یکشنبه, ۲۳ دی, ۱۴۰۳ / 12 January, 2025
مدل های دموكراسی
مشاركت، جامعه‌پذیری سیاسی، آزادی‌های مدنی، دموكراسی، رسانه‌ها و... از جمله واژگان سیاسی مهمی هستند كه در دنیای پیچیده امروزین و در بازار مكاره سیاست همواره ورد زبان این و آن هستند. یكی از اساسی‌ترین مباحث علوم سیاسی مبحث دموكراسی یا مردم‌سالاری است كه در این گفتار سعی بر آن شده است ضمن تبیین مفهوم آن به صورتی تقریبا خلاصه و جامع انواع مدل‌های دموكراسی مورد بررسی و مداقه قرار گیرد.
دموكراسی و مفهوم آن
واژه دموكراسی از دو واژه قدیم یونانی گرفته شده است.deomos(مردم) و kratosو در ابتدایی‌ترین معنای دموكراسی می‌توان گفت دموكراسی یعنی حق همگان (مردم) برای مشاركت در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و سیاسی.در یونان باستان كه خاستگاه و جایگاه اولیه دموكراسی است افراد جامعه به صورت مستقیم در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی شركت می‌جستند و به صورتی نوبتی عهده‌دار مسوولیت می‌شدند (به جز زنان و بردگان)، دموكراسی مستقیم در جوامع ابتدایی و ساده آن روز تقریبا پاسخگوی مطالبات اجتماعی مردم بود ولی با افزایش جمعیت، پیچیده‌تركردن روابط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، دموكراسی مستقیم جای خود را به دموكراسی غیرمستقیم داد. در دموكراسی غیرمستقیم با نمایندگی مردم قدرت و اختیارات خود را به برخی افراد تفویض می‌كردند و آنها در مكان‌هایی (مجالس قانونگذاری) هدایت و تصمیم‌سازی اجتماعی را عهده‌دار می‌شدند. دموكراسی آتنی یا كلاسیك پا به عرصه وجود گذاشت كه در طول تاریخ و تا به امروز پیشرفت‌های شگرفی را در مفهوم و جایگاه زندگی سیاسی جوامع امروزی به وجود آورده است.اصلی‌ترین مبانی دموكراسی را می‌توان اینگونه برشمرد: آزادی‌های مدنی، آزادی‌های اجتماعات، آزادی بیان و پس از بیان، مشاركت آزاد، شركت در انتخابات سالم و عادلانه،آزادی مذهب و اندیشه، تضمین حقوق اساسی مردم. مبانی دموكراسی كه حكومت اكثریت و شناخت حقوق اقلیت است در نظام‌های سیاسی گوناگون همواره مورد دستخوش و تعدی قرارگرفته است تا جایی كه حكومت‌های توتالیتر و فراگیر نیز خود را حامی دموكراسی قلمداد می‌كردند و می‌كنند تا جایی كه وقتی یونسكو در سال ۱۹۵۰ درباره دموكراسی كنفرانسی را ترتیب داد بیش از ۵۰ كشور در آن شركت داشتند. كشورهایی كه ابتدایی ترین آزادی‌های مدنی مردم را از آن سلب كرده بودند تا چه رسد به مفاهیم مدرن مشاركت و جامعه‌پذیری سیاسی در قالب دموكراسی نوین سیاسی اجتماعی.
دموكراسی كلاسیك (آتنی)
در این شكل از دموكراسی كه به صورت مستقیم و نیمه‌مستقیم بود فقط شهروندان مرد حق داشتند در مجمع قانونگذاری شركت كنند و زنان و بردگان از این حق محروم بودند. در دموكراسی كلاسیك اصل مهمی حاكم بود و آن برابری سیاسی تمامی شهروندان بود تا آزادانه بتوانند به نوبت فرمانروایی و فرمانبرداری كنند و مستقیما در امور قانونگذاری و قضایی مشاركت داشتند. قدرت اصلی حكومت در در دست مجمع شهروندان بود كه حد نصاب لازم برای تشكیل جلسات آن حضور ۶۰۰۰ نفر شهروند بود و این مجلس و مجمع در تصمیم‌گیری‌های مهم اجتماعی شركت می‌كردند و یك هسته ۵۰۰ نفری با كمك یك كمیته ۵۰ نفری تصمیمات اصلی را مدیریت می‌كردند. كلیه امور شهری از جمله مسائل رفاهی، امنیتی، بهداشتی و مسائل مهم‌تر مانند برقراری روابط خارجی و اعلان جنگ و صلح نیز برعهده این مجمع بود و ریاست بر هر یك از كمیته‌های مربوطه و مجمع یك روزه بود و به صورت قرعه و چرخشی نیز صورت می‌گرفت.در دموكراسی آتنی به استثنای مناصب نظامی، هیچ فردی نمی‌توانست دوبار عهده‌دار منصبی شود و در ازای خدمات دولتی به افراد حقوق پرداخت می‌شد.«دموكراسی آتنی متضمن نوعی تعهد عمومی به اصل فضیلت مدنی بود: ایثار در مقابل دولت شهر جمهوری و تبعیت زندگی خصوصی از مسائل عمومی و صلاح عامه. بطوری كه پریكلس (از سرداران و سیاستمداران برجسته آتنی) اجتماعی را توصیف می‌كرد كه در آن همه شهروندان می‌توانند و در حقیقت ناچارند در پی‌ریزی و تقویت زندگی عمومی مشاركت جویند و شهروندان برای مشاركت در مسائل عمومی، رسما با موانع ناشی از مرتبه و ؤروت مواجه نیستند. مردم در امر قانونگذاری یا كاركردهای قضایی قدرت حاكمیت یا قدرت فائقه دارند. مفهوم آتنی «شهروند» متضمن سهیم بودن در این كاركردها و مشاركت مستقیم در امور دولت است.»با توجه به مفاهیم اصلی دموكراسی كلاسیك كه در دو تا سه هزار سال قبل از میلاد در یونان باستان رشد و نمو یافت اولین جرقه‌های زندگی سیاسی و اجتماعی بشر زده شد. شاید در نگاه اول دموكراسی كلاسیك یونان در منظر یك اندیشه قرن بیست و یكمی بسیار كودكانه و حتی قاهرانه باشد ولی نباید عامل و فاكتور زمان را در تحلیل و آنالیز دموكراسی كلاسیك چند هزار سال قبل از نظر دور نگه داشت. بدون شك دموكراسی‌های پیشرو امروز خود را مدیون كلاسیك‌ترین مدل دموكراسی یعنی دموكراسی آتنی می‌دانند.
دموكراسی حمایتی
اصل حاكم در این مدل دموكراسی این است كه شهروندان برای اطمینان یافتن از اینكه حكومتگران منافع آنها را دنبال می‌كنند، خواستار كسب حمایت حكومتگران و نیز حمایت از یكدیگرند. در این شكل از دموكراسی حاكمیت مردم به نمایندگان آنها سپرده می‌شود كه می‌توانند همانند دولت كاركرد داشته باشند. انتخابات آزاد و منظم،رقابت بین احزاب و گروه ها و حكوت اكثریت و نیز پاسخگویی حكومت‌كنندگان از ویژگی‌های بارز این مدل است.قوای دولت بین قوای مجریه، مقننه و قضاییه تقسیم می‌شود. هواداران آزادی‌های مدنی و سیاسی بخاطر جلوگیری از برخوردهای خودسرانه و غیرقانونی از حكومت قانون حمایت می‌كنند و خواستار آزادی بیان، تشكیل اجتماعات و آزادی رای‌دادن هستند. دموكراسی حمایتی در چارچوب قوانین اجتماعی، حریم خصوصی افراد را بسیار مهم و جدی تلقی می‌كند. در این مدل از دموكراسی، كانون‌های قدرت برای جلوگیری از تمركز قدرت در یك كانون و مركز خاص وجود دارند و احزاب و گروههای ذینفع علاوه بر مشاركت سیاسی با هم رقابت دارند. «رشد و گسترش جامعه مدنی خودمختار به لحاظ سیاسی،مالكیت خصوصی بر ابزار تولید، اقتصاد بازار رقابتی، خانواده پدر سالار و گستردگی سرزمینی عرصه دولت ملی از شرایط عمومی استقرار دموكراسی حمایتی است.»
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست