برنامه ای راهبردی برای دوره ریاست جمهوری

انتخاب یازدهمین دوره ریاست جمهوری, علاوه بر حساسیت و پیچیدگی های خاص, حائز اهمیت ملی, برای اعتلای انسجام و اتحاد ملی و بازسازی اعتماد و پر کردن شکاف بین باورهای اقشار مردم و نتایج حاصل از رویکرد ها و عملکرد دولت دهم و ضرورت ایجاد استحکام در روابط داخلی و حائز اهمیت از منظر جهانی به جهت تبیین و شفاف سازی مرز بندی ها در ورطه فضای جهانی شده امروز و روابط متفاوت حاکم بر آن در سطح روابط بین المللی است

انتخاب یازدهمین دوره ریاست جمهوری، علاوه بر حساسیت و پیچیدگی های خاص، حائز اهمیت ملی، برای اعتلای انسجام و اتحاد ملی و بازسازی اعتماد و پر کردن شکاف بین باورهای اقشار مردم و نتایج حاصل از رویکرد ها و عملکرد دولت دهم و ضرورت ایجاد استحکام در روابط داخلی و حائز اهمیت از منظر جهانی به جهت تبیین و شفاف سازی مرز بندی ها در ورطه فضای جهانی شده امروز و روابط متفاوت حاکم بر آن در سطح روابط بین المللی است.

این فرآیند حساس و مهم از منظر داخلی و خارجی، قطعاً با انتخاب یک کابینه قوی، توانا و موجه برای پاسخگویی به همت و مطالبات مردم کامل می شود. معرفی کابینه جدید و گرفتن رای اعتماد از مجلس پس از تنفیذ حکم ریاست جمهوری، گذشته از ظرافت و پیچیدگی های انتخاب نفر به نفر وزراء و کم و کیف و غنای برنامه هر وزیر برای ارائه به مجلس، و در مجموع و مهمتر از آن هیئت دولت و ترکیب منعطف و متعامل هیئت دولت به عنوان یک کل که باید در مجموع مکمل، موثر و هم افزا نیز باشد، باز می گردد. از این حیث اگر چه بطور عینی به عنوان یک روال معمول نگارش، تدوین و ارائه یک برنامه راهبردی توسط ریاست محترم جمهور برای هدایت، هماهنگی، ارتباط و کنترل نحوه پیشرفت مجموعه فعالیت های هیات دولت هیچگاه مد نظر نبوده است و نیاز به ارائه آن به هیچ مرجعی نیز نیست، اما داشتن یک برنامه راهبردی برای برنامه ریزی نحوه حصول اهداف مورد نظر و مورد مطالبه مردم، توسط ریاست محترم جمهوری، برای دوره ریاست جمهوری، یک ضرورت حقیقی است که می تواند موضوع تضمین استحکام، انسجام و انجام درست امور و پاسخگویی به مطالبات مردم و ترازی جدید برای ارزیابی لحظه به لحظه پیشرفت فعالیت ها و اقدامات در مجموعه قوه مجریه در ارتباط با اهداف خرد و کلان، کوتاه، میان و بلند مدت باشد.

علاوه بر این، برنامه راهبردی ریاست جمهوری راهنمای دقیقی خواهد بود که مانع تحمیل هزینه تصمیمات مقطعی و روزانه بر اداره مملکت خواهد بود. بدیهی است این برنامه باید در راستای اسناد بالا دستی و مادر چون اصول قانون اساسی، برنامه چشم انداز، برنامه توسعه پنجم و سایر قوانین جاری و اسناد تعهد آور ملی و بین المللی دیگر نیز باشد. در واقع این برنامه خط مشی و راهنمای پیشرفت و شاخصی برای ارزیابی موفقیت برنامه های وزارتخانه های مختلف و در کل هیئت دولت و قوه مجریه خواهد بود. برخی از نکات کلی، الزامات و ضرورت ها که می تواند در شکل گیری این مهم و در تدوین و نوشتن بهتر این برنامه توسط مشاوران محترم ریاست جمهوری کمک نماید، بطور خلاصه در زیر ارائه شده است. لازم به ذکر است این نکات استطاعت آنرا دارد تا در ابعاد دقیق و جزئی تری نسبت به شاخه فعالیت ها و بخش های مختلف کاربردی و تخصصی توسعه و تعمیم یابد و مطلب حاضر تنها به عنوان یک یادآوری کلی ترسیم شده است.امید است این یادآوری به اندازه شور نویسنده در تدوین آن در جلب توجه مخاطبان آن اثر گذار و ثمر بخش باشد.

الف) عوامل قابل تأمل در مختصات جهانی:

۱- توجه به ساختار و ابعاد پیچیده فضای جدید جهانی شده و فزاینده و متحول بودن ابعاد، نقش و اثر عوامل در آن: در جهان امروز (از یک دهه آخر قرن بیستم تا به امروز)، عوامل موثر در یک رویکرد نئولیبرالیزم (new liberalism) جهانی شده؛ شرایط متفاوت و متحولی را نسبت به جهان کلاسیک و رویکرد لیبرالیسم و نئولیبرالیسم بر ساختار جوامع و بر حوزه سیاست و کسب و کار تحمیل ساخته است. امروز رویکرد ها، تعاملات و روابط در چارچوب گسترده و نامحدود و فارغ از دسته بندی های پیش پا افتاده معمول در روابط گذشته، جاری است و همین شرایط می تواند منشاء فرصت های بسیاری برای کشور های در حال توسعه، راهبردها و راهکار های آنها در سیاست و کسب و کار باشد. این شرایط دارای آثار بسیار گسترده ای بر تعیین خط مشی، اهداف، سیاستها، راهبرد ها و راهکار های اجرایی است که تحلیل ابعاد متحول آن در این خلاصه نمی گنجد. برای مثال در سایه این تحولات، امروز بر خلاف دیروز، دیدن سرمایه گذاری و سرمایه گذاران بازارهای آزاد در کشور هایی چون روسیه، چین و از این دست، توطئه تلقی نمی گردد. امروز متقابلا حضور سرمایه گذاری چین در آمریکا و اروپا امری بدیهی و پیش پا افتاده و حتی ضروری تلقی می گردد. بشریت امروز و تمدن بشری در جهان امروز دریافته است و مجبور است که در تنگنای منابع و امکانات محدود در این کره خاکی و تحولات شگرف در رسالت و رویکردها، دریابد که باید از همه امکانات و فرصت های موجود خود در جهان در دسترس به بهینه و مناسب ترین شکل ممکن، استفاده نماید. امروز در چنین شرایطی باید رویکرد و راهبرد رقابت و حذف رقبا تغییر یافته و به رقابت و همکاری در حین تعاون تبدیل شود. بدیهی است این تحول شگرف با اتکاء به فراهم شدن بستر و فضای ارتباطی جدید و فناوری های رسانه ای و اطلاعاتی و خصوصا اینترنت و سایر زیرساخت های نرم و سخت مورد نیاز، در دنیای امروز، فراهم شده است. و البته این جریان در ادامه و برای میسر شدن و وقوع همه ظرفیت های مکنون در آن نیازمند به فراهم شدن بستر و زیر ساخت های فرهنگی و بسیاری از الزامات نرم است که در جریان زمان رقم خورده و پذیرفته خواهد شد. در این خصوص ملاحظه موارد شرح شده در زیر مهم است:

- توجه به فرصت های به نسبت برابر، تنیده شده در تار و پود فعالیت های جهانی و ضرورت حفظ تعامل در ارتباطات جهانی

- گسترش و فزاینده گی فضای سیاست و کسب و کار و تحولات مستمر در آن به اتکای فضای نوآورانه و فناوری های جدید

- افزایش نسبی تحرک سرمایه و ممکن و میسر و دردسترس بودن آن برای همه کسب وکار ها و جوامع

- افزایش نسبی دسترسی به فناوری های نوین در فضای کسب و کار برای همه کشورها

- ظهور امکانات جدید و رویکرد ها و راهکارهای متفاوت که فرصت های برابری را به همه بازیگران اعطاء می کند. زنجیره های تأمین، بازار های مجازی، شرکت های چند ملیتی و فراملیتی و فزایندگی و انعطاف فعالیت های شبکه های وسیع بازار های مالی و پولی و سرمایه گذاری و بانکی از طریق شبکه جهانی اینترنت و اینترانت

۲- توجه و تاکید بر سیستمی بودن فضای جهانی و ضرورت ایفای نقش های متعامل و راهبردی (راهبردی)، برای مشارکت در پیشبرد اهداف ملی، منطقه ای و جهانی: جهان امروز در گستره ای از شبکه های اطلاعات و رسانه های مجازی و واقعی با اتکاء به فناوری ها و نوآوری های لحظه ای به سرعت در حال تجربه کردن کوتاه شدن فواصل بین جوامع و نزدیکی جغرافیایی آنان و در نتیجه یکی شدن سرنوشت ها و فواید و مخاطرات حاصل از آن برای همه ابنای بشر است. چنین فضایی جهان را بیش از پیش کوچک و سرنوشت ها را به یکدیگر نزدیک تر می سازد، لذا جهان امروز بیش از گذشته از آثار و شرایط یک جهان سیستمی، متاثر و متعامل برخوردار است. این جهان متحول و متعامل امروز شرایط متفاوتی را نسبت به گذشته بر ما و دیگران تحمیل می کند. برخی از این عوامل در زیر مرور شده اند.

- گره خوردن سرنوشت ابناء بشر به یکدیگر و ضرورت توجه به فرصت های مکنون در مصالح مشترک

- اثرات فزاینده روابط متعامل کنشی، که کنش های هر طرف را به واکنش های موجی مستمرطرف دیگر گره زده، فزاینده خواهد کرد و برگشت خواهد داد.

- ضرورت مشارکت و نقش پذیری و حضور جدی و اثر گذار در سلسله تعاملات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جهانی

ب) برخی از موارد قابل تأمل در مختصات ملی:

- حداکثری شدن تبادل اطلاعات و سرعت باور نکردنی آن، ما را به اتخاذ سیاست ها وعملکرد شفاف و دقیق بیش از پیش هدایت می کند. به عبارت دیگر چیزی را نمی توان در چنین شرایطی برای مدت مدیدی از انظار عمومی مخفی نگه داشت، لذا اتخاذ صداقت در عمل و برنامه ها و باور سازی و اعلام مکرر پایبندی بر سیاست مبتنی بر دیانت در عمل و اقدامات اجرایی یک ضرورت غفلت ناپذیر است. در این ارتباط مثالهای تاریخی وجود دارد که می تواند تایید کننده پیروزی این رویکرد بر روشهای از مد افتاده گذشته چه در عرصه ملی و یا جهانی باشد. پیروزی آقای روحانی مثال داخلی و ملی حاصل از حاکمیت و پیروزی چنین فضایی است.

- ضرورت های جهان امروز بیش از هر زمان دیگری اهمیت انسان به عنوان یک سرمایه اصلی را برای جوامع روشن کرده است. اتکاء به مردم به عنوان اصلی ترین سرمایه برای هر دولت و کشوری به شمار می رود. بنابر این ضرورت دارد زمینه رشد و تعالی انسان ها حد اقل در سه بعد آموزش، بهداشت و سلامت و تامین معاش و اشتغال به نحو شایسته و بایسته ای در برنامه ریزی ها و اقدامات مد نظر قرار گیرد. و در هر اقدامی هدف اصلی تحکیم این تکیه گاه اصلی و حفظ این سرمایه و رشد و تکامل آن باشد.

- بازسازی نقش و جایگاه سازو کار و امکانات نرم و سخت فرهنگ بومی و آشنایی با ابعاد و ویژگی های فرهنگ جهانی بشریت و ایجاد فضای مناسب برای رشد و گسترش فعالیت های فرهنگی در دستور کار نهاد های مرتبط باشد.

- حمایت از رسانه ها و تشویق اطلاع رسانی درست، دقیق، به موقع و گسترده برای رساندن حقایق در بهینه ترین شرایط به مردم و بهره گیری از این فرصت و تنزل جایگاه آن به عنوان یک تهدید، و اعتبار بخشیدن به رسانه های داخلی و کاهش بی اعتمادی و شکاف حاصل از باور مردم نسبت به این رسانه ها در داخل.

دکتر فرامرز اکرمی

دکترای اقتصاد سیاسی و عضو هیات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

آدرس مکاتبه اینترنتی akrami_۲۰۰۲@yahoo.com