تب مالت را بیشتر بشناسیم

● تعریف بیماری:
تب مالت یکی از بیماری‌های شایع قابل انتقال بین انسان و حیوان است که از طریق تماس مستقیم با خون - جفت جنین و ترشحات رحمی حیوانات آلوده (گاو، گوسفند، بز، خوک، شتر …

تعریف بیماری:

تب مالت یکی از بیماری‌های شایع قابل انتقال بین انسان و حیوان است که از طریق تماس مستقیم با خون - جفت جنین و ترشحات رحمی حیوانات آلوده (گاو، گوسفند، بز، خوک، شتر و گاو و میش) و نیز از طریق مصرف فرآورده‌های خام آلوده حیوانی (بخصوص شیر و فرآورده‌های آن) به طور غیرمستقیم به انسان منتقل می‌شود . برو سلوز انسانی (تب مالت) ناشی از بروسلاملی تنیسیس در جاهایی که گوسفند و بز آلوده زیاد است پیامد جدی بهداشت عمومی در آن مناطق می‌باشد. تب مالت در بسیاری از کشورها به عنوان یک بیماری شغلی با وقوع پراکنده در بین افرادی که در نقل و انتقال چهارپایان دخالت دارند، دامپزشکان،‌ کارکنان آزمایشگاه‌ها، کارکنان و کارگران کارخانجات تولید و بسته‌بندی گوشت و کشتارگاه‌ها محسوب می‌شود و در کشورهای در حال توسعه و در نواحی روستایی، مصرف فرآورده‌های لبنی آلوده و خام منبع اصلی ابتلا به تب مالت محسوب می‌گردد.

عامل بیماری:

۴‌ نوع بروسلا به عنوان عامل اکثر عفونت‌های بیماری تب مالت در انسان وجود دارد:

۱) بروسلاملی تنسیس Brucellamelitensis در بز و گوسفند بیشتر است

۲) بروسلا آبورتوس Brucella abortus در گاو بیشتر است

۳) بروسلا سوئیس Brucella suis در خوک بیشتر است

۴) بروسلا کانیس Brcella Canis در سگ‌ها بیشتر است

نکته:

بروسلاملی تنیسیس عامل بروسلوز گوسفند و بز خطرناک‌ترین عامل بیماری تب مالت در انسان است و عمدتا عامل بروز تب مالت انسانی در ایران می‌‌باشد.

راه‌های سرایت:

۱) تماس مستقیم با بافت‌های حیوانی آلوده نظیر خون، ترشحات واژن و ترشحات جنین سقط شده.

۲) مصرف شیر خام و فرآورده‌های لبنی آلوده خصوصا پنیر تازه، خامه و سرشیر.

۳) انتقال تنفسی از طریق استنشاق هوای آلوده آغل، اصطبل و آزمایشگاه.

۴) مواردی از بیماری‌ در اثر فرو رفتن سر سوزن سرنگ حاوی واکسن Revl گوسفندی. ۱۹S گاوی در زمان تلقیح به دست واکسیناتور نیز گزارش شده است.

دوره نهفتگی (دوره کمون:) وقتی که برخورد با منبع عفونت مستمر باشد، چه از راه نوشیدن شیرخام و یا تماس شغلی، تعیین زمان دقیق آلودگی دوره نهفتگی مشکل خواهد بود. اما در مواردی که عفونت به دنبال یک تماس مشخص باشد،‌ دوره نهفتگی اغلب بین ۱ تا ۳ هفته می‌باشد. گاهی اوقات بین ۶ تا ۱۷ ماه نیز گزارش شده است.

علائم بیماری: به طور کلی بیماری به صورت حاد یا موذیانه )insidious( شروع شده و با تب مداوم یا منظم با دوره‌های متفاوت، تعریق فراوان بخصوص در شب، خستگی،‌ بی‌اشتهایی و کاهش وزن، سردرد، درد عضلانی و درد عمومی بدن تظاهر می‌کند.

علائم بیماری تا حد زیادی وابسته به نوع بروسلا است و براساس شدت بیماری به اشکال حاد، تحت حاد و مزمن بروز می‌نماید.

۱) نوع حاد: ‌در این شکل بیمار گرفتار لرز ناگهانی، درد عمومی بدن بخصوص درد پشت بوده و عرق شدید دارد. بیمار اشتهای خود را از دست داده و از ضعف و سستی شکایت دارد.

۲) نوع تحت حاد: اغلب اوقات حالت تب‌دار اولیه وجود نداشته و آغاز آن بی سر و صدا می‌باشد ولی گاهی به دنبال مرحله تب‌دار حاد شروع می‌شود. شکایت اصلی بیمار از ضعف و خستگی است.

۳) نوع مزمن: غالبا علائم بعد از یک دوره تب‌دار برای سال‌ها باقی می‌ماند.

۴) نوع لوکالیزه (موضعی:) باکتری‌های بروسلوز می‌توانند در اعضای مختلف بدن ایجاد عفونت موضعی نمایند،‌ شایعترین اعضای مبتلا شامل استخوان‌ها، مفاصل‌،‌ سیستم اعصاب مرکزی )CNS(، قلب، ریه، طحال، بیضه‌ها،‌کبد، کیسه صفرا، کلیه‌ها، پروستات و پوست می‌باشند. ممکن است عفونت موضعی به طور همزمان در چند محل نیز ایجاد شود. این شکل بیماری در اغلب موارد در ارتباط با نوع مزمن بیماری است، اگرچه به عنوان یکی از عوارض شکل حاد بیماری‌ به دلیل بروسلاملی تنیسیس یا بروسلاسوئیس مطرح است.

درمان:

کمیته فنی کشوری، درمان تب مالت را الزاما ترکیبی و با بیش از یک دارو توصیه می‌نماید و داروهای توصیه شده به شرح ذیل می باشند؛

در بزرگسالان:

ریفامپسیین + داکسی سیلین یا تتراساکلین + جنتامایسین یا استرپتومایسین و یا ریفامپسین + کوتریموکسازول

درمان اطفال:

ریفامپسین + کوتریموکسازول یا جنتامایسین.

درمان زنان باردار شبیه درمان بزرگسالان با ترکیب کوتریموکسازول + ریفامپسین است و فقط در ماه اول و ماه آخر حاملگی ریفامپسین به تنهایی تجویز می‌شود.

درمان زنان شیردار، در زنان شیرده در ۴ هفته اول از تجویز کوتریموکسازول باید خودداری شود و در سایر ماه‌های شیردهی درمان‌های استاندارد بلامانع است.

الهه شکرالله بابایی - کارشناس دفتر سلامت

منابع:

مجموعه‌ راهنمای کشوری مبارزه با تب مالت (بروسلوز)، اداره مبارزه بابیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی معاونت سلامت، مرکز مدیریت بیماری‌ها.

بیماری مشترک انسان و دام، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مدیریت بیماری‌ها.

مطالب علمی استخراج شده از دومین همایش روز ملی مبارزه با بیماری‌های قابل انتقال بین حیوان و انسان،‌ مهار بروسلوز (تب مالت.)

کتاب کلیدهایی برای بیماری‌ها، تالیف دکتر کارولین ‌ای، مور و دکتر رابرت شولمن ومی می‌کر، مترجم: دکتر مسعود حاجی‌زاده.