتا به منطقه سکونت قشقایی ها سفر کرد تا خان ها را از به کار بردن نیروی نظامی علیه حکومت کودتا بر حذر دارد. این ابتکار به طور خاصی کار آمد بود زیرا سیا سال ها بود که به قشقاییها کمک مالی می داد و توانسته بود رابطه خوبی با آنها برقرار کند.

همچنین سازمان اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا از شبکه تبلیغاتی بدامن برای توزیع کتاب، جزوه و مقالات روزنامه ای در انتقاد از مخالفان دولت و ستایش از حکومت کودتا استفاده می کرد و شروع به کمک به اسفندیار بزرگمهر وزیر اطلاعات زاهدی نمودند تا او نیز فعالیت های مشابهی را انجام دهد. مأموران سیا در ایالات متحده در مطبوعات آمریکایی نیز مقالات متعددی به نفع دولت کودتا و در حمایت از آن به عمل می آوردند.سیا همچنین تعلیم نیروهای اطلاعاتی ایران را آغاز کرد. در شهریور ۱۳۳۲ یک سرهنگ ارتش آمریکا که سال ها برای سیا در خاورمیانه فعالیت کرده بود و اطلاعات وسیعی در امور پلیسی و کارآگاهی داشت در پوشش وابسته نظامی به ایران اعزام شد. مأموریت وی سازمان دادن و فرماندهی یک واحد جدید اطلاعاتی بود که در آن زمان زیر نظر فرمانداری نظامی تهران تأسیس شد که تحت فرماندهی تیمور بختیار قرار گرفت. سرهنگ اعزامی آمریکایی همکاری نزدیکی با تیمور بختیار و نیروهای زیر دست وی داشت و به آنان فنون پایه ای اطلاعات از قبیل روش های مراقبت و بازجویی، عملیات شبکه های اطلاعاتی و امنیت سازمانی را آموزش می داد. این واحد اطلاعاتی نخستین سازمان اطلاعاتی مدرن در ایران بود. مأموریت اصلی این واحد اطلاعاتی جستجو و خنثی کردن همه تهدید های متوجه شاه و حکومت ایران بود. آنها بر این باور بودند که این تهدید ها در آن زمان بیشتر از سوی حزب توده انجام می‏شود. دستاورد عملی اولیه این واحد نیز در آغاز به کار رسمی یعنی از بهمن ۱۳۳۳، کشف و نابودی شبکه نظامی حزب توده در تابستان ۱۳۳۴ بود. این اقدام در تحکیم حکومت کودتا نقش مهمی ایفا کرد و یکی از مهمترین دلایل و انگیزه هایی شد تا شاه یک سازمان گسترده تر مدرن تر اطلاعاتی را تشکیل دهد که حاصل آن تأسیس ساواک بود.

محمود عزیزی