جذابیت های یک نژادپرست انسان دوست

نگاهی به فیلم «گرن تورینو»

کلینت ایستوود تنها هنرپیشه تاریخ آمریکاست که توانسته در ۷۸ سالگی با اقتدار و اطمینان کامل از حریف‌هایی به مراتب جوان‌تر از خود پیشی بگیرد. این بازیگر عملگرا که با دندان‌قروچه‌های معروفش ستاره دهه ۷۰ آمریکا به حساب می‌آمد بار دیگر با شخصیت عبوس و بدعنق «گرن‌تورینو» بر صحنه آمده و به عنوان کارگردان و بازیگر فیلمی که در مقایسه با سایر آثار فعلی روی پرده فیلم ساده و کم‌زرق و برقی محسوب می‌شود به سراغ دلمشغولی همیشگی‌اش، مسئله تبعیض‌نژادی در آمریکا رفته است. به نظر می‌رسد این داستان در اصل جدی و با ظاهری طنزگونه‌ کهنه‌سربازی که می‌کوشد تا اوضاع رو به وخامت گذاشته محل سکونتش را سر و سامان دهد، با بازی دلچسب و سرگرم‌کننده ستاره‌اش رضایت مخاطبان خود از همه گروه‌های سنی را جلب کند. ایستوود که بعد از فیلم «دختر میلیون دلاری» در سال ۲۰۰۴ در فیلم دیگری بازی نکرده این‌بار در اثر تازه‌اش «گرن‌تورینو» علاوه بر ایفای نقش، دست به باز آفرینی برخی از شخصیت‌های قدیمی فیلم‌های خود زده و یاد و خاطره آن افراد که اغلب متعلق به طبقه کارگر جامعه آمریکاست را زنده کرده است. او در «گرن تورینو»علاوه بر آنکه از شخصیت «هری کثیف» برای خلق کاراکتر والت کوالسکی، کهنه‌سرباز جنگ الهام گرفته از نشانه‌های مربوط به شخصیت‌های فیلم‌های دیگرش نیز استفاده و صحنه محله‌های فقیرنشین آن فیلم‌ها را هم باز‌سازی کرده است.

کوالسکی که به تازگی همسرش را از دست داده و فرزندانش نیز رابطه خوبی با او ندارند، می‌کوشد تا خانه محقرش در حومه شهر دیترویت را سر پا نگهدارد در حالی که اکثر خانه‌های محله او عملا غیرمسکونی هستند.

او که بعد از خدمت در ارتش در کارخانه ماشین‌سازی کار کرده، هر روز شاهد مرگ یا اسباب‌کشی همسایگان قدیمی و اسکان مهاجرانی با قومیت‌های مختلف به جای آنهاست. کوالسکی به واسطه عقاید نژادپرستانه‌اش مدام بر سر آنها غرمی‌زند و هر لقب زشتی را به آنها نسبت می‌دهد. غرزدن‌های پیرمرد که شبیه صدای خرخر از ته گلوی او بیرون می‌آید معمولا موقعیت‌های مضحکی را ایجاد می‌کند و البته همسایگان مهاجر نیز بدون رعایت سن و سال او جوابش را می‌دهند.

خانواده‌ای که در همسایگی کوالسکی زندگی می‌کنند و او معتقد است که اصلیت آنها آسیایی است، بیش از همه او را آزار می‌دهند. به بیان دقیق‌تر آنها گروه تقریبا بزرگی از لائوسی‌ها، تایلندی‌ها و ویتنامی‌های ساکن جنوب چین هستند که در زمان جنگ ویتنام از سوی دولت آمریکا مورد حمایت قرار می‌گرفتند و هنگامی که یانکی‌ها جنوب‌شرقی آسیا را ترک کردند، آنها هم از چین گریخته‌اند. در خانه محقر همسایه کوالسکی، دختر و پسر نوجوانی به نام‌های سو (آنی هر) و تائو (بین ونگ) با مادر و مادربزرگ خود زندگی می‌کنند و کوالسکی که خودش سگ دارد با مشاهده تجمع میهمانان آنها تصور می‌کند که آنها درحال خوردن سگ و انجام کارهای غیر‌قانونی هستند در صورتی که تنها نشانه ناخوشایند این قوم در فیلم، گروهی از اراذل و اوباش مهاجر هستند که سعی دارند تائو، عموزاده رئیس خود را وارد گروه کنند. در فیلمنامه استادانه و موزونی که «نیک شنک» نوشته، آشوب و اغتشاش به خانه کوالسکی هم کشیده می‌شود که آشوبگران را از چمن‌های خانه بیرون می‌اندازد و تاکید می‌کند که اگر دوباره مزاحمت ایجاد کنند به آنها شلیک خواهد کرد. خلافکار‌ها تائو را وادار می‌کنند که برای نشان دادن قابلیت‌هایش ارزشمندترین دارایی کوالسکی - یک اتومبیل فورد گرن‌تورینو مدل ۱۹۷۲ - را بدزدد و هنگامی که کوالسکی پیر مچ او را می‌گیرد، خانواده سنتی تائو اصرار می‌کنند که او به جبران این اقدام برای کوالسکی کار کند. کوالسکی در ابتدا با اکراه از تائو می‌خواهد که محوطه خانه‌اش را تعمیر کند و بعد یک رابطه پدر و پسری میان آنها شکل می‌گیرد.

در صحنه‌ای از فیلم که نمونه‌اش در فیلم‌های قبلی ایستوود نیز وجود دارد، کوالسکی به طرز ملودراماتیکی بدل به حامی سو می‌شود و او را از دست چند جوان سیاه‌پوست ولگرد که قصد آزارش را دارند نجات می‌دهد. کوالسکی که به تدریج پی به سودمندی این سرمایه‌های باارزشی که تحت تکفل خود درآورده، پی می‌برد، از سو می‌آموزد که دختران این مهاجران راهی دانشگاه و پسران‌شان روانه زندان می‌شوند و در رفت و آمدهای بعدی‌اش به خانه آنها اعتراف می‌کند که وجوه اشتراک او با این افراد نه‌چندان دلچسب به مراتب بیشتر از اشتراکاتش با خانواده لوس و بد ادای خودش است.

ایفای نقش پیچیده و چندلایه کوالسکی به قدری استادانه و حرفه‌ای است که تماشاگر شگفت‌زده می‌شود از اینکه چگونه ایستوود پیر و خونسرد و آرام توانسته از پس این نقش برآید و آن را برای بیننده باورپذیر کند. نقطه اوج فیلم گرچه قابل پیش‌بینی است اما وزن خود را در فیلم حفظ کرده است...

«گرن‌تورینو» باوجود همخوانی با سایر آثار ایستوود، از سرراستی موجود در آثار برجسته شش سال گذشته او بی‌بهره است. درون‌مایه اهمیت کنار گذاشتن تعصبات قومی و تبعیض‌ نژادی و تاکید بر این واقعیت که تغییر چهره و نگرش آمریکا و ایجاد ثبات در آن بر عهده مهاجران است به صورت سنجیده‌ای در فیلم گنجانده شده است، گویی ایستوود ناخواسته اولین فیلم دوره ریاست‌جمهوری اوباما را ساخته است.

ایستوود طی دوران فیلمسازی خود در آثار متعددی مانند «برد»، «نابخشوده»، «دختر میلیون دلاری»، «پرچم‌های پدران ما» و «نامه‌هایی از ایووجیما» به مسئله تبعیض نژادی پرداخته است و از این لحاظ کلیدی‌ترین صحنه فیلم «گرن‌تورینو» صحنه‌ای است که در آن کوالسکی، تائو را به یک سلمانی ایتالیایی می‌برد تا با آموختن اینکه در جهان او هرکسی باید بتواند از خودش دفاع کند، از او یک مرد بسازد.

غرغرهای کوالسکی برسر غریبه‌هایی که از نظر او خانه‌اش را محاصره کرده‌اند در طول فیلم به مرور کمتر می‌شود. کمتر بازیگر طراز اول هالیوودی را می‌توان پیدا کرد که مانند ایستوود از ادا و اطوار و شلوغ کردن بیزار باشد – کافی است او را با جک نیکلسون و آل پاچینو مقایسه کنیم – اما ایستوود با وجود این خصایص توانسته نقش فردی بسیار عصبانی و غرغرو را بازی کند. ایستوود به وضوح از این نقش لذت می‌برد و این لذت را به بیننده نیز منتقل می‌کند و رضایت همه تماشاگران را نیز جلب می‌کند. بازی نابازیگران در نقش مهاجران آسیایی خوب از کار درآمده است. ونگ در نقش نوجوان ۱۶ ساله‌ای که به اجبار به نقطه عطف زندگی‌اش رسیده، توانایی‌های بازیگری‌اش را به خوبی نشان می‌دهد و آنی هر، بازیگر نقش سو، با لیاقت توانسته تصویر دختری که جسارت او بیشتر از قوه تشخیص او است را خلق کند. تصاویر فیلم که در مدت پنج هفته در محله هایلند‌پارک دیترویت فیلمبرداری شده، بسیار واقعی از آب در آمده است و تدوینگران فیلم، جوئل کاکس و گری‌دی‌روچ آن را در زمانی کمتر از دو ساعت جمع‌و‌جور کرده‌اند.

تاد مک کارتی

ترجمه: آزاده حاج‌اسفندیاری

منبع: ورایتی