آنجا که کویر به جنگل می رسد

شیخ حسن جوری, بایزید بسطامی, جنگل ابر یا بزرگ ترین کاروانسرای این مرز پرگهر , تأمل در هرکدام خیالی است نازک و شاعرانه, از رزم و عرفان گرفته تا تاریخ و طبیعت

شیخ حسن جوری، بایزید بسطامی، جنگل ابر یا بزرگ‌ترین کاروانسرای این مرز پرگهر...، تأمل در هرکدام خیالی است نازک و شاعرانه، از رزم و عرفان گرفته تا تاریخ و طبیعت. بی‌دلیل نیست که این دیار را نگین ۴ فصل استان نامیده‌اند. اسمش شاهرود است. این نام به دلیل جلگه‌ای حاصلخیز بوده که از رودشاه سیراب می‌شده است. البته در قدیم شخره و شاخره نیز به آن گفته‌اند. اینجا سکونتگاه مردمانی است نیک‌سرشت و تلاشگر، متکی به کار بازوی خویش؛ بیشتر اهل دامداری و صنایع‌دستی. همین مردمان موطن خود را با فداکاری از یورش اغیار رهانیده‌اند. مطمئن باشید از انتخاب سفر خود به مقصد شاهرود پشیمان نخواهید شد، چرا که برای نخستین بار بر روی ابرها قدم خواهید گذاشت.

● زیبایی ۴ فصل جنگل

دوست داریم همین اول قصه شما را با خود به یک رویا ببریم. تعجب نکنید اتفاقا این بار رویای شما بی‌کم و کاست به واقعیت می‌پیوندد. این بار می‌توانید لطافت ابر را زیر پای خود احساس کنید. اینجا ایران است ۵۰ کیلومتری شرق شاهرود. اینک از نردبام احساست بالا آمده‌ای. شاعرانه‌ترین لحظه، شاهکار، یک تابلوی بی‌نظیر و ... در وصفش می‌مانی. اینجا نقطه اتصال کویر و جنگل است. در ادامه همین مسیر شما به جنگل‌های سبز خواهید رسید. تضاد طبیعت طنازی می‌کند. کویر به جنگل و آسمان به زمین آمده است. بر این بلندا، ابر را نفس می‌کشی و چشم را بر بیکران جنگل خواهید دوخت. مجاورت ۲ ناحیه کم‌فشار و پرفشار (دشت گرگان و منطقه ابر) باعث شده هر وقت زمین انرژی می‌گیرد ابرها جابه‌جا شوند. اطراف این شاهکار، پوششی گیاهی است از همه رنگ. هر فصل، این خاک رنگ و بویی دارد. سنگ تمام گذاشته است این خالق بی‌همتا.

● شکار بی‌شکار

طبیعت گردی جان را تازه می‌کند و روح را نوازش. از بالای ابرها فرود خواهیم آمد و در دره‌های طولانی و عمیق قدم برمی‌داریم. ارتفاعات به هم پیوسته با صخره‌هایی استوار. قله بلند یخدان ۲ هزار و ۹۰۰ متر ارتفاع دارد، دره‌هایش وهم‌انگیز است؛ خانه‌ای امن برای حیات وحش، در امان از زخم نیشتر شکارچیان.

اهمیت اینجا بیشتر به دلیل وجود تنوع حیوانات وحشی است. هنوز چندین قلاده پلنگ در اینجا زنده مانده‌اند. البته بعید است شما با چند ساعت حضور، افتخار ملاقات آنها را پیدا کنید. پرندگان کمیاب، کبک دری، گله‌های قوچ و میش و کل و بز این کوهستان را به منطقه‌ای بسیار پر اهمیت تبدیل کرده است.

منطقه حفاظت شده دیگری به نام خوارتوران در قسمت جنوب شرقی شاهرود وجود دارد که یک گورخر معروف به نام گورخر ایرانی را در شناسنامه خود دارد. این حیوان زیبا منحصر به کشور ایران است. در قلمروی گورخرها حیواناتی دیگر نظیر خرگوش، کبک، تیهو، هوبره، تشی، باقرقره، شغال، پلنگ، گرگ، کفتار، آهو، جبیر، کل، بز، میش و قوچ نیز زندگی می‌کنند.

این منطقه ممنوعه بزرگ‌ترین منطقه حفاظت شده در ایران است با مساحتی بیش از یک‌میلیون هکتار. اگر شما مسحور دنیای وحش هستید به شما پیشنهاد می‌دهیم از منطقه حفاظت شده خوش ییلاق بازدید کنید. این منطقه در قسمت شمال شرقی شاهرود قرار گرفته است، شاید موفق شوید یک خرس را رویت کنید!

● تپه‌های سنگ چخماق

همیشه دیدن آثار و اشیای بازمانده از انسان‌های اولیه شگفت‌انگیز است، پس تا فرصت دارید دیدن تپه‌های سنگ چخماق را از دست ندهید. حتما با شنیدن این نام به یاد آتش درست کردن انسان‌های اولیه می‌افتید. نگران نباشید این تپه‌ها ۸ کیلومتر از شهر فاصله دارند، این تپه‌ها برای اولین بار در سال ۱۹۷۱ میلادی توسط باستان‌شناسان مورد کاوش قرار گرفت و تیغه‌هایی برای بریدن سنگ و اشیای شکار را در آن پیدا کرده‌اند. دو تپه شمالی و جنوبی آن به دوران اسلامی باز می‌گردد و سایر تپه‌ها نیز به دوره‌های دیگر متعلق است.

اگر باز هم فرصت دارید می‌توانید از تپه خوریان دیدن کنید، اینجا هم فقط و فقط ۱۰ کیلومتر از شهر فاصله دارد. در این تپه نیز کلی آثار متعلق به انسان‌های پیشین شامل ظروف سنگی، درفش‌های استخوانی، مهرهای سفالی و... متعلق به هزاره ۵ پیش از میلاد به دست آمده است.

● یک جنگجوی عاشق

تاریخ یک حماسه، به بزرگی نام ایران، اسطوره‌ای از جنبش سربداران به نام شیخ حسن جوری. او یکی از رهبران قیام بزرگ و معروف سربداران است. آرامگاهش ساده و بی‌پیرایه است. با یک اتاق و سه گنبد، از جنس خشت خام. این آرامگاه در ۱۵۰ کیلومتری شاهرود قرار دارد. درست در روستای کلاته میر علم فیروزآباد و نزدیک روستای فرومد است. نام شیخ حسن جاذبه‌ای است که مسافر را با خود به دنیای رزم و عشق دعوت می‌کند. رزمی مردانه در راه ایمان و وطن. تاریخ شهادتش ۷۴۵ است به دست وجی الدین مسعود.

● بر خوان پیران طریقت

مسافر دل در گروی مراد دارد. شاید گمشده‌ای دارد که در سفر به جستجویش است. هر ورق این دفتر تاریخ ما، شرح کرامت بزرگانی است بی ادعا. اما در این میان بزرگانی چون بایزیدبسطامی اهل جهانند. زیرا می‌توان ردش را در دیگر کشورها هم یافت. اسلامی و دیگر ادیان. اندیشه پاک و دل بی‌ریایش آدمی را به سماع وا می‌دارد. مقبره‌اش در شهر بسطام است نزدیک شاهرود، بی تزئین، ساده و پرجاذبه، این بی‌پیرایگی تبلوری است از دوران حیاتش که در طول قرن‌ها ادامه یافته است. برقبرش سفیدی سنگی خود نمایی می‌کند، منقش به یک مناجات. معروف است این سنگ متعلق به قاضی ملک حاکم قومس است. از دوران شیخ بایزید تاکنون ۱۱ قرن می‌گذرد. نقل است که در حیاتش مریدان زیادی در ایران و دیگر کشورها داشته است.

مردان عارف و نامی، بخش بزرگی از هویت و فرهنگ ایرانند. بازدید از آرامگاهشان تلنگری است به احساس، ورود به دنیایشان در این عصر مجازی چیزی است شبیه به یک آرزو! هنوز که در این هوا قرار دارید، به دیدن شیخ ابوالحسن خرقانی بروید درست در ۲۴ کیلومتری شاهرود در شمال قصبه خرقان. این عارف روی یک تپه آرمیده است. در محیطی سر سبز و روح نواز. نزدیک آرامگاهش مسجدی بنا شده که گچبری‌های آن روایتگر هنری کهن است. متاسفانه از این مسجد فقط محراب آن باقی است.

● دیدن موزه فراموش نشود

مطمئنا اولین جایی که هر گردشگر در پی بازدید آن خواهد بود موزه است. موزه آیینه تاریخی و فرهنگی هر منطقه و کشور است. شماره ۱۸۸ فهرست آثار ملی ایران به نام موزه شاهرود رقم خورده است. ساختمانی که در گذشته اداره بلدیه شهر بوده است؛ یعنی همان شهرداری. این ساختمان که بنایش به سال ۱۳۰۶ باز می‌گردد، پس از مرمت و بازسازی به موزه تبدیل شد. شما در اینجا می‌توانید از دو بخش مردم‌شناسی و باستان‌شناسی دیدن کنید.

در بخش باستان‌شناسی شاهد آثاری مربوط به پیش از تاریخ تا قبل از میلاد مسیح، دوره قبل از اسلام و دوره اسلام خواهید بود. بخش مردم شناسی موزه نیز شامل ابزارها، انواع لباس‌ها و عکس‌هایی است که روش و منش زندگی مردم شاهرود را به نمایش گذاشته اند. بدون شک دیدن این همه شکوه از فرهنگ و تمدن شما را به تحسین وا می‌دارد.

● اندر پیچ و خم قلعه

نه تنها شاهرود، بلکه شهرهای اطراف شاهرود نیز دارای قلعه‌های بسیاری از اعصار مختلف هستند. از میان این همه، هر روز هنری از نیاکان نیک سرشت ایرانی از دل خاک سر بر می‌آورد. در چند سال اخیر در یکی از روستاهای نزدیک شاهرود یک قلعه مستطیلی شکل با ارتفاع ۱۵ متر مربوط به زمان پارت‌ها و ساسانیان با قدمتی ۲۰۰۰ ساله کشف شد که در داخل آن بقایای کوره آجرپزی و سفالینه‌های مربوط به دوران‌های مزبور به دست آمد. بنا بر نظر کارشناسان این قلعه در ابتدا ۳ طبقه بوده است.

میامی یکی دیگر از قلعه‌های منطقه است، کمی شبیه نام‌های ژاپنی است و همنام ایالتی در آمریکا که برخی از اهالی محلی به شوخی به آن ایالت میامی می‌گویند. دیدن این قلعه خالی از لطف نیست، حداقل برای تأسف خوردن! در حال حاضر این قلعه چیزی شبیه ویرانه است. آنچه از شواهد بر می‌آید این قلعه به دلیل تهاجم مغول‌ها ویران شده است. غیر از این قلعه، بر بام کوه میامی، قلعه اراکی وجود دارد که دارای ۴ برج، یک دروازه آجری و آب انبار بزرگ است.

● دلاک و لنگ‌های فراموش شده

دیگر نه از آن دلاک خوشمرام خبری است و نه از لنگ‌های قرمز که بر کمر مردمان خودنمایی می‌کرد. همه و همه خاطره‌ای شده‌اند در حافظه شهر. دیدن حمام‌های قدیمی نجواهای کهن را در ذهن تداعی می‌کند، چیزی مانند بوی بخار و حمام امیریه شاهرود روایتگر این همه قصه است. این حمام در عمارت سازنده آن یعنی امیراعظم قرار دارد، با ۳۶۰ متر بنا. حمام مزبور دارای ۲ سالن اصلی، دیوارهای سنگی و سقف‌های گنبدی است. در هر سالن آن چهار ستون با سرستون‌های حجاری شده منقش به گل و بوته خودنمایی می‌کند. متاسفانه این بنای زیبا به دلیل عدم نظارت و استفاده نامطلوب از آن دچار خسارت‌هایی شده است.

● خانه‌ای در شاهرود به نام یغمایی‌ها

در خیابان تهران، خیابان ۸ شهریور، خانه‌ای بی‌نظیر وجود دارد از حیث معماری. این بنا که قسر در رفته از دست ساخت و سازها، یکی از زیباترین خانه‌های شاهرود قدیم به شمار می‌رود. به این ساختمان، خانه یغمایی‌های شاهرود می‌گویند. خود شما اذعان خواهید کرد که المان‌های به کار رفته در معماری این بنا در شهر شاهرود بی‌نظیر است. نقشه آن به صورت یک حیاط مرکزی است که ورودی خانه به‌وسیله یک راهرو به حیاط وصل می‌شود. یک بالاخانه روی راهرو نیز قرار گرفته است که با عبور از یک راه پله مارپیچی می‌توانید به آنجا بروید. این بنا در سال ۱۳۰۵ شمسی ساخته شده است. در بخش غربی حیاط نیز حوضخانه، اتاق‌های مهمان، آب انبار، ایوان و تنها بادگیر شهر قرار گرفته است.

● خرید کنید از همه جنس

همیشه بخش شیرین سفر خرید است. اگر با همسر، خواهر یا مادرتان همراه هستید که خریدتان برای همیشه به یادماندنی‌تر خواهد شد!

مطمئنا شما نمی‌توانید از صنایع دستی زیبای شهر بسادگی چشم بپوشید، پس می‌توانید در کمال آرامش در بازار قدم بزنید و نمد، ابرسج، گلیچ، جاجیم و چوغابافی را که هنر زنان شهر است، بسته به بودجه خود انتخاب کنید. البته این تنها بخشی از هنر شهر شاهرود است، منبت‌کاری، سازهای سنتی، گلیم‌بافی، تراش سنگ‌های نیمه قیمتی که جهت استفاده آویز‌ها و دستبندهای تزئینی نیز به اندازه کافی جذاب و وسوسه‌کننده هستند. در میان این همه هنر اما رودوزی‌های سنتی رنگی، چشم به دست شما دوخته‌اند تا هم به کرمتان تداوم‌بخش اقتصاد این هنر باشید و هم زینت‌بخش خانه‌تان شوند. براستی در هر یک از آنها آرزوها و لالایی‌هایی نقش بسته است که در متن آن جریان دارد.

حالا که سبد خریدتان پر و پیمان شده، قیسی خوشمزه و شهره شهر است که در کنار برگه و انگور بی‌تامل آن را می‌خرید و به سوغات می‌برید تا کام خود و دوستانتان ترش و شیرین شود.

سامان عابری