زخمی که جایش در بدن می ماند

جوشگاه ها از ضایعات شایع پوستی هستند که در محل آسیب دیدگی های پوستی, برش های جراحی, سوختگی ها, گزش حشرات, بیماری های عفونی مانند آبله مرغان یا در محل زخم های آکنه ایجاد اما به طور کلی به ۲ دسته بزرگ هیپرتروفیک و کلوئید تقسیم می شوند

«جوشگاه‌ها از ضایعات شایع پوستی هستند که در محل آسیب‌دیدگی‌های پوستی، برش‌های جراحی، سوختگی‌ها، گزش حشرات، بیماری‌های عفونی مانند آبله‌مرغان یا در محل زخم‌های آکنه ایجاد اما به‌طور کلی به ۲ دسته بزرگ هیپرتروفیک‌ و کلوئید تقسیم می‌شوند. در اصطلاح عامیانه به این جوشگاه‌ها گوشت اضافه گفته می‌شود...» این‌ها بخشی از صحبت‌های دکتر حسین صیرفی، متخصص پوست و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران در گفت‌وگو با «سلامت» است. با «پوست‌ومو»ی این هفته همراه شوید تا از مراحل ترمیم زخم و اختلالات محتمل در این مسیر آگاه شوید.

چند نوع جوشگاه داریم؟

جوشگاه ممکن است هیپرتروفیک یا کلوئیدی باشد که شباهت زیادی در ماهیت این ۲ نوع جوشگاه وجود دارد ولی از نظر بیولوژیکی متفاوت عمل می‌کنند. سلولی به نام فیبروبلاست، مسئول تولید پروتئینی به نام کلاژن است. وقتی این سلول لگام‌گسیخته شروع به تولید کلاژن می‌کند کلاژن تجمع‌ می‌یابد و در ناحیه آسیب‌دیده برآمدگی ایجاد می‌شود که همان گوشت اضافه است. کلوئید‌ها مشکل‌سازتر از جوشگاه‌های هیپرتروفیک هستند و درمان دشوارتر و ظاهر زشت‌تری هم دارند. جوشگاه هیپرتروفیک محدود به زخم است و به رنگ صورتی و قرمز کمرنگ تا تیره با سطحی صاف دیده می‌شود. در عرض چند ماه هم نرم می‌شود و احتمال بهبودی‌‌اش خیلی زیاد است اما کلوئید افزایش حجم زیادی دارد با کناره نامنظم و با رشدی در حال توسعه به اطراف زخم. هرچه فشار روی پوست مثلا هنگام زدن بخیه بیشتر باشد، احتمال بروز چنین جوشگاه‌هایی بالاتر است مانند جوشگاه‌هایی که در اثر عمل جراحی قلب دیده می‌شود.

آیا مشکل فقط از لحاظ ظاهری است؟

خارش زیاد، سوزش و گاهی هم درد از علائم دیگر کلوئیدها یا جوشگاه‌های هیپرتروفیک است.

آیا جنس و رنگ پوست افراد در وجود این جوشگاه‌ها موثر است؟

افرادی با نژاد آسیایی یا آفریقایی که پوست تیره‌ای دارند، بیشتر دچار جوشگاه‌های کلوئیدی می‌شوند. البته جوشگاه‌های کلوئید در بعضی از نشانگان و بیماری‌های ارثی ممکن است خود به خود و بدون ایجاد زخم قبلی هم دیده شود. مشکل دیگر کلوئید‌‌ها، خارش زیاد است و خاراندن زیاد باعث بزرگ‌تر شدن کلوئید می‌شود.

وجود جوشگاه‌های هیپرتروفیک بعد از ایجاد زخم طبیعی است و به مرور محو می‌شود.

کدام قسمت از پوست بدن بیشتر دچار جوشگاه‌های هیپرتروفیک یا کلوئید می‌شود؟

ناحیه جناغ سینه (در اعمال جراحی قلب) ناحیه شانه، بازو یا دلتوئید، ساعد، فک و لوب گوش نواحی‌ای هستند که بیشتر دچار کلوئید یا جوشگاه‌ هیپرتروفیک می‌شوند. جوشگاه هیپرتروفیک در هر سنی و به دنبال جراحی یا برش ممکن است بروز کند ولی کلوئید را اغلب در دهه سوم زندگی مشاهده می‌کنیم.

با توضیحاتی که دادید ظاهرا درمان کلوئید‌ها دشوار است؟

بله، برای درمان باید فیبروبلاست‌ها مهار شوند. متاسفانه درمان کلوئید با ابزارهای پیشرفته کنونی در همه موارد موفقیت‌آمیز نیست ولی در جوشگاه هیپرتروفیک درمان راحت است. گاهی برجستگی‌های ناشی از بخیه برای بیماران نگرانی ایجاد می‌کند ولی بعد از ۲ تا ۳ هفته این جوشگاه‌ها از بین می‌روند. خوشبختانه این نوع جوشگاه‌ها بسیار شایع‌ترند.

درمان اصلی برای این ۲ نوع جوشگاه چیست؟

درمان اصلی و موثر برای جوشگاه‌ها تزریق کورتون طولانی‌اثر هر ماه یکبار به داخل بافت اضافه است که نتیجه رضایت‌بخشی دارد. تزریق باید درست و با غلظت و در فواصل مناسب انجام شود. اگر کورتون با غلظت زیاد و به‌طور عمقی تزریق شود، ممکن است باعث گودی در محل زخم شود.

درمان غیر دارویی هم وجود دارد؟

در سوختگی‌ها برای جلوگیری از ایجاد ضایعات اضافی پوست، از جلیقه‌هایی که ضایعه را تحت فشار قرار می‌دهند و از طریق کاهش اکسیژن‌رسانی جلوی تشکیل کلاژن را می‌‌گیرند، استفاده می‌شود. کرایوتراپی یا سرمادرمانی (نیتروژن مایع) گرچه شایع نیست ولی موثر است.

این درمان هر ماه یکبار انجام می‌شود. جراحی در درمان ضایعات هیپرتروفیک جایگاه ویژه‌ای دارد ولی در ضایعات کلوئید چندان موثر نیست و حتی دیده شده که ضایعه بزرگ‌تر از قبل برگشته و به یک توده پررنگ تبدیل شده است. برای برداشتن کلوئید باید ضایعه را با جراحی از پوست جدا و بعد از عمل در محل ضایعه آمپول کورتون تزریق کرد. روش دیگر درمان لیزر است. این درمان تا وقتی که جوشگاه قرمز است و زخم نیز از نظر عروقی غنی باشد، مفید است. لیزر پی‌دی‌ال هم می‌تواند باعث کاهش حجم تومور شود. لیزر نقش مهمی در کاهش خارش جوشگاه دارد. اگر کلوئید حاوی عروق نباشد، لیزردرمانی نتیجه خوبی نخواهد داشت.

پرنیان پناهی

گفت‌وگو با دکترحسین صیرفی درباره علل ایجاد گوشت اضافه درمحل زخم