بیایید با هم بازی کنیم

گزارش پشت صحنه برنامه «گل آموز» در شبکه آموزش سیما

برنامه‌سازی برای کودک شیرین است، اما سختی‌های بسیاری دارد. مهم‌ترین سختی‌ ، به مقطع سنی کودک برمی‌گردد که شخصیت کودکان در حال شکل‌گیری است و کلمات در ذهن آنها بایگانی می‌شود. به همین منظور، شبکه آموزش سیما که شبکه‌ای تخصصی است، سعی دارد مباحث آموزشی و اجتماعی را در برنامه «گل‌آموز» این شبکه که برای رده سنی هشت تا یازده ساله تهیه می‌شود، بگنجاند.

برای تهیه گزارش از پشت صحنه برنامه گل‌آموز ساعت ۱۳ وارد استودیو پخش می‌شوم. مرتضی سعیدیان، کارگردان هنری برنامه با بچه‌هایی که امروز اجرای زنده دارند، تمرین می‌کند. این تمرین‌ها شامل شعرخوانی، دیالوگ هر کدام از بچه‌ها و نحوه ایستادن آنها روی صحنه و محدوده حرکت آنهاست. پس از اتمام تمرین با سعیدیان گفت‌وگو می‌کنم. او می‌گوید: پخش زنده با حضور کودکان، حساسیت خاص خودش را دارد و چون می‌خواهیم برنامه برای بچه‌ها یکنواخت نشود از حدود صد کودک در گروه سنی هشت تا یازده ساله تست گرفته‌ایم و سرانجام ۳۰ دختر و پسر انتخاب شده‌اند. قابلیت بچه‌ها سنجیده شده که از ملاک‌ها اعتماد به نفس و حافظه آنها بوده است.

مرتضی سعیدیان می‌افزاید: از بهترین روش‌های آموزشی برای بچه‌ها، بازی و آموزش غیرمستقیم است. این تجربه‌ای است که خود من با اجرای کارهای عروسکی و هنری در مراکز مختلف نظیر بیمارستان‌ها و مراکز خیریه کسب کرده‌ام، ولی متاسفانه در بخش کودک خیلی به کارهای نمایش از جمله تئاتر کودک توجه نمی‌شود. خوشبختانه تیم برنامه‌ساز گل‌آموز شبکه آموزش سیما می‌کوشد از طریق بازی و شادی ذهن مخاطبان این برنامه را فعال‌تر کند و از انرژی و استعداد نهفته بچه‌ها در آموزش غیرمستقیم بیشترین بهره را ببرد.

● بازی و شادی، مجال تاثیرپذیری کودک

بچه‌ها در حال تمرین شعر «دست راهنما» هستند که سارا روستاپور، تهیه‌کننده که همان مجری برنامه (خاله‌سارا) است به جمع بچه‌ها می‌پیوندد. از روستاپور که حدود ده سال است در حیطه برنامه‌های کودک در تلویزیون فعالیت می‌کند، می‌خواهم ابتدا نظر خودش را درباره دنیای کودکان بگوید. سارا روستاپور می‌گوید: دنیای کودکان بسیار لذت‌بخش و مهیج است. دنیای بچه‌ها پاک و بی‌آلایش است؛ اما کار در حوزه کودک از حساسیت بالایی برخوردار است، زیرا ذهن بچه‌ها فعال و پویاست. این کنجکاوی سبب شکل‌گیری پرسش‌هایی در ذهن کودک می‌شود که او را به یافتن پاسخی برای پرسش‌های خود وادار می‌کند. پاسخ دادن به این پرسش‌ها از طریق بازی، یکی از روش‌های نوین و برگزیده آموزشی است که از نظر روان‌شناسان کودک بسیار اهمیت دارد، زیرا تاثیرپذیری کودک در زمان بازی و شادی بیشتر است؛ اما درباره برنامه گل‌آموز باید بگویم کار دشواری‌های بیشتری دارد. امروز تا پایان برنامه شما هم با بخش کوچکی از این مسائل آشنا می‌شوید.

روستاپور درباره محتوای برنامه گل‌آموز می‌گوید: گل‌آموز برنامه‌ای ترکیبی با قالبی نیمه‌نمایشی است که محور اصلی برنامه، عروسکی بازیگوش به نام نارنجی است. همچنین مجری برنامه سعی می‌کند نکات آموزشی و مهارت‌های زندگی را از طریق بازی به بچه‌ها بیاموزد. این برنامه برای کودکان رده سنی هشت تا یازده ساله است. بحث‌های جذاب علمی که در حد این رده سنی است با زبانی ساده و شیرین در برنامه بیان می‌شود. برای نمونه در برنامه امروز درباره ساخت شیشه به بچه‌ها اطلاعاتی داده می‌شود. با حضور عروسک نارنجی، سعی داریم پرسش‌هایی را برای برانگیختن حس کنجکاوی آنها مطرح ‌کنیم و سپس ضمن آموزش غیرمستقیم، آنها را پاسخ می‌دهیم. هدف کلی برنامه توجه به حل مساله است، چون می‌خواهیم بچه‌ها به مسائل اطراف خود فکر کنند و به جواب برسند. نمی‌خواهیم بچه‌ها فقط بیننده باشند، بلکه می‌خواهیم ذهن کنجکاو بچه‌ها خلاق و در مسیر درست هدایت شود؛ زیرا آموزه‌های امروز در آینده بچه‌ها تاثیرگذار است و نقش بسزایی در رشد و پرورش استعداد بچه‌ها دارد.

● عروسک نارنجی و یارانش

سمیه اسدی، دستیار تهیه‌کننده و مسئول هماهنگی برنامه گل‌آموز ـ که در زمان اجرای برنامه نقش دست راهنما را نیز بازی می‌کند ـ می‌گوید: در این برنامه سعی شده با زبان بچه‌ها با آنها حرف بزنیم. از دید بچه‌ها به دنیا نگاه می‌کنیم. هدف اصلی ما آموزش به ساده‌ترین شکل ممکن آن هم با به کارگیری شخصیت‌های مثبت و منفی عروسک نارنجی است؛ زیرا چنین کاراکتری همچون نارنجی به دلیل شیطنتش برای بچه‌ها دوست‌داشتنی است، البته این نظر من نیست، بلکه براساس پیامک‌هایی که برای برنامه گل‌آموز ارسال می‌شود این را می‌گویم، زیرا یکی از کارهای من خواندن پیامک‌های برنامه است. محبوبیت عروسک نارنجی کنار دیگر عوامل، سبب جذب مخاطب شده است.

در گوشه‌ای از استودیو چند نفر مشغول تمرین هستند. متوجه شدم صداپیشه نارنجی متن و شعر‌های برنامه امروز را تمرین می‌کند. امیر سلطان‌احمدی، صداپیشه نارنجی است که ۳۲ سال دارد. او که دانش‌آموخته بازیگری است، می‌گوید: حدود ۹ سال است به جای عروسک‌های مختلف صحبت می‌کند. سلطان‌احمدی معتقد است صداپیشگی همچون دیگر کارهای هنری، سختی‌های خودش را دارد که درباره اجرای زنده همراه با حساسیت است که همین حساسیت باعث می‌شود حضور ذهن و تمرکز من بیشتر شود، چون صداپیشه باید بداهه‌پرداز باشد تا در کارش موفق شود. اکنون متنی را که تمرین می‌کنم شعرهای نارنجی و صحبت‌های کلی است که نارنجی می‌گوید، ولی برای دلنشین شدن کلام نارنجی لازم است صدا پیشه ضمن بیان این صحبت‌ها که براساس اهداف آموزشی برنامه تنظیم می‌شود از تکیه‌کلام و لحن شیرینی همراه با بداهه‌گویی استفاده کند تا عروسک نارنجی با مخاطبان برنامه ارتباط برقرار کند. البته موفقیت نارنجی به چند عامل دیگر از جمله عروسک‌گردان‌های آن و آهنگساز برنامه بستگی دارد. سلطان‌احمدی در برنامه گل‌آموز جای «دست راهنما» نیز صحبت می‌کند.

نرگس علاءالدینی، عروسک‌گردان قسمت سر نارنجی که ده سال است در این زمینه فعالیت می‌کند؛ می‌گوید: عروسک‌گردانی سخت‌تر از بازیگری است. عروسک‌گردان باید سریع بتواند بین گفته‌های صداپیشه و عروسکی که در دست دارد، هماهنگی ایجاد کند؛ چون باید به عروسک بی‌جان با حرکات خود جان بدهد. الناز نظری، عروسک‌گردان قسمت دست نارنجی است. او معتقد است به دلیل هماهنگی خوب میان سر و دست نارنجی و انرژی مثبتی که از طریق کلام صداپیشه دریافت می‌شود، نارنجی توانسته با بچه‌ها ارتباط خوبی برقرار کند، ولی عروسک‌گردانی در برنامه زنده با استرس همراه است.

بابک امیری، آهنگساز برنامه گل‌آموز که ۲۰ سال است در حیطه کارهای کودک فعالیت می‌کند و بتازگی با تیم برنامه خنده‌بازار نیز همکاری دارد، می‌گوید: یکی از دلایلی که باعث شده برای کودکان کار بسازم این است که دنیای کودکان بی‌آلایش است. از او می‌پرسم موسیقی برنامه‌های کودک بر چه اساسی ساخته می‌شود که در جواب پاسخ می‌گوید: موسیقی برنامه‌های کودک براساس ویژگی‌های رده سنی گروهی که برنامه برای آنها طراحی شده، ساخته می‌شود و در کل ریتم موسیقی‌های برنامه‌های کودک تند، با نشاط و شادی‌آفرین است.

با نزدیک شدن به ساعت ۱۴ و ۳۰ دقیقه سارا روستاپور از بچه‌ها می‌خواهد با هم بازی کنند تا زمانی که دوربین روی صحنه می‌آید حرکات آنها طبیعی باشد. برنامه زنده روی آنتن می‌رود. در این زمان عوامل پشت صحنه از جمله مرتضی سعیدیان و سارا روستاپور به بچه‌ها اشاره می‌کنند، حرکت کنند و با نارنجی هم صحبت شوند که به دلیل بی‌توجهی بچه‌ها میان‌برنامه‌ای تولیدی پخش می‌شود. بلافاصله سعیدیان وارد صحنه می‌شود و می‌گوید: بعد از ۲ ساعت تمرین کردن چرا به حرکات دست من توجه نمی‌کنید؟ باید کل صحنه را پوشش دهید. در ادامه برنامه، نارنجی به بچه‌ها می‌گوید: بیایید با هم بازی کنیم. روستاپور در این زمان به بچه‌ها اشاره می‌کند، هیجان داشته باشید و از پیشنهاد نارنجی خوشحال شوید. خلاصه توپ بازی نارنجی سبب شکسته شدن آینه می‌شود که حوادثی در پی دارد. بعد از اتمام برنامه روستاپور می‌گوید: این گروه از بچه‌ها را دیگر نمی‌خواهم. هفته گذشته هم با همین مشکلات روبه‌رو شدیم، چون در زمان تمرین کردن حواس‌شان به کار نیست و در حین اجرای برنامه همه را ناراحت و عصبی می‎‌کنند.

● تلاش یک تیم ۳۰ نفره

به گفته روستاپور برای اجرای چنین برنامه‌ای حدود ۳۰ نفر هر روز تلاش می‌کنند تا برنامه‎ای با محتوای آموزشی و تفریحی روی آنتن برود. چون مخاطبان برنامه برای ما اهمیت دارند و می‌خواهیم برنامه برای آنها جذاب باشد سختی کار اجرا با بچه‌ها آن هم در برنامه زنده را پذیرفته‌ایم، ولی هر گروهی که در زمان اجرا کار خود را خوب انجام ندهد، عوض می‌شود. برنامه آموزشی تفریحی گل‌آموز هر روز از ساعت ۱۴ و ۳۰ دقیقه به مدت ۴۵ دقیقه از این شبکه به صورت زنده پخش می‌شود.

سیما پویا