ظرفیت های رادیو

اصولاً مخاطب به عنوان یك مشتری و خریدار كاملاً آزاد و مطلع باید بتواند به راحتی از میان فرستنده های متفاوت در چارچوب قوانین جاریه كشور رسانه مورد نظر خود را انتخاب نماید

تحولات سریع و عمیق رشته ارتباطات در چند سال اخیر باعث بروز نوعی احساس نیاز برای اصحاب رسانه در جهت تقویت جایگاه خود در نزد مخاطبان شده است. اصولاً مخاطب به عنوان یك مشتری و خریدار كاملاً آزاد و مطلع باید بتواند به راحتی از میان فرستنده های متفاوت در چارچوب قوانین جاریه كشور رسانه مورد نظر خود را انتخاب نماید. انقلاب اسلامی ایران به واسطه چهره برتر فرهنگی خود توانست تاثیرات شگرف در حوزه رفتار، افكار، ارزش ها و هنجارهای فرهنگی جامعه پدید آورد و از آنجایی كه رسانه به عنوان یك ابزار فرهنگی تلقی می شود شاهد افزایش میزان مقبولیت رسانه ها در میان جامعه ایرانی شود.

گاهی مطبوعات بر موج این محبوبیت ایستاد، زمانی تلویزیون و به نظر می رسد در حال حاضر رادیو می تواند به راحتی بر بلندای این افتخار بایستد. در چند سال اخیر با توجه به اینكه رادیو نیز همراه تلویزیون از لحاظ كمی و تعدد شبكه ها رشد چشمگیری داشته است اما این رشد با توسعه نیز همراه بوده است به این معنا كه شبكه های رادیویی متفاوت دقیقاً بر لبه ها و شیارهای تنوع خواست ها، نیاز، مطالبات و ذائقه های مخاطبان طراحی شده است و این مهم توانست رضایتمندی نسبی را در میان مخاطبان به وجود آورد. از دیگر سو به واسطه عدم اشتغال نسبی پرسنل و نیروی انسانی رادیو در شبكه های مختلف رادیویی، معضلی به نام موازی كاری و شباهت سازی برنامه ها به حداقل خود رسیده است و تنوع و ابتكار و خلاقیت در برنامه های رادیویی بیشتر مشهود است.

رادیو به عنوان یك رسانه گرم توانایی ایجاد ارتباطی بی پیرایه، صمیمی و ماندگار را دارد و این تعامل باعث تحریك مخاطب جهت حضور فعال تر در ارائه پیشنهاد، دیدگاه، نقطه نظر، انتقاد و تقدیر از برنامه های رادیویی می شود و این امر فرآیند اعتمادسازی اخبار و اطلاعات رادیو را در نزد مخاطب تقویت می نماید. پراكندگی و توزیع بیشتر رادیو از یك سو و سهل الوصول بودن این رسانه نیز یكی از امتیازات ذاتی آن به شمار می رود. این ویژگی به ویژه در روستاها و شهرهای كوچك توانسته است تاثیر زیادی در ارائه اطلاع رسانی و آموزش و آگاهی مخاطبان در حوزه های مختلف روستایی، كشاورزی و عشایری دارد و باعث تقویت فرآیند توسعه پایدار در كشور می شود.

رادیو همچنین توانایی زیادی در ترتیب و پرورش عناصر و عوامل تلویزیون نیز دارد چرا كه بسیاری از تهیه كنندگان، مجریان، بازیگران و گزارشگران تلویزیون از درون رادیو وارد سیما شدند كه این امر اهمیت رادیویی را بیش از گذشته نمایان می سازد. ارتباط شبكه های رادیویی به صورت میان بخشی با یكدیگر نیز خود یكی دیگر از نقاط مثبت این رسانه محسوب می شود چرا كه این امر باعث انتقال تجارب برنامه سازان مختلف در شبكه های متفاوت می شود كه به خودی خود می تواند فرآیند پردازش و تحلیل هر یك از شبكه های رادیویی را از منظر مخاطبان فراهم آورد. اما به نظر می رسد رادیو از پتانسیل ها و ظرفیت های دیگری نیز برخوردار است كه تاكنون نتوانسته از آن استفاده كند.

وجود بعضی از عناصر و عواملی كه به صورت پاره وقت یا برنامه ای در رادیو فعالیت دارند و بعضاً دارای تجارب، تخصص و تحصیلات بسیار بالایی هستند نقش بسیار زیادی در ارتقای سطح كیفی برنامه ها داشته و دارند اما متاسفانه ساختار رادیو نتوانسته است با ساماندهی و به كارگیری بیشتر و دقیق تر این عوامل زمینه های استفاده بیشتر از آنها را فراهم آورد. بعضاً مشاهده می شود بسیاری از متخصصان در رشته های مختلف علمی فقط به صورت كارشناس و یا مجری مورد استفاده قرار می گیرند در صورتی كه این عده می توانند با توجه به تجارب بالای خود در حوزه برنامه سازی و سردبیری نیز فعالیت نمایند، اما این امكان كمتر مورد استفاده قرار گرفته است.

در صورتی كه اگر این امر تحقق یابد سهم برنامه های زنده نسبت به برنامه های تولیدی افزایش می یابد و این به خودی خود كیفیت، مطلوبیت، هیجان، طراوت و شادابی برنامه ها را ارتقا می دهد. سهم و مقدار گزارش ها در برنامه های رادیویی به میزان كافی وجود ندارد و این یك ضعف عمده به شمار می رود، چرا كه اصولاً گزارش های مردمی یكی از ابزارهای لازم جهت دریافت و تحلیل اطلاعات لازم از سطح جامعه جهت برنامه سازی است. موضوع بعدی نمایشنامه های رادیویی است. اصولاً یكی از اوقاتی كه رادیو بیشترین مخاطب را به خود اختصاص می دهد زمان پخش نمایش های رادیویی با مضامین فرهنگی و اجتماعی است. اصولاً بسیاری از ارزش ها، هنجارها و همچنین پیوند تاریخی بین نسل ها انتقال آنها از طریق نمایش است كه به نظر می رسد باید زمان پخش آن افزایش یابد.

افزایش برنامه هایی با قالب گفت وگو اما به صورت میزگردی و با حضور بیشتر آحاد جامعه به ویژه نسل جوان نیز یكی از كاركردهایی است كه رادیو می تواند در زمینه ایجاد ارتباط بیشتر با مخاطب از آن سود ببرد كه خروجی این نوع برنامه ها خود می تواند در انتخاب سوژه با موضوعات و مضامین مورد قبول برای برنامه سازان مورد استفاده قرار گیرد. در هر صورت رادیو به واسطه ویژگی های خاص خود در طول تاریخ از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است، اما در حال حاضر به نظر می رسد به واسطه اینكه گروه های مختلف جامعه به دلایل متفاوت از جمله مشكلات اقتصادی و معیشتی معمولاً در چندین شغل مشغول فعالیت هستند لذا فرصت كمتری برای حضور در منزل دارند در نتیجه نیاز رسانه ای خود را با وسیله ارتباط جمعی ارزان و سهل الوصول تری به نام رادیو برطرف می كنند لذا می بایست اهتمام بیشتری در جهت رشد و توسعه كیفی و كمی این رسانه به ویژه رسیدگی به مسائل و مشكلات عوامل انسانی ورزید چرا كه از یاد نبریم رادیو رسانه ای چندمنظوره است و این ویژگی متمایز همیشگی بوده، هست و خواهد بود.

محمدرضا طورانی

استاد دانشگاه