آنچه نباید به فرزندتان بگویید

گاهی تکرار بعضی حرف های کلیشه ای باعث تاثیری جبران ناپذیر در روان کودک می شود

● این ۱۰ جمله را نباید به بچه‌ها بگویید، می‌دانید چرا؟

من در تلاش بودم که ۲ کار را همزمان انجام دهم یکی آشپزی در آشپزخانه و دیگری رسیدگی به برخی کارهای اداری در اتاق بغلی اما بیش از هزار بار با درخواست‌هایی مبنی بر تنقلات، آب برای آبرنگ، سوالاتی در مورد این‌که سنجاب چطور غذا می‌خورد و بحث در مورد این‌که چرا ابرها آبی هستند و گل‌ها سبزند کار من متوقف شد اما هیچ‌ بهانه‌ای برای رفتار آن روز بعد از ظهر من وجود ندارد. من به طرز وحشتناکی فریاد زدم: «کافیه، از اتاق برو بیرون و اینقدر منو اذیت نکن.» نگاهی به دختر ۲ ساله‌ام همه چیز را نشان می‌داد؛ چشمانش از حدقه بیرون زده بود. بلافاصله دعا کردم کاش این کلمات برگردند و من این حرف‌ها را نزده باشم. همه ما برخی اوقات حرف‌های اشتباهی در مورد فرزندان‌مان به کار می‌بریم و آن‌ها را ناراحت، مغموم و سرگردان رها می‌کنیم پس حواس‌تان باشد که برخی جملات را به زبان نیاورید.

● گریه نکن...

جملاتی مانند «ناراحت نباش»، «اینقدر بچه نباش هیچ دلیلی برای ترسیدن وجود نداره» را حتما شنیده‌اید. واقعیت این است که بچه‌هایی معمولا گریه می‌کنند که نمی‌توانند احساسات‌شان را در قالب کلمات بیان کنند. این طبیعی است که پدر و مادر بخواهند کودک را از این احساسات دور کنند با نهی کودک به انجام کاری در او احساس خوب ایجاد نمی‌کند و حتی ممکن است به کودک این حس را بدهد که این احساسات قابل اعتنا و مهم نیستند. به جای این کلمات می‌توانید از جملاتی مانند این‌که «باید خیلی ناراحت باشی که مریم دیگه نمی‌خواد باهات دوست باشه، «قطعا این امواج می‌تونن ترسناک باشن اما ما اینجا کنار هم می‌ایستیم و من قول می‌دم دستت رو رها نکنم تا این امواج بگذرن.» می‌توانید به او اجازه دهید احساسات واقعی‌اش را بیان کند.

● من را تنها بگذار

پدر و مادرهایی که به‌خود استراحت نمی‌دهند و مدام در حال فداکاری برای فرزندان‌شان هستند بهتر است بدانند که گاهی اوقات تنهایی باعث شارژ دوباره آن‌ها می‌شود. مشکل اینجاست که وقتی شما به بچه می‌گویید «اذیت نکن» یا «من سرم شلوغه» آن‌ها این پیام را درونی می‌کنند. آن‌ها فکر می‌کنند، هیچ راهی برای حرف زدن با شما ندارند چون شما همیشه آن‌ها را درک می‌کنید. اگر الگوی صحیح داشته باشید مطمئن باشید وقتی فرزندتان بزرگ شد دیگر کم حرف نیست و حرف‌هایش را با شما می‌زند. در زمان‌هایی که می‌دانید بسیار کار دارید از دوستان‌ و خانواده کمک بگیرید، یا کودک را با تماشای یک کارتون یا بازی مشغول کنید تا به این ترتیب زمانی را به‌خودتان اختصاص دهید. پارامترهایی را در این مواقع می‌توانید ایجاد کنید از قبیل این‌که به کودک بگویید: «مامان باید یه کاری رو تموم کنه پس تا اون موقع بی‌سر و صدا یه نقاشی قشنگ برام بکش، وقتی کارم تموم شد با هم میریم بیرون.»

● چرا تو نمی‌توانی کمی شبیه خواهرت باشی؟

شاید به‌نظر برسد، ذکر فضایل خواهر و برادر یا دوستان کمک‌کننده است. مثل این‌که: «ببین علی چه راحت زیپ کاپشنش رو می‌بنده» اما باید بدانید کودک شما خودش است نه علی یا هرکس دیگر. متخصصان می‌گویندکه این طبیعی است که والدین از مقایسه برای داشتن یک منبع برای رفتارهای درست استفاده کنند اما نباید اجازه دهند کودک‌شان بداند آن‌ها این کار را می‌کنند. کودک شما شخصیت و خلق‌و‌خوی خاص خودش را دارد. اصرار به انجام کاری که کودک آمادگی آن را ندارد می‌تواند باعث سردرگمی او شود و اعتماد به نفس او را پایین بیاورد. به جای آن می‌توانید آنچه را هم‌اکنون در آن قابلیت دارد تشویق کنید «چه جالب که دستاتو خودت تو آستین کاپشنت کردی!»

● چرا این قدر ژولیده و نامرتبی؟

فرزندتان، پوشاک تمیز و مرتبی به تن دارد اما درست یک ساعت بعد با یک تی‌شرت کثیف، شلوار پاره و موهای به هم ریخته جلوی شما حاضر می‌شود. انتقاد کردن از بچه، زمینه را برای کشاکش فراهم می‌کند. امکان دارد پدر و مادر بپرسند، پس ما برای مهار فرزندمان چه باید بکنیم؟ جواب این است، هنگامی که بچه تصمیم می‌گیرد با دوستانش بیرون برود، بگذارید هر لباسی را که مایل است، بپوشد اما اگر با شما برای شام خوردن بیرون می‌آید، نباید هر لباسی را که می‌خواهد، بپوشد. فرزندتان باید یاد بگیرد که در موقعیت‌های متفاوت، چه بپوشد. والدین می‌توانند شیوه صحیح را درباره موضوعات گوناگون به کودک توضیح دهند.

● زود باش

چه کسی است که در این دنیای پر از قرار ملاقات، ترافیک وحشتناک، کم‌خوابی و... این کلمات را نشنیده باشد؟ بدیهی است که هر پدر و مادری که کودک نوپا دارد ممکن است یک لنگه کفشش را پیدا نکند یا... اما باید حواس‌تان به تن صدای‌تان هنگامی که این کلمات را استفاده می‌کنید، باشد. اگر شما هر روز برای رسیدن به سرکار عجله دارید و دیر می‌رسید طبیعی است که بخشی از تقصیر را به گردن کودک‌تان بیندازید. بنابراین باید یک قراری با خود بگذارید که هرچقدر که عجله دارید آن را به گردن کودکان‌تان نیندازید.

● چه دختر خوبی

چه چیزی در مورد تشویق می‌تواند اشتباه باشد؟ کلمات مثبت در مجموع یکی از موثرترین ابزارها برای والدین است. مشکل زمانی ایجاد می‌شود که تشویق و ستایش مبهم و بی‌رویه می‌شود. وقتی برای هر کار کوچک فرزند‌تان از تمام کردن شیرش تا کشیدن نقاشی به او می‌گویید «چه کار بزرگی کردی» این جمله معنای اصلی خود را از دست می‌دهد. برای آن‌ها می‌توانید تفاوت تشویق برای چیزهای کوچک و همچنین تشویق برای کارهای مهم‌تر را بیان کنید. سعی کنید برای کارهای مهم کودک را تشویق کنید اگر کودک شما هر روز شیرش را کامل می‌خورد یا هر روز نقاشی می‌کشد نیازی به تشویق نیست. بهتر است نگاه تخصصی داشته باشید به جای این‌که بگویید «چه نقاشی قشنگی» بگویید «چه رنگ‌های زیبایی برای خال‌های سگ به کار بردی.»حواس‌تان باشد که رفتار کودک را مورد ستایش قرار دهید نه خود کودک را.

● بس کن والا کاری می‌کنم که گریه‌ات دربیاید

تهدید معمولا نتیجه سرخوردگی والدین است که معمولا هم موثر نیست. وقتی با خشم می‌گویید «اگر یه بار دیگه این کارو انجام بدی می‌زنم روی دستت» دیر یا زود مجبور می‌شوید یا تهدیدتان را عملی کنید یا اگر هم این کار را انجام ندهید دیگر قدرت لازم را ندارید. این قبیل تهدید‌ها در تغییر رفتار کودک تاثیری ندارد. طبیعی است که کودکان کم سن و سال‌تر زمان بیشتری برای یادگیری نیاز دارند. مطالعات نشان داده، تکرار در مورد انجام کاری در کودکان ۲ ساله موجب می‌شود کمتر آن کار را از یاد ببرند. بنابراین استفاده از روش‌های کارآمد تاثیرات به‌مراتب بهتری از استفاده از تهدید‌های لفظی دارد.

● صبر کن تا بابا بیاید

این جمله کلیشه‌ای والدین نه تنها نوعی تهدید است بلکه ترویج نوعی نظم و انضباط سفت و سخت است. برای تاثیر بهتر باید حواس‌تان به موقعیت‌تان باشد. تنبیهی که به تعویق می‌افتد با عملی که فرزندتان انجام داده توالی ندارد و تا وقتی که پدر خانواده به خانه برسد کودک شما از یاد می‌برد که دقیقا چه کار اشتباهی انجام داده است. از سوی دیگر، پیش‌بینی مجازات کار انجام شده ممکن است بدتر از تنبیهی باشد که کودک مستحق آن است. با تفویض تنبیه به والد دیگر، اقتدار خود را تضعیف می‌کنید. ضمن آن‌که پدر خانواده را در نقش پلیس به کودک می‌شناسانید.

● تو خیلی...

وقتی برچسب‌هایی از قبیل این‌که «این بچه خجالتی منه» روی کودکان‌تان می‌زنید باید متوجه باشید که آن‌ها هر آنچه می‌شنوند را بی‌چون و چرا باور می‌کنند حتی وقتی در مورد خودشان باشد. بنابراین برچسب‌های منفی می‌تواند موجب تضعیف اعتماد به نفس آن‌ها شود. حتی کلمات خنثی مانند خجالتی یا هوشمند نیز می‌تواند تاثیرات منفی بر کودک بگذارد. راه بهتر برای بیان یک خصوصیت خاص در کودک آن است که از بیرون به قضیه نگاه کنید و مثلا بگویید «سارا وقتی می‌بینه کسی باهاش بازی نمی‌کنه، ناراحت می‌شه. به‌نظرت چطور می‌شه کمک کرد احساس بهتری داشته باشه؟»