حقیقت انتظار

فرج وجود مبارک امام عصر عج از بزرگ ترین آرزوهای پیروان مکتب اهل بیت ع است که سبب امید به آینده و حرکت و پویایی در جامعه اسلامی است مهم باور حتمی بودن ظهور و انتظار راستین برای تحقق آن است

فرج وجود مبارک امام عصر(عج ) از بزرگ ترین آرزوهای پیروان مکتب اهل بیت (ع ) است که سبب امید به آینده و حرکت و پویایی در جامعه اسلامی است . مهم باور حتمی بودن ظهور و انتظار راستین برای تحقق آن است . رسول خدا(ص ) بهترین عمل امت را انتظار فرج از جانب خدای سبحان می داند : افضل اعمال امتی انتظار فرج من الله (عزوجل )۱ و اهل بیت (ع ) برجسته ترین مصداق این عنوان کلی را انتظار فرج وجود مبارک ولی عصر(عج ) دانسته اند چرا که برای انسان های مومن ظهور آن حضرت گشایش حقیقی است .

حضرت عبدالعظیم حسنی قدس سره فرمود : بر سرورم حضرت جوادالائمه (ع ) وارد شدم تصمیم داشتم از او بپرسم که آیا « قائم » شما همان مهدی است یا غیر او پیش از آنکه سخن بگویم فرمود : ای اباالقاسم ! قائم ما همان مهدی است که باید در زمان غیبتش منتظر او بود و در زمان ظهورش وی را اطاعت کرد و او سومین فرزند من است . قسم به خدایی که محمد(ص ) را به پیامبری برگزید و امامت را به ما اختصاص داد اگر تنها از عمر دنیا یک روز باقی باشد خدای تعالی آن روز را به قدری طولانی می کند که قائم ما ظهور و خروج کند و آن گونه که زمین از ظلم و جور پر شده است آن را از عدل و قسط پر گرداند!

خدای سبحان کار او را در یک شب اصلاح می کند و اوضاع را به نفع او می گرداند چنان که کار موسی (ع ) را در یک شب اصلاح کرد : موسی برای گرفتن شعله ای از آتش برای استفاده خانواده اش رفت اما هنگام بازگشت به شرافت رسالت و افتخار نبوت رسیده بود سپس امام جواد(ع ) فرمود : بهترین اعمال شیعیان ما انتظار گشایش امور به دست آن حضرت است ۲...

انتظار در مکتب اهل بیت

ظهور منجی آخرالزمان اندیشه ای جهانی است که بشر را بر محور انتظار گرد می آورد. فارغ از آنچه دیگران به عنوان منجی بدان امید بسته اند امت اسلامی براساس آموزه های نبی مکرم اسلام (ص ) مصداق منحصر منجی آخرالزمان را وجود مبارک مهدی (عج ) می دانند اما در میان همین امت گروهی درس مهدویت را در مکتب نورانی عترت پیامبر بزرگ اسلام آموخته اند و دسته ای علم را از غیر اهلش گرفته و به باوری ابتر راه یافته اند.

انتظار پیروان اهل بیت عصمت و طهارت با انتظار دیگران تفاوتی عمیق دارد چون فرقه ناجیه در انتظار طلوع شمس موجود مستور است و دیگران منتظر ستاره معدوم . به اعتقاد راسخ ما مهدی موعود موجود است اما در پندار دیگران فقط موعود است نه موجود. تفاوت معنی انتظار در دو طیف مزبور همان فاصله عریق میان موجود معدوم است که نمی توان مرز آن را تحدید کرد زیرا یکی دل به نقش ماه خوش داشته و دیگری به نظاره آن چشم از آسمان پر کرده است و ماه را در سپهر یافته و به انتظار اوج فرازمندانه عروج می کند :

دلا خود را در آیینه تو کژ بینی هر آیینه

تو کژ باشی نه آیینه تو خود را راست کن اول

یکی می رفت در چاهی چود در چه دید او ماهی

مه از گردون ندا کردش من این سویم تو لا تعجل

مجو مه را درین پستی که نبود در عدم هستی

نروید نیشکر هرگز چو کارد آدمی حنظل ۳

در تبیین معنی حقیقی انتظار روایات متعددی هست از آن جمله روایتی است که ابوبصیر از حضرت صادق (ع ) چنین نقل می کند : لیعدن احدکم لخروج القائم ولو سهمالله۴ براین اساس آن که بخواهد به واقع منتظر وجود مبارک آن حضرت باشد لازم است خویشتن را مهیا سازد اگرچه با آماده کردن یک تیر باشد.

تامل در این روایت شریف می فهماند که انسان تا مرد میدان جهاد و مبارزه نشود نمی تواند خویشتن را در زمره منتظران راستین آن حضرت بداند و این همان معنای بلندی است که در ادعیه نورانی شب های ماه مبارک رمضان به آن اشاره گردیده است : و قتلا فی سبیلک مع ولیک فوفق لنا۵.

آن که خویش را خواهان ظهور حضرت ولی عصر(عج ) می داند و امید اصلاح امور را از آن حضرت دارد اما خود اهل جهاد نیست سخن به گزاف گفته و در حقیقت نه منتظر که منزوی از ایشان است زیرا در انتظار گشایش رایگان دشواری ها به دست امام عصر(عج ) است و می خواهد که در این مسیر دچار هیچ رنجی و متحمل هیچ هزینه ای نگردد در حالی که انتظار حقیقی ظهور آن حضرت به معنی آماده سازی عده و عده در تمامی زمینه ها از جمله مسائل نظامی و جهاد در راه خداست .

به قطع پس از ظهور آن حضرت با جنگ روبه رو خواهد بود پس کسانی توان یاری اش را خواهند داشت که کارآزموده این میدان باشند و اگر کسی اهل کارزار نباشد کار او زار است .

در عرصه جهاد علمی مسلح شدن به سلاح قلم و تیغ سخن و در عرصه عملی نتیجه به اسلحه رزم و آموختن شیوه های نوین آن لازم انتظار حقیقی است حال آن که میان این دو عرصه را جمع کند و به سلاح مناسب هر یک مسلح شود به اجر هر دو جهاد نایل می شود (طوبی لهم و حسن ماب )۶. البته بخش مهم پیروزی آن حضرت مرهون رشد فرهنگی جامعه بشری است .

نتیجه آنکه معنای عمیق انتظار موجود موعود در مکتب اهل بیت (ع ) از سویی اقتدا به سنت امامان هدایت (ع ) و از سوی دیگر مسلح بودن یا مسلح شدن به سلاح علم و ایمان برای مجاهده در راه خداست .

این عبادت والا عرصه های گوناگونی دارد که در هریک عنصر انتظار تجلی خاصی دارد و به شیوه ای متفاوت مطرح می گردد : عرصه فرهنگ از اساسی ترین عرصه هایی است که در زمینه سازی طلوع شمس مهدوی (عج ) موثر است از این رو دریافت فهم صحیح انتظار در این عرصه سهم اساسی در تصحیح فرهنگ انتظار دارد.

امام باقر(ع ) فرمود : رحم الله عبدا حبس نفسه علینا! رحم الله عبدا احیا امرنا!۷ این سخن نورانی نمود روشنی از جلوه انتظار حقیقی در عرصه فرهنگ را به نمایش می گذارد چرا که انسان منتظر در این عرصه می باید خویش را در محدوده اوامر الهی بگذارد و از قلمرو دستورهای قرآن وعترت تجاوز نکند.

تلاش منتظران راستین حضرت بقیه الله (عج ) در این عرصه می باید بر آن معطوف شود که معارف و مآثر قرآن و عترت (ع ) را احیا و منتشر سازند. حقیقت انتظار در این عرصه آن است که منتظر معتقد و عارف به حضرت ولی الله اعظم (عج ) براساس معرفتش امر آنان را احیا می کند و خویشتن را در محدوده اوامر ایشان منحصر می سازد تا فیض الهی از باطنش ریشه بگیرد و در ظاهرش تجلی کند.

شرایط تحقق حقیقت انتظار

انسان تنها انتظار کسی یا چیزی را می کشد که او را به کارگشایی بشناسد چون که شئی ناشناخته در اصل خود غریب است چه رسد به آنچه متعلق به اوست . حال هر چه دانش و معرفت والاتر و صحیح تر باشد انتظار نیز عمق و حقیقت بالاتری خواهد داشت .

انسان های عصر غیبت وجود مبارک ولی عصر(عج ) یا در زمره منتظرآن آن حضرت اند یا نیستند و آنان که در گروه منتظران نیستند ناگزیر در زمره متحیران وادی ضلالت و جاهلیت اند.

بی شک زمین همواره به نور مصباح هدایت و امام معصومی روشن است و هر زمانی بر مائده رحمت واسطه فیضی و انسان کاملی مهمان همان طور که روایات فراوانی به این اصل اصیل اشاره دارند. امام صادق (ع ) فرمود : ان الله اجل و اعظم من ان یترک الارض بغیر امام عادل ۸. وجود مستمر امام معصوم و خلیفه الهی تا آنجا مورد تاکید است که آن وجود مبارک می فرماید : لو بقیت الارض بغیر امام لساخت ۹. نیز می فرماید : از آن هنگام که خداوند زمین را آفریده است تا هنگام برپایی قیامت زمین از حجت خدا خالی نبوده و نخواهد بود و اگر چنین نباشد عبودیت خدای سبحان به تعطیلی می انجامد اما این حجت الهی گاه ظاهر و معروف است و گاه غائب و مستور : لم تخل الارض منذ خلق الله آدم من حجه الله فیها ظاهر مشهور او غائب مستور ولا تخلوا الی ان تقوم الساعه من حجه فیها ولو لاذلک لم یعبدالله ۱۰.

بر همین اساس اعتقاد راسخ پیروان مکتب اهل بیت (ع ) بر این مبنا استوار است که همواره در تمام اعصار و در میان بندگان خدا امامی معصوم هست که خلیفه خدا و حجت اوست از این رو به تولد و موجودیت حجت عائب و مهدی موعود باوری عمیق دارند. وجه تمایز پیروان مکتب اهل بیت (ع ) در این عرصه با سایر معتقدان به ظهور منجی موعود ـ چنانچه قبلا بیان شد ـ همین اصل موجودیت موعود است وگرنه دیگران نیز در باور به منجی موعود با آنان همداستان اند.

پس از باور به موجودیت موعود بایسته است که او را بشناسیم و جان و روان را در خدمت حجت خدا بنهیم و حقیقت انتظار را عمق بیشتری ببخشیم زیرا به فرموده رسول خدا(ص ) زندگی و مرگ آن که امام عصر خویش را نشناسد حیات و مرگی جاهلانه خواهد بود : من مات و لایعرف امامه مات میته جاهلیه ۱۱ چون مرگ عصاره حیات است و هرکس آن چنان می میرد که زیسته است آن که به مرگ جاهلی می میرد زندگی جاهلانه ای داشته است زیرا ممکن نیست فردی در تمام عمر عاقلانه زندگی کند و جاهلانه بمیرد. آیات قرآن کریم سفارشات اکیدی به مسلمان مردن دارند که همان زیستن به حیات عاقلانه و دوری از زندگی و مرگ جاهلانه است .

مسلمان مردان سفارش تمام انبیای الهی است آن چنان که قرآن از زبان ابراهیم خلیل (ع ) و یعقوب (ع ) نقل می فرماید که چنین توصیه ای را به فرزندان خود داشته اند : (و وصی بها ابرهیم بنیه و یعقوب یبنی ان الله اصطفی لکم الدین فلا تموتن الا وانتم مسلمون )۱۲ خدای سبحان به مومنان نیز سفارش می کند که جز مسلمان نمیرند. (یا ایهاالذین امنوا اتقوا الله حق تقاته و لاتموتن الا وانتم مسلمون )۱۳ آن که جاهلانه و در غربت از معرفت امام عصرش زندگی نکرد در نتیجه امام خویش را به درستی شناخت درمی یابد که او مظهر (افمن هو قائم علی کل نفس بما کسبت )۱۴ است و زمام تمام امور عالم به اذن خدا به دست اوست و در پرتو این شناخت از حیات و ممات جاهلی می رهد و به حیات معقول و مرگی مسلمانانه بار می یابد و همواره در زندگی خویش منتظر واقعی آن حضرت خواهد بود.

گفتنی است ـ همان طوری که قبلا بیان شد ـ مراد از شناخت خلیفه الهی و امام هر عصر تنها معرفتی ساده و ابتدایی براساس شناخت حسب و نسب و نیز شناخت تاریخی نیست تا آن که امام را به اسم و خاندان و تاریخ شناخت گمان کند به معرفت حیات بخش امام راه یافته و از حیات و مرگ جاهلی رهیده است بلکه حیات معقول را معرفت امامت و اعتقاد به ولایت و شناخت شخصیت حقیقی امام به انضمام اطاعت او تامین می کند وگرنه حاکمان برخاسته از سقیفه طاغوتیان شام فاجعه آفرینان انسانیت کش کربلا حکمرانان خونریز مروانی و عباسی و... بیش از دیگران به زوایای سطحی شناخت امامان عصر خویش عالم بودند.

دیگر اینکه حقیقت انتظار که از اعظم عبادات است با امید هماهنگ و از آرزوی خام منزه است . قرآن کریم ضمن امضا و تایید رجا امنیه را خرافه می داند : (لیس بامانیکم ولاامانی اهل الکتب ).۱۵ امنیه همان آرزوی ناپخته ای است که با مبادی آن همراه نیست اما امید میوه قابل نضج است که با مقدمات پختگی آمیخته است همچون امید مادری به رشد و بالندگی کودکش . چنین کسی بر اثر همان امید در شیردادن و سایر مراقبت های لازم کوتاهی نمی کند و باغبانی که به رشد و بالندگی نهال خویش امید دارد در غرس هرس آبیاری و نگهداری آن قصور روا نمی دارد همانطور که نبی اعظم اسلام (ص ) فرمود : الامل رحمه لامتی . لولا الامل ما رضعت والده ولدها و لاغرس غارس شجرا . ۱۶ (منبع : امام مهدی موجود موعود)

حضرت آیت الله جوادی آملی

پاورقی :

۱ ـ کمال الدین ج ۲ ص ۳۵۷

۲ ـ همان ص ۴۹

۳ ـ دیوان شمس تبریزی ص ۵۰۱ شماره ۱۳۳۸

۴ ـ الغیبه نعمانی ص ۳۲۰ بحارالانوار ج ۵۲ ص ۳۶۶

۵ ـ اقبال الاعمال . ص ۳۸۱ بحارالانوار ج ۹۵ ص ۱۱۷

۶ ـ سوره رعد آیه ۲۹

۷ ـ المحاسن ج ۱ ص ۲۷۸ کمال الدین ج ۲ ص ۶۴۴ بحارالانوار ج ۵۲ ص ۱۲۶

۸ ـ الکافی ج ۱ ص ۱۷۸

۹ ـ همان ص ۱۷۹

۱۰ ـ کمال الدین ج ۱ ص ۳۱۴

۱۱ ـ الکافی ج ۲ ص ۲۱

۱۲ ـ سوره بقره آیه ۱۳۲

۱۳ ـ سوره آل عمران آیه ۱۰۲

۴ ـ سوره رعد آیه ۳۳

آن که خویش را خواهان ظهور حضرت ولی عصر می داند و امید اصلاح امور را از آن حضرت دارد اما هنوز خود اهل جهاد نیست سخن به گزافه گفته و در حقیقت نه منتظر که منزوی از حضرت است

قطع پس از ظهور آن حضرت با جنگ روبه رو خواهد بود پس کسانی توان یاری اش را خواهند داشت که کار آزموده این میدان باشند

در عرصه جهاد علمی مسلح شدن به سلاح قلم و تیغ سخن و در عرصه عملی تجهیز به اسلحه رزم و آموختن شیوه های نوین آن لازمه انتظار حقیقی است .

عرصه فرهنگ از اساسی ترین عرصه هایی است که در زمینه سازی طلوع شمس مهدوی موثر است .