بورس اوراق بهادار ژاپن

ژاپن کشوری است واقع در شرق آسیا مابین اقیانوس آرام شمالی و دریای ژاپن این کشور متشکل از هزاران جزیره کوچک و بزرگ شامل جزایر اصلی, هوکایدو, هونشو, شیکوکو و کیوشو است که در طول ۱۶۰۰ کیلومتر امتداد دارند

ژاپن کشوری است واقع در شرق آسیا مابین اقیانوس آرام شمالی و دریای ژاپن. این کشور متشکل از هزاران جزیره کوچک و بزرگ شامل جزایر اصلی، هوکایدو، هونشو، شیکوکو و کیوشو است که در طول ۱۶۰۰ کیلومتر امتداد دارند. مساحت ژاپن ۷۰۰/۳۶۹ کیلومترمربع می‌باشد. نزدیک‌ترین همسایگان ژاپن کره، روسیه و چین هستند. دریای ژاپن قاره آفریقا را از مجمع الجزایر ژاپن جدا می‌کند. به لحاظ شباهت منطقه ای با سایر مناطق دنیا، ژاپن با آلمان و کالیفرنیا قابل مقایسه می‌باشد. شرایط آب و هوایی این کشور متغییر و همواره در معر ض بارش باران‌های موسمی، زلزله، توفان و گردباد قرار دارد. ژاپن کشوری کوهستانی است که قسمت اعظم آن را، جنگل‌های وسیع پوشانده و فقط بخش کوچکی از آن، قابل کشت و زرع است. بلندترین قله آن، کوه فوجی یاما به ارتفاع ۳، ۷۷۹ متر است. با توجه به این‌که این کشور در یک منطقه آتش‌فشانی واقع شده، همواره در معرض فعالیت‌های آتش‌فشانی قرار دارد. زمین لرزه‌های مخرب بارها و بارها درطول سال در این کشور به وقوع می پیوندد. براساس سرشماری نفوس در جولای سال ۲۰۰۲، جمعیت این کشور ۱۲۶,۹۷۴,۶۲۸ نفر می‌باشد. حدود دو میلیون تبعه خارجی در این کشور ساکن می‌باشند که ملیت بیش از نیمی از آن‌ها کره ای است.

● اوضاع اقتصادی

همکاری تنگاتنگ میان نهاد دولت و بخش صنعت، حاکمیت اخلاق کار، برخورداری از فن آوری های سطح بالا، اختصاص بودجه دفاعی نسبتاً پایین (۱ ٪ از GDP)، جمله‌گی عواملی هستند که ژاپن را با سرعتی خیره‌کننده تبدیل به دومین اقتصاد قدرتمند دنیا به لحاظ فن آوری بعد از ایالات متحده و سومین اقتصاد دنیا بعد از ایالات متحده و چین کرده اند. خصوصیت بارز اقتصاد ژاپن همکاری و هماهنگی فشرده میان تولید کنندگان، عرضه کنندگان و توزیع کنندگان است. تضمین سطح کیفی، زندگی مناسب و اشتغال برای درصد زیادی از نیروی کار، دیگر مشخصه مهم این اقتصاد است. گواین‌که، ‌این هر دو مؤلفه در حال زوال است. صنعت ژاپن، به عنوان مهم‌ترین بخش اقتصاد، به شدت به سوخت و مواد خام وارداتی وابسته است. مهم‌ترین تأمین کنندگان مواد خام این کشور ایالات متحده، چین، اندونزی، کره جنوبی و استرالیا است. با وجود این‌که تنها ۱۵ ٪ از زمین‌های این کشور قابل کشت است، اما دولت حمایت گسترده ای از بخش کشاورزی به عمل می آورد. گرچه، ژاپن در محصول برنج به خودکفایی رسیده، اما این کشور بیش از ۵۰ ٪ نیازها و محصولات غذایی خود را وارد می‌کند. ژاپن در صنعت ماهیگیری دومین کشور دنیا پس از جمهوری خلق چین است. عمده صادارات ژاپن شامل خودرو، لوازم الکترونیک و رایانه می‌شود. ایالات متحده مهم‌ترین شریک تجاری ژاپن در دنیاست که بیش از یک چهارم کل محصولات صادراتی ژاپن را وارد می‌کند.

● تاریخچه بورس توکیو

بورس اوراق بهادار توکیو یا تی. اس. ای، (TSE) دومین بازار بورس بزرگ دنیا از نظر مالی به شمار می آید. در حال حاضر، ۲۲۷۱ شرکت داخلی و ۳۱ شرکت خارجی با ارزش سرمایه گذاری کل بیش از ۴ میلیارد دلار (بیش از ۴۰۰ برابر بورس تهران) در فهرست شرکت‌های بورس اوراق بهادار توکیو قرار دارد.

بورس اوراق بهادار توکیو، نخستین بار در ۱۸ ماه می سال ۱۸۷۰، (حدوداً یک قرن پیش از بورس تهران) با عنوان "توکیو کابوشیکی توری هیکیجی" تحت نظارت و سرپرستی وزیر مالیه وقت "اوکاما شیگنوبو" و حامی سرمایه‌دارش "شیبوساوا ایچی" تأسیس شد. معاملات اوراق بهادار به‌طور رسمی در اول ژوئن همان سال آغاز شد. در مارس سال ۱۹۴۳، قانون بورس اوراق بهادار ژاپن برای سازماندهی بورس این کشور در دوران جنگ مورد تصویب قرار گرفت. در ژوئن ۱۹۴۳، ۱۱ بورس ژاپن درهم ادغام و بورس اوراق بهادار ژاپن در قالب یک سازمان نیمه دولتی تأسیس شد. با وخیم تر شدن اوضاع جنگ و تشدید حملات هوایی بر ضد ژاپن در طول جنگ جهانی دوم فعالیت بورس اوراق بهادار ژاپن از آگوست سال ۱۹۴۵، برای مدتی به‌طور موقت معلق شد. اما مجدداً در دسامبر همان سال معاملات به شکل غیر رسمی و گروهی آغاز شد. درآوریل سال ۱۹۴۷، بورس اوراق بهادار ژاپن منحل شد و در همان سال نیز قانون بورس اوراق بهادار این کشور مورد بازنگری قرار گرفت. درآوریل سال ۱۹۴۹، بورس توکیو در قالب امروزین خود راه‌اندازی شد.

سه بورس اوراق بهادار جدید در "توکیو"، "اوساکا" و "ناگویا" تأسیس و معاملات اوراق بهادار به‌طور رسمی در ماه می همین سال راه‌اندازی شد. در ماه جولای همین سال، پنج بورس اوراق بهادار دیگر در "کیوتو" (در مارس ۲۰۰۱ با بورس "اوساکا" ادغام شد)، "کوبه" (اکتبر ۱۹۶۷ منحل شد)، "هیروشیما" (در مارس ۲۰۰۰ با بورس توکیو ادغام شد)‌، "فوکواکا و نیگاتا" (مارس ۲۰۰۰ در بورس توکیو ادغام شد)‌ تأسیس شد. در آوریل ۱۹۵۰، بورس اوراق بهادار ساپورو راه‌اندازی شد و در مجموع، ژاپن دارای پنج بورس اوراق بهادار شد.

در فاصله سال‌های ۱۹۸۲ تا۱۹۹۰، پیش‌رفت بورس توکیو بی‌سابقه و خیره‌کننده بود. سامانه رایانه‌ای اجرای معاملات بورس توکیو برای اولین بار در ژوئن سال ۱۹۸۲ راه‌اندازی شد. در می ۱۹۸۵، ساختمان جدید بورس توکیو راه‌اندازی و آماده انجام معاملات شد.

در فوریه سال ۱۹۸۶، ۱۰ شرکت از جمله ۶ شرکت خارجی وارد فهرست شرکت‌های بورس توکیو شدند. در فاصله سال‌های ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۰، ۳۲ شرکت شامل ۱۹ شرکت وارد فهرست شرکت‌های بورس توکیو شدند. در نوامبر ۱۹۹۰، سامانه اجرای سفارش تالار در بورس توکیو راه‌اندازی شد. در ماه اکتبر همین سال سامانه تصفیه و سپرده گذاری مرکزی فعالیت‌اش را آغاز کرد. در سال ۱۹۹۰، بیش از ۶۰ ٪ سرمایه گذاری بازار در بورس های دنیا را به خود اختصاص داده بود.

در جولای ۱۹۹۸، شبکه نمایش به‌‌هنگام با عنوان سامانه "تی. دی. نت" (TD net) راه‌اندازی و در آوریل سال ۱۹۹۹، امکان انجام معاملات خارج از بورس بر روی اوراق بهادار فهرست شده در بورس توکیو، فراهم شد. در ۳۰ آوریل سال ۱۹۹۹، تالار بورس توکیو بسته شد و کلیه معاملات اوراق بهادار توکیو به شکل الکترونیک درآمد. در سال ۲۰۰۰، شبکه جدید تی. اس. ای آروز راه‌اندازی شد. در سال ۲۰۰۱، ساختار جدید بورس توکیو در قالب جدید شرکت بورس اوراق بهادار توکیو تأسیس شد و فرآیند شرکتی شدن (Demutualization) انجام شد. در حال حاضر، ‌بورس توکیو یکی از ۳ بورس اوراق بهادار بزرگ دنیا به لحاظ سرمایه گذاری بازار به شمار می رود.

● ساختار سازمانی بورس توکیو

بورس اوراق بهادارتوکیو یک شرکت سهامی است که بازار معامله اوراق بهادار را تحت نظارت نخست وزیر، فراهم می‌کند. پیش از این، بورس توکیو یک سازمان بود. بازنگری در قانون بورس و اوراق بهادار اجازه تغییر ساختار سازمانی بورس توکیو را به یک شرکت بورس اوراق بهادار صادر و همان‌طور که گفته شد در اول ماه نوامبر ۲۰۰۱، بورس توکیو در قالب شرکت بورس فعالیت خود را آغاز کرد.

مدیریت بر بازار اوراق بهادار هر کشور مسأله ای به شدت همگانی است. از این رو، قانون بورس توکیو اهداف مدیریتی این شرکت را این گونه تصریح می‌کند، " به منظور کمک به حفظ منافع عمومی و سهام‌داران، معاملات اوراق بهادار باید به روش عادلانه و مقتضی انجام شود. "

کارکردهای اصلی بورس توکیو به عنوان یک نهاد مرکزی در بازار ثانویه شامل موارد زیر است:

▪ فراهم آوردن یک مکان مناسب برای انجام معاملات اوراق بهادار- تمامی معاملات بورس از طریق رایانه‌ای و مطابق قوانین بورس توکیو انجام می‌شود. قیمت های سهام دردسترس همگان قرار دارد.

▪ نظارت بر معاملات- به منظور رعایت کامل قوانین بورس و نیز ارائه قیمت های درست، معاملات سهام در سامانه های معاملاتی رایانه‌ای و نیز معاملات انجام شده به دقت مورد نظارت قرار می گیرد. در صورت مشاهده هرگونه تخلف، رفتار نامناسب و معاملات ناعادلانه اقدامات مقتضی اتخاذ خواهد شد.

▪ فهرست کردن اوراق بهادار مطابق با قوانین و مقررات مصوب بورس توکیو.

▪ نظارت بر اوراق بهادار پذیرفته شده- به منظور حفظ استانداردهای بالای پذیرش، بورس توکیو همواره بر شرکت‌ها و اوراق بهادار پذیرفته شده نظارت می‌کند. در صورت برآورده نشدن استانداردهای پذیرش، بورس توکیو می‌تواند معامله سهام یک شرکت خاص را متوقف یا آن را از بورس اخراج نماید. به منظور حمایت از حقوق سهام‌داران و تضمین معاملات عادلانه و شفاف، بورس توکیو شرکت‌های پذیرفته شده را ملزم به انتشار دقیق، به‌موقع و عادلانه اطلاعات و اخبار سهام شرکت کرده است. قوانین و مقررات مربوط به افشای اطلاعات در قانون بورس و اوراق بهادار توکیو تصریح شده است. بورس توکیو خط مشی های ویژه را برای انتشار و افشای به‌موقع اطلاعات مهم شرکت در خصوص عملکردهای تجاری تنظیم کرده است. در این رابطه، بورس توکیو با تهیه آرشیو اطلاعیه‌های شرکت‌های بورس، دسترسی سهام‌داران را به اسناد و مدارک شرکت‌ها تسهیل کرده است.

▪ نظارت بر عملکرد مشارکت‌کنندگان بازار- مشارکت‌کنندگان بازار کسانی هستند که وظیفه اجرای معاملات را بر عهده دارند. به منظور تضمین امنیت معاملات و تأمین حداکثر اهداف عمومی بورس توکیو، مشارکت‌کنندگان بازار همواره سطح بالایی از کیفیت و اطمینان پذیری را حفظ می‌کنند. برای تحقق این مهم شبکه بازرسی و رسیدگی بورس توکیو تحقیقات دقیقی را برای ارزیابی وضعیت عملکرد و دارایی‌های مشارکت‌کنندگان آتی در موقع درخواست آن‌ها برای اجازه معامله انجام می‌دهد.

● منشور رفتار شرکتی

فلسفه تأسیس بورس اوراق بهادار توکیو فراهم آوردن یک بازار کارآمد، عادلانه و اطمینان بخش برای افراد جامعه است. برای برقراری یک ارتباط مستحکم با جامعه و تبیین مسئولیت اجتماعی این شرکت در قبال جامعه، بورس توکیو منشور رفتار شرکتی را مشتمل بر ارزش های عمومی تنظیم کرده است. کلیه مدیران و کارکنان بورس توکیو خود را ملزم به رفتار در چارچوب این منشور می دانند:

▪ رعایت قوانین و مقررات- ما خود را شدیداً ملزم به پیروی از تمام قوانین و مقررات قانون بورس و اوراق بهادار می دانیم . رفتار شرکتی ما تابع اخلاق اجتماعی خواهد بود و ما بهترین الگوها و بهترین خط مشی ها را برای جلوگیری از وقوع مشکلات اتخاذ خواهیم کرد.

▪ اقدام در راستای کمک به جامعه- هدف ما به عنوان یک شخصیت حقوقی خوب این است که با حفظ استقلال و قاطعیت در انجام امور شرکت به ارتقای جامعه کمک کنیم و مدیران و کارکنان شرکت را به انجام فعالیت‌های سودمندانه برای جامعه تشویق کنیم.

▪ ایجاد یک ساختار ثابت نظام یافته و مدیریت ریسک همه جانبه- ما به نقش حیاتی خود به عنوان بازار اوراق بهادار مرکزی در ژاپن نیک واقفیم و عملکرد باثبات ساختار شبکه خود را اولین اولویت خود می دانیم. مدیریت ما بر بازار با در نظر گرفتن اثرات بالقوه زیانبار بلایای طبیعی و حوادث غیرمترقبه است. ما در این خصوص تدابیری را اتخاذ کرده‌ایم که به ما امکان می‌دهد ضمن به حداقل رسانیدن اثرات زیانبار هر گونه حادثه غیرمنتظره به عملکرد خود ادامه دهیم.

▪ انجام فعالیت‌های شرکت در راستای حفاظت از محیط زیست- ما جامعه ای را درنظر داریم که درآن توسعه اقتصادی و محیط زیست همواره با هم سازگارند. ما با کاهش میزان استفاده از انرژی و منابع طبیعی، کاهش ضایعات، گسترش بازیافت خواهیم کوشید صنعت را به سمت هم زیستی و سازگاری با طبیعت سوق دهیم.

▪ رابطه صمیمانه با نهادهای سیاسی و دولتی- ما همواره می کوشیم مناسبات رسمی خود را با نهادهای دولتی و سیاسی حفظ کنیم و از هرگونه اقدام غیرقانونی و اقدامی که به هر نحو می‌توانداقدامی حاکی از تبانی با آن نهادها تعبیرشود بپرهیزیم.

▪ ارائه خدمات بهینه به سرمایه گذاران- به عنوان یک سازمان مردمی که به عملکرد اقتصادی کمک می‌کند، ما نه تنها نیازهای زمان را دقیقاً و مجدانه برآورده می‌کنیم بلکه برای برآوردن نیاز سرمایه گذاران، شرکت‌های پذیرفته شده و مشارکت‌کنندگان بازار انواع خدمات را به آن‌ها ارائه خواهیم کرد.

▪ ایفای نقش به عنوان یک سازمان خود نظارت- به منظور حمایت از سرمایه گذاران و همین‌طور گسترش هرچه بیشتر جذابیت بازار اوراق بهادار سعی خواهیم کرد که معاملات را به نحو درست و کارآمد انجام داده و به عنوان یک سازمان خودنظارت ایفای نقش کنیم.

▪ معاملات عادلانه و قانونی- ما همواره تابع قوانین و مقررات شرکت خواهیم بود. ما به انجام معاملات به نحو عادلانه و قانونی به شدت پای‌بندی اخلاقی خواهیم داشت و منافع خود را با به‌کارگیری روش‌های نادرست دنبال نخواهیم کرد.

▪ تمایز بین مسائل سازمانی و شخصی و عدم ارائه خدمات و تسهیلات انحصاری- ما بین مسائل شخصی و مسائل سازمانی خود خط ممیز ترسیم می‌کنیم. ما به هیچ مؤسسه عمومی و نهاد تجاری داخلی یا خارجی خدمات بی مورد ارائه نمی‌کنیم.

▪ انتشار به موقع اخبار و اطلاعات شرکت- ما دائماً با مردم ارتباط خواهیم داشت و با انتشار به موقع و به‌جای اطلاعات مدیریتی، وظایف شرکتی خود را به انجام رسانیده و اعتماد سهام‌داران را به خود جلب می‌کنیم.

▪ منع هرگونه معامله داخلی- اقداماتی که با قوانین و مقررات معاملات داخلی منافات داشته باشدمنجر به ازبین رفتن عدالت و اطمینان در کل بازار اوراق بهادار می‌شود. از این رو، ما تدابیر سخت‌گیرانه‌ای در قبال اقدامات ناعادلانه اتخاذ خواهیم کرد.

▪ مدیریت دقیق بر اطلاعات و اسرار خصوصی و نهانی- ما تمامی اطلاعات و اخبار خصوصی را حفظ می‌کنیم؛ نه آن‌ها را فاش می‌کنیم و نه این‌که آن‌ها را در غیر از مقصود اولیه شان استفاده می‌کنیم. این اطلاعات نه تنها برای افراد خارج از شرکت بلکه مدیران و کارکنان غیر مرتبط نیز فاش خواهد شد.

▪ پای‌بندی سخت به اخلاق کاری- به منظور انجام درست نقش اجتماعی که جامعه به ما محول کرده است، مدیریت بورس توکیو تمامی اقدامات مقتضی را برای اجرای کامل اصول این منشور اتخاذ خواهد کرد. چنان‌چه از اصول این منشور تخلف شود، مدیریت بورس، مسئولیت این تخلف را برعهده گرفته و سخت با آن مقابله خواهد کرد.

ابوالفضل شهرآبادی