چرا بعضی درمان‌های دندان‌پزشکی ناپایدارند؟

چرا نتیجه برخی از درمان‌های دندان‌پزشکی ناپایدار است؟ این سوالی است که امروزه پس از درمان‌های دندان‌پزشکی مانند ارتودنسی یا پروتز پیش می‌آید. برای بررسی علت بروز این مشکل …

چرا نتیجه برخی از درمان‌های دندان‌پزشکی ناپایدار است؟ این سوالی است که امروزه پس از درمان‌های دندان‌پزشکی مانند ارتودنسی یا پروتز پیش می‌آید. برای بررسی علت بروز این مشکل بهتر است مختصری با سیستم جونده و نحوه تاثیر و وظایف آن آشنا شویم.

سیستم جونده دارای اجزایی مانند دندان‌ها، عضلات، مفصل گیجگاهی فکی و فک‌هاست. این اجزا در یک مجموعه تامین‌کننده وظایف مهمی مانند بلع، تکلم، تنفس و جویدن هستند. اگر چه الگوی رشد و صورت هر فرد بیش از هر چیز تحت‌تاثیر ترکیب و شکل فامیلی است اما نحوه عملکرد عضلات فک و صورت نیز شکل‌دهنده اجزای صورت هر شخص است. همچنین عضلات ایجاد‌کننده حالت‌های صورت (میمیک) هستند که می‌توان نقش اصلی آنها را در بازیگران تئاتر مشاهده کرد و درواقع بازیگران بیشترین افرادی هستند که از آن بهره می‌گیرند. عضلات از اجزای اعمال‌کننده نیرو در سیستم جونده محسوب می‌شوند و عملکرد نامتوازن آنها به طور مداوم باعث بروز ناهنجاری‌های متعددی می‌شود. در صورت عدم توازن عملکرد عضلات حین بلع،‌ تکلم، تنفس و جویدن، فشار عضلات روی اجزای سیستم جونده نیز نامتعادل و موجب بروز ناهنجاری‌هایی جدی می‌شود. به عنوان نمونه هنگام بلع عضله زبان از داخل دهان و عضلات گونه و لب از خارج دهان به دندان‌ها نیرو وارد می‌کنند. چنانچه در این روند، عضله‌ای تنبل یا کم‌کار شود در نتیجه عضله مقابل فعالیت و اعمال نیروی بیشتری خواهد کرد و بعد از آن جابه‌جایی دندان‌ها یا تغییر شکل فک یا فک‌ها به وجود می‌آید. به طور متوسط هر فرد در شبانه‌روز ۲۵۰۰ بار عمل بلع را انجام می‌دهد و در هر عمل بلع به طور طبیعی حدود ۱۰۰ تا ۳۰۰ گرم نیرو توسط لب پایین به دندان‌های جلو وارد می‌شود. در صورت از بین رفتن توازن عملکرد لب این نیرو تا ۵۰۰ گرم نیز افزایش می‌یابد. این افزایش فشار لب باعث حرکت دندان‌ها به سمت داخل دهان می‌شود.

روش درمان این مشکل پس از تشخیص و حذف عامل به‌وجود آورنده، استفاده از دستگاه‌هایی برای ایجاد تعادل عملکرد عضلات است. این دستگاه‌ها می‌توانند دارای انواع نرم برای استفاده در سنین پایین‌تر و نوع سخت برای استفاده در سنین بالاتر باشند. سن مناسب برای این نوع درمان، بین ۶ تا ۵/۱۱ سالگی است. نوع دستگاه و مدت زمان استفاده از آن توسط دندان‌پزشک و براساس اطلاعات به دست آمده از آنالیزهای بیمار تعیین می‌شود. بنابراین هرگونه درمان دندان‌پزشکی همراه با تغییر موقعیت دندان‌ها مانند مرتب‌کردن دندان‌ها در ارتودنسی یا پروتزهای دندانی چنانچه همراه با تامین عملکرد مناسب عضلات نباشد موجب اعمال نیروهای نامتقارن عضلات و در نتیجه عدم پایداری رابطه‌های دندانی به دست آمده می‌شود. پس تنها وظیفه دندان‌پزشک مرتب کردن دندان‌ها نیست.

دکتر سیامک جهان‌آرا

عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی

دانشگاه علوم پزشکی تهران